Με αφορμή την πρόσφατη «Ημέρα Μνήμης» στο Γρεβενίτι. Καιρός να αναδείξουμε τα Μαρτυρικά Χωριά του Ζαγορίου

Η «Ημέρα μνήμης» της μαρτυρικής Μουσιωτίτσας με κάνει να επιστρέψω στην «Ημέρα μνήμης του Ζαγορίου» της 3ης Ιουλίου στο Γρεβενίτι, που πέρασε στα... ψιλά των εφημερίδων με μια απλή αναγγελία εκδηλώσεων. Ούτε καν τα κανάλια δεν θεώρησαν επιβεβλημένη την παρουσία τους. Ο δρόμος για τα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου είναι μακρύς και δύσκολος, σ' αποζημιώνει όμως με το παραπάνω η ομορφιά του. Ξετυλίγεται φιδωτός μέσα από οργιώδη βλάστηση, καθώς τα νερά περισσεύουν στο ευλογημένο αυτό κομμάτι του Ζαγορίου.

Κι εκεί που τη θαυμάσια φύση θα συμπλήρωνε η γνωστή αρχοντιά της Ζαγορίσιας αρχιτεκτονικής των σπιτιών, βλέπεις να ξεπροβάλλουν κτίσματα διαφορετικά, άσχετα και παράταιρα με την παράδοση του τόπου. Κι είναι η θλιβερή αυτή εικόνα αποτέλεσμα της γερμανικής λαίλαπας, υπεύθυνης για όλη τη χαμένη ομορφιά. Στο Γρεβενήτι στο πανέμορφο κεφαλοχώρι, φωλιασμένο στα δέντρα και λουσμένο στα νερά, γιορτάζεται «η ημέρα μνήμης του Ζαγορίου», όπως λέγεται, δηλ. η επέτειος της καταστροφής, του ολοκαυτώματος. Είναι τα «μαρτυρικά χωριά» με τα καμένα αρχοντόσπιτα και τις μαζικές εκτελέσεις αμάχων, ακόμη και γερόντων και παιδιών.

Μετά τη θεία λειτουργία στον Ι. Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο των πεσόντων της Τ.Κ. Γρεβενητίου και κατάθεση στεφάνων. Παρέστησαν ο βουλευτής κ. Στ. Καλογιάννης, εκπρόσωπος της Μεραρχίας, ο αντιπεριφερειάρχης κ. Π. Κολόκας, ο δήμαρχος Ζαγορίου κ. Γ. Παπαναστασίου, ο Πρόεδρος της Ένωσης Εφέδρων Αξιωματικών κ. Βαρζώκας που ανελλιπώς τιμά τις εκδηλώσεις αυτού του είδους, εκπρόσωπος της Ένωσης Ζαγορισίων, της ΙΛΕΖ, των Μαρτυρικών χωριών και όλοι οι χωριανοί.

Μετά τους χαιρετισμούς στο βήμα ανέβηκε η κ. Μαρούλα Παπαευσταθίου-Τσάγκα, σχολική σύμβουλος φιλολόγων, με θέμα της ομιλίας της: «Ήρθαν ντυμένοι φίλοι, πολλές φορές οι εχθροί!». Η γνωστή χαρισματική ομιλήτρια με ένα θαυμάσιο λόγο, εξιστόρησε το χρονικό του ολοκαυτώματος. 

Συγκλονιστικά τα στοιχεία που παρέθεσε:

Γρεβενήτι: 297 σπίτια που κάηκαν όλα και 22 ζωές χάθηκαν.

Βωβούσα: 38 σπίτια καμένα και ένας νεκρός.

Φλαμπουράρι: 85 σπίτια καμένα από τα 90 ή 99, το σχολείο κι η εκκλησία.

Ελατοχώρι: Καταστράφηκαν και τα 65 ή 100 σπίτια και εκτελέστηκαν 3 κάτοικοι.

Μακρίνο: Πυρπολήθηκαν 41 ή 72 σπίτια και εκτελέστηκε ένας.

Καστανώνας: Καταστράφηκαν 22 από τα 28 σπίτια, 2 εκκλησιές, το σχολείο.

Δόλιανη: Και τα 128 σπίτια, το σχολείο, 3 εκκλησίες, 2 κοινοτικά γραφεία, πέντε νεκροί.

Ανθρακίτης: Και τα 33 σπίτια, το σχολειό, η εκκλησία και ο ξενώνας.

Καβαλάρι: Και τα 61 σπίτια, το σχολειό, ένας υδρόμυλος και επτά νεκροί και ακόμη 13.

Καρυές: 33 σπίτια.

Δεμάτι: 48 από τα 110 σπίτια.

Πέτρα: 33 από 97 σπίτια και 21 στα Σίτσαινα.

Τρίστενο: φονεύθηκαν πέντε κάτοικοι, φυλακίστηκαν 160, καταστράφηκαν 138 από τα 150 σπίτια, το σχολείο και δύο εκκλησίες.

Λεπτοκαρυά: Τα τρία τέταρτα των σπιτιών του χωριού, περίπου 65.

1943 Χωριό της Πίνδου στις φλόγες από τους Ναζί

Απ' όλα τα χωριά αρπάχτηκαν πολύτιμοι θησαυροί, κειμήλια, ανεκτίμητες αγιογραφίες, αρχεία, χειρόγραφα βιβλία, παραδοσιακές ενδυμασίες. Και συνέχισε η εκλεκτή ομιλήτρια, με πύρινες φράσεις που μας συγκλόνισαν, βγαλμένες από την καρδιά της (αφού το Γρεβενήτι είναι ο τόπος καταγωγής και το πατρικό της σπίτι) για τις ευθύνες της πολιτείας που δεν διεκδίκησε και άφησαν στην αφάνεια τα ολοκαύτωμα του Ζαγορίου. Κι ενώ όλη η Ευρώπη γνωρίζει το μαρτυρικό Λίντισε της Τσεχίας, τα πολλά «Λίντισε» της Ελλάδας και ανάμεσα τους του Ζαγορίου, παραμένουν άγνωστα. Ήταν μια εξαίρετη ομιλία που θα ταίριαζε από το βήμα της Βουλής ν' ακουστεί και της αξίζουν συγχαρητήρια. Στη συνέχεια μίλησε για τα «μαρτυρικά χωριά» ο Κ. Χατζαρόπουλος.

Την εκδήλωση έκλεισε η δραστήρια πρόεδρος του Μορφωτικού - Αναπτυξιακού Συλλόγου Γρεβενητίου κ. Νίκη Θεοδωρίκα που είχε την ιδέα να βραβεύσει με αναμνηστικές πλακέτες όλους όσους διετέλεσαν πρόεδροι από το 1931 ως τον «Καποδίστρια». Κι αξίζουν πράγματι συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία της να βραβευθούν ο αφανείς αυτοί «νοικοκύρηδες» των χωριών μας που τα κράτησαν όρθια και ζωντανά όλα εκείνα τα πέτρινα χρόνια, χωρίς επιδοτήσεις και προγράμματα, παρά μόνο με αγάπη και ζήλο, για να τα παραδώσουν στις «αλλοιώσεις» του «Καποδίστρια» και στο άγνωστο μέλλον του «Καλλικράτη». Ο εθνικός ύμνος έκλεισε την τελετή με την συγκίνηση και την οργή να πλημμυρίζουν τις καρδιές μας. Κι η καθιερωμένη δεξίωση στην πλατεία του χωριού διπλά στην υπέροχη εκκλησία. Έτσι απλά, λιτά, τιμήθηκε μια μεγάλη θυσία.

Ηπειρώτες δολοφονημένοι από τα ναζιστικά στρατεύματα το 1943

Ο νέος Δήμος του ενιαίου πλέον Ζαγορίου από φέτος, για πρώτη φορά, έχω τη γνώμη, πώς θα έπρεπε να προετοιμάσει μια «πανηγυρική» εκδήλωση, με έκθεση φωτογραφίας, ντοκουμέντων, ενθυμάτων, ηχητικές αναφορές από αρχεία, να καθιερώσει μια ημερίδα για να δοθεί μεγαλύτερη δημοσιότητα σ' ένα θέμα που βασανίζει χρόνια το Ζαγόρι, καθώς οι αποζημιώσεις «αργούν». Γιατί «κάποτε στους πολέμους πρέπει να πάψουν να υπάρχουν μόνο θύματα. Κάποτε θα πρέπει και τα θύματα να δικαιώνονται και οι θύτες να πληρώνουν για τις πράξεις τους», κι αυτό ισχύει κυριολεκτικά για τους σημερινούς «σπλαχνικούς εταίρους μας» και τους τότε βάρβαρους κι αιμοσταγείς κατακτητές μας. Κλείνουμε ευλαβικά το γόνυ στους νεκρούς και τον χαμένο πολιτισμό.

Υποχρέωση μας να τιμούμε τη μνήμη τους.

Η πλατεία σιγά-σιγά αδειάζει και μόνο τα πύρινα λόγια κι αλάθητοι αριθμοί συνεχίζουν να θρηνούν για τη συμφορά και να ηχούν ερινύες στ' αυτιά μας για δικαίωση.

Το αξίζουν!

Της Ελένης Οικονομίδου- Δούβλη

www.iliochori.wordpress.com