Το σοκαριστικό κόστος των capital controls

Στο διάγγελμά του ο εν αποδρομή Πρωθυπουργός δήλωσε πως έχει ήσυχη τη συνείδησή του και διεκδικεί εκ νέου την ηγεσία της χώρας, όντας τώρα πιο έμπειρος και προσγειωμένος. Υποθέτω πως πειστήριο της προσγείωσής του θα ονομαστεί η μνημονιακή στροφή στην πραγματικότητα της 5^ης Ιουλίου. Και αναρωτιέμαι: πέντε μήνες στην ηγεσία της χώρας, ατελείωτες συναντήσεις με την ηγεσία της Ευρώπης και του κόσμου, δεν εισέπραξε αρκετές εμπειρίες και γνώσεις, ώστε να προσγειωθεί στην πραγματικότητα 10 μέρες νωρίτερα και να αποτρέψει τα capital controls; Γνωρίζει άραγε πόσα δισ. κόστισε στην καταταλαιπωρημένη οικονομία μας η επιπόλαιη, αναίτια και χωρίς χρησιμότητα απόφασή του για το δημοψήφισμα; Αναλογίζεται για πόσα χρόνια υπέσκαψε τη δυναμική της ανάπτυξης και πόσα επιπλέον δισ. χρέους φόρτωσε στις πλάτες μας;

Η ζημιά από τα capital controls είναι τεράστια. Επιχειρώ μια πρώτη συντηρητική αποτίμηση της ζημιάς στην οικονομία. Δεν διεκδικώ ωστόσο την αρετή της ακρίβειας. Ποτέ εξάλλου δεν θα είναι εφικτό να μετρηθούν με ακρίβεια οι συνέπειες, καθώς όλοι οι δείκτες της οικονομίας επηρεάζονται και συνδιαμορφώνονται από τις αποφάσεις, τις συνθήκες και τη διαχείριση της οικονομίας πριν και μετά την επιβολή των capital controls. Ωστόσο κάποια στοιχεία δεν είναι αμφισβητήσιμα.

Η προκαταρκτική εκτίμηση του ΔΝΤ

Το ΔΝΤ στις 2/7/15 δημοσιοποίησε μια Έκθεση για την Ελλάδα (εδώ σελ.19), όπου προέβλεπε πως το δημόσιο χρέος την επόμενη διετία θα κυμαινόταν στο 177% του ΑΕΠ της χώρας μας. Η εκτίμηση αυτή είχε συμπεριλάβει όλη την υστέρηση/ζημιά που προκάλεσε στην οικονομία η προηγηθείσα πεντάμηνη διαπραγμάτευση. Μετά τα capital controls (14/7/15) το ΔΝΤ εξέδωσε νέα Έκθεση (εδώ) και ενσωματώνει στην ανάλυσή του τις συνέπειες από την επιβολή των ελέγχων κίνησης κεφαλαίων και της τραπεζικής αργίας. Και προβλέπει πως το χρέος της Ελλάδας την επόμενη διετία θα φτάσει στο 200% του ΑΕΠ της χώρας.

Σύμφωνα δηλαδή με το Ταμείο, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 23% λόγω της επιβολής των capital controls. Αν αναλογιστεί κανείς πως το υπερβάλλον χρέος της Ελλάδας ανέρχεται στο 60-70% του ΑΕΠ περίπου -έχουμε χρέος 177% του ΑΕΠ, ενώ, αν ήταν στο 110% του ΑΕΠ δεν θα ήταν πρόβλημα- καταλαβαίνει ότι η χώρα, μέσα σε μια νύχτα, με μια μόνο κίνηση του Αλέξη Τσίπρα, επιβαρύνθηκε επιπλέον με το 1/3 του υπερβάλλοντος χρέους. Και τι ειρωνεία, για έναν αρχηγό που εκλέχτηκε για να επιτύχει τη μείωση, το κούρεμα του χρέους! Σημειώστε δε ότι αυτήν την Έκθεση του ΔΝΤ, της 14ης Ιουλίου, η Κυβέρνηση την επικαλείται συνεχώς, επειδή αναφέρει πως απαιτείται δραστική μείωση του χρέους της Ελλάδας. Αποκρύπτοντας βέβαια πως, σύμφωνα με την Έκθεση, η δραστική μείωση του χρέους έγινε απόλυτα απαραίτητη λόγω των αποκλίσεων από την εφαρμογή του προγράμματος τον τελευταίο χρόνο και τις καταστροφικές για την οικονομία συνέπειες από την τραπεζική αργία και τα capital controls.

Η προκαταρκτική εκτίμηση της Κομισιόν.

Η Κομισιόν στις προβλέψεις της για την Ελλάδα στις 5/5/2015 (εδώ) προέβλεπε- υπό την αίρεση της σύναψης συμφωνία με τους εταίρους τον Ιούνιο- για την Ελλάδα αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,5% το 2015 και 2,9% το 2016. Μετά την επιβολή των capital controls και της τραπεζικής αργίας προχώρησε σε αναθεώρηση των προβλέψεων της (εδώ σελ. 7). Για το 2015 προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά 2% - 4%, ενώ για το 2016 προβλέπει ύφεση από 0,5%-1,75%. Υποθέτουμε ότι η ύφεση θα διαμορφωθεί κοντά στο μέσο του εύρους των εκτιμήσεων της Κομισιόν, δηλαδή -3% για το 2015 και -1,1% το 2016. Αυτό σημαίνει πως στη διετία 2015-2016 αντί για ανάπτυξη 3,4%, λόγω των capital controls θα έχουμε ύφεση 4,1%. Δηλαδή μικρότερο ΑΕΠ κατά 7,5% ή περίπου 14 δις. Εδώ αξίζει μια σύγκριση: στη μεγάλη ύφεση της περιόδου 2010-2013 η οικονομία κατέγραψε πτώση του ΑΕΠ κατά 25%. Δηλαδή, τα capital controls θα μας κοστίσουν σε ύφεση κάτι λιγότερο από το 1/3 της ύφεσης όλων των μνημονίων. Και φυσικά την ανάλογη φτώχεια, σκληρότερα μέτρα και ανεργία. Για την ανεργία μάλιστα, συνυπολογίζοντας τις θέσεις που θα χαθούν λόγω της ύφεσης και τις θέσεις που δεν θα δημιουργηθούν, επειδή τελικά δεν θα έχουμε ανάπτυξη, ανέρχονται στις 300.000¹. Και αν τα μνημόνια ήταν αναπόφευκτα λόγω των ελλειμμάτων και της υπερχρέωσης της ελληνικής οικονομίας, τα capital controls ήταν αναίτια, αχρείαστα, μπορούσαν και έπρεπε να αποφευχθούν.

Το χρέος λόγω ανακεφαλαιοποίησης Τραπεζών

Με την τραπεζική αργία και τα capital controls προέκυψε η ανάγκη επιπλέον δανεισμού ύψους περίπου 25 δισ.² για να ανακεφαλαιοποιήσουμε -πάλι- τις ελληνικές τράπεζες.

Το χρέος από τα πρωτογενή πλεονάσματα

Στις 25/6/15 κυβέρνηση και εταίροι διαφωνούσαν σε κάποια σημεία της διαπραγμάτευσης, αλλά είχαν συμφωνήσει στα προβλεπόμενα πρωτογενή πλεονάσματα για την τριετία 2015-2017. Ως δια μαγείας, μετά τα capital controls και με την συναίνεση των εταίρων, το Μνημόνιο ΙΙΙ προβλέπει χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα κατά 4% για την ίδια τριετία. Έγιναν ξαφνικά οι εταίροι καλοί Σαμαρείτες και χαλάρωσαν στόχους που είχαμε ήδη αποδεχτεί; Μάλλον όχι. Η πραγματικότητα είναι πως με τα capital controls η ζημιά στην οικονομία είναι τόσο μεγάλη που, ενώ θα εφαρμόσουμε μάλλον σκληρότερα μέτρα από εκείνα που ζητούσαν νωρίτερα οι εταίροι, θα αδυνατούμε να επιτύχουμε τους στόχους της 25^ης Ιουνίου. Αν και παραμένουμε δηλαδή με μνημόνιο και σκληρά μέτρα, τα πρωτογενή πλεονάσματα που θα επιτύχουμε θα είναι κατά 4% μικρότερα στην τριετία. Αυτό σημαίνει 7 δισ. λιγότερο πλεόνασμα, άρα 7 δισ. περισσότερο χρέος.

Και μαζί με τα 25 δισ. των Τραπεζών φτάνουμε στα 32 δισ. αύξηση του χρέους.

Πέραν των γενικών εκτιμήσεων, έχουν αρχίσει να έρχονται και τα πρώτα μαντάτα από τις συνέπειες των capital controls στην αγορά εργασίας:

• Το στατιστικό δελτίο για την απασχόληση (ΕΡΓΑΝΗ - Ιούλιος 2015 εδώ) και μια σύντομη ανάλυση (εδώ) δείχνουν πως μόνο τον Ιούλιο χάθηκαν εξαιτίας των capital controls 30.000 θέσεις εργασίας και άλλες 45.000 μετατράπηκαν από πλήρους σε μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης.
  
• Όπως προκύπτει από έρευνα του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (εδώ), σε δείγμα 127 επιχειρήσεων, το 57% διαπιστώνει μείωση μεγαλύτερη του 50% στον κύκλο εργασιών λόγω της επιβολής των capital controls, το 35% δηλώνει ότι έχουν προχωρήσει σε μείωση προσωπικού ή/και αναθεώρηση ωραρίου/αδειών και το 34% αναφέρει προβλήματα στην καταβολή μισθών.
  
• Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΣΕΕ Β. Κορκίδη, 60 χιλιάδες επιχειρήσεις έκαναν αίτηση να μεταφέρουν την έδρα τους στη Βουλγαρία λόγω των capital controls.
  
• Κάθετη πτώση στον κύκλο εργασιών τους λόγω της επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων σημείωσαν 9 στις 10 επιχειρήσεις, σύμφωνα με έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, που έγινε στο διάστημα 21 με 27 Ιουλίου 2015 (εδώ). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, 3 στις 10 επιχειρήσεις σημείωσαν μείωση πάνω από 70%, ενώ συνολικά για τις επιχειρήσεις η μείωση του κύκλου εργασιών ήταν μεσοσταθμικά 48%. Άμεση συνέπεια ήταν η συρρίκνωση της κατανάλωσης κατά 50% ή κατά 3,8 δισ. στο διάστημα αυτό.

Τα παραπάνω αποτελούν μια πρόγευση μόνον από τη ζημιά που επιφέρουν τα capital controls στην οικονομία. Οι συνέπειες θα είναι πολυετείς και θα εμφανιστούν με μεγαλύτερη ένταση το Φθινόπωρο.

Η ευθύνη και η υπευθυνότητα του Πρωθυπουργού

Από τους περίπου 5 εκατομμύρια ενεργούς οικονομικά πολίτες, τα 2,5 εκ. είναι μισθωτοί υπάλληλοι και περίπου 1,5 εκ. άνεργοι. Οι μισθωτοί και οι άνεργοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, όπως άλλωστε και τα 2,7 εκ. συνταξιούχων, πέραν της ταλαιπωρίας στις ουρές δεν αντιλαμβάνονται την υποβάθμιση των capital controls. Κυρίως διότι τα 1.800? που μπορούν να εκταμιεύσουν κάθε μήνα από το λογαριασμό τους κατά κανόνα υπερβαίνουν το μηνιαίο τους εισόδημα. Από την άλλη μεριά υπάρχουν οι υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα που θα χάσουν τη δουλειά τους λόγω της ύφεσης και οι άνεργοι που δεν θα βρουν δουλειά, επειδή η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας θα καθυστερήσει τουλάχιστον άλλα δύο χρόνια λόγω των capital controls. Πιθανότατα βέβαια οι ομάδες αυτές δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν τους μηχανισμούς της οικονομίας και να εντοπίσουν τα αίτια των δεινών τους.

Ο πρωθυπουργός όμως, οι πολιτικοί ηγέτες μιας χώρας, είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν τους μηχανισμούς της οικονομίας και να πράττουν προς το συμφέρον και την ευημερία των πολιτών. Υπό την έννοια αυτή οι ευθύνες του Πρωθυπουργού είναι τεράστιες. Διότι γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον στη κυβέρνηση -το ανέφερε στη Βουλή και στο διάγγελμα- πως το δίλημμα ήταν Μνημόνιο με ευρώ ή σκληρότερο Μνημόνιο με δραχμή. Διότι γνώριζε καλύτερα από όλους, πως η καθυστέρησή του να προσγειωθεί στην πραγματικότητα, η απόφασή του για αποχώρηση από τις διαπραγματεύσεις, για εκπνοή της προθεσμίας της 30^ής Ιουνίου χωρίς συμφωνία και η προκήρυξη δημοψηφίσματος για τις 5 Ιουλίου, καθιστούσαν αναπόφευκτα τα capital controls.

Και μέχρι να δώσει ο πρωθυπουργός μια λογική εξήγηση, για ποιο λόγο έλαβε αυτές τις αποφάσεις, θα παραμένει στην ιστορία ως ο Πρωθυπουργός που χωρίς έξωθεν πίεση και αιτία προξένησε στην οικονομία και την κοινωνία τη μεγαλύτερη ζημιά που έχει προξενήσει εκλεγμένος πρωθυπουργός στη χώρα μετά τον εμφύλιο. Με μια μόνο κακή απόφασή του, σε μια μόνο νύχτα. Η ζημιά μέχρι στιγμής συνοψίζεται σε:

• 7,5% χαμηλότερο ΑΕΠ για τη διετία 2015-2016
  
• 300.000 ανέργους
  
• 23% αύξηση του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ
  
• 32 δις περισσότερα δάνεια

Τη νύχτα της προκήρυξης του δημοψηφίσματος ο εξ απορρήτων του πρωθυπουργού δήλωνε χαμογελαστός πως «είναι μια πολύ ωραία νύχτα και θα ξημερώσει μια πολύ ωραία μέρα». Το μέγεθος της συμφοράς και της έλλειψης επίγνωσης ήταν σοκαριστικό. Και πολύ φοβούμαι πως δεν καταλάβαινε ο πρωθυπουργός σε τι περιπέτεια οδηγούσε τη χώρα. Άραγε τώρα, ως περισσότερο έμπειρος και προσγειωμένος έχει καταλάβει; Και αν ναι, πώς μπορεί να έχει ήσυχη την συνείδησή του;

Σημειώσεις

¹Η εκτίμηση για την ανεργία στηρίχτηκε στην εμπειρική υπόθεση ότι στην Ελλάδα η μείωση του ΑΕΠ κατά 1% αυξάνει την ανεργία κατά 1% (50.000 άτομα) και η αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% μειώνει την ανεργία κατά 0,30% (15.000) (Σάββας Ρομπόλης εδώ).

²Εκτιμώ ότι οι τελικές κεφαλαιακές ανάγκες των Τραπεζών θα είναι μικρότερες αλλά σε κάθε περίπτωση σε 1^η φάση η χώρα μας θα δανειστεί 25 δις, τα οποία θα επιβαρύνουν το χρέος και τους δείκτες της οικονομίας. Αν χρειαστούν λιγότερα κεφάλαια, τα εναπομείναντα θα επιστραφούν προκειμένου να μειωθεί το χρέος, όταν πλέον θα είμαστε βέβαιοι ότι η καταιγίδα θα έχει περάσει, δηλαδή μετά από 2-3 χρόνια.

Γιώργος Στρατόπουλος 

www.protagon.com