«Έτσι μάθαμαν γράμματα.» Ένα συλλογικό βιβλίο-έργο των εκδόσων Apiroshora, σελίδες 415, του 2015

 Κείμενο: Κώστας Τραχανάς

.πηγαιμός για την μαθητική Ιθάκη.

 Ένα ταξίδι ζωής, ένα βιβλίο ποταμός με τις πηγές του στα πρώιμα χρόνια της ελληνικής μαθητικής νιότης, χρόνια αγάπης ,φιλίας, αγαθότητας , αλληλεγγύης και νοσταλγίας. Ένα φουρτουνιασμένο ποτάμι των πέτρινων και δίσεκτων χρόνων, που παρασέρνει τα πάντα στο διάβα του. 

...Πόλεμος του ' 40, μαύρη περίοδος  Κατοχής, Εμφύλιος , κρίσιμη μετεμφυλιακή περίοδος, φτώχεια, δυστυχία, κακουχίες, πείνα και ανέχεια.

Κειά τα χρόνια!! 

Χρόνια δίσεκτα, θλίψη και απογοήτευση.

Πίκρα, φαρμάκι και δηλητήριο. Αποκάρδιωση και θάνατος.

Χρόνια δύσκολα.

Κι όμως μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες , μες σε εκείνη την απελπισία , φύτρωσε στις ψυχές εκείνων των παιδιών της Ηπείρου η ηδονιστική προσδοκία κι ο πόθος για μια διαφορετική ζωή , ζωντάνεψε η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή και μια δίψα για γράμματα.

Μια γενιά ξυπόλυτη, ρακένδυτη και πεινασμένη, που έμαθε γράμματα.

Μια γενιά που τσακωνόταν με τα γουρούνια , ποιος πρώτος να προλάβει να φάει τα σκάμνα, για να γεμίσει το άδειο το στομάχι.

Μια γενιά που ρωτούσε :  «Γιατί να διαβάσω δάσκαλε;» και απαντούσε ο γονιός : «Για να γίνεις άνθρωπος».

Μια γενιά που η φτώχεια , η ανάγκη, οι δυσκολίες και οι αντιξοότητες την πείσμωσαν και την δυνάμωσαν και πέτυχαν να μορφωθούν και να διακριθούν σε όλους τους τομείς της ζωής.

Αξέχαστα  σχολικά  χρόνια.

Τότε που οι μέρες και οι ώρες αγρίευαν τον άνθρωπο, τον τόπο και τη ζωή μας.

Τότε που λίγος το έχος της ντάσκας και περισσότερο η λαχτάρα της ψυχής μας.

Τότε  που μάθαμαν κι εμείς δυό κλίτσες γράμματα..

Τότε που μαθαίναμαν γράμματα σπουδάγματα του Θεού τα πράγματα.

Τότε που γευόμαστε την χαρά στάλα στάλα και τον πόνο και την πίκρα απλόχερα , τότε που ο Θεός μας γύρισε τα μάτια , τότε που εμείς κάναμαν τ'ν υποχρεωτική εγκύκλια παιδεία..

Τότε που όλα τα' χαμαν , έτσι τουλάχιστον νομίζαμαν, και τίποτα δεν είχαμαν.

Τότε που ζούσαμε.

Τα κείμενα του βιβλίου «Έτσι μάθαμαν γράμματα.» καλύπτουν την περίοδο από το 1940 έως το 1965.

Τα κείμενα που τα έγραψαν  ηπειρώτες , απλοί και αληθινοί άνθρωποι ,αναπλάθουν, αναπολούν, αναμιμνήσκουν, ανατρέχουν ,αναγγέλλουν, αναλύουν.

Οι συγγραφείς των κειμένων αφηγούνται όλες εκείνες τις μικρές ιστορίες, που θα στοιχειοθετήσουν την μεγάλη ιστορία. Σελίδες ιστορίας γραμμένες με τη γλώσσα της βιωματικής μνήμης. Μικρές ιστορίες που βγάζουν το άρωμα της εποχής όχι μόνο από τα αντικειμενικά ιστορικά τεκμήρια, αλλά και από τις μικρές λεπτομέρειες της αφήγησης.

 Ο κόσμος υπάρχει για να τον αφηγηθεί κάποιος.

Κείμενα και εικόνες καθηλώνουν, σπάζοντας το φράγμα της λήθης, ανασταίνουν μαθητικές στιγμές και σκηνές, περιγράφονται βιώματα, ξυπνάνε συνειδήσεις.

Κείμενα που φωτίζουν τα συναισθήματα, τα τοπία της ψυχής, ορίζουν καλύτερα την κίνηση των προσώπων.

Πρόκειται για ένα βιβλίο άψογο από τεχνική άποψη ,απολαυστικό στο ξεφύλλισμα, μαγευτικό στο διάβασμα και  επίσης είναι ένα πολύπτυχο σύνολο διαφορετικών κειμένων , ανάλογα με τις διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές πραγματικότητες, που βίωσαν οι ηπειρώτες συγγραφείς του .

Είναι ένα βιβλίο αγάπης , νοσταλγίας, κάποιου πόνου.Lacrymae Rerum.Να κλαίς για αυτά που χάνονται , ανεπίστρεπτα και ταυτόχρονα να είσαι υπέρ της αλλαγής, που τα καταδικάζει στην εξαφάνιση!

Σελίδες γεμάτες ευγένεια, με νοσταλγικούς τόνους, με ειλικρίνεια και αλήθεια.

Δεν μελετά το βιβλίο μόνο την ιστορία, την παιδεία και την κοινωνία της Ηπείρου , αλλά και αναδεικνύει την εποχή ,που έζησαν κατά τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια.

Το βιβλίο αφορά έναν κόσμο γεμάτο με όμορφες , δύσκολες και δυσάρεστες εναλλαγές, αναζητώντας τις ρίζες κληρονομιάς, που η σύγχρονη πραγματικότητα δεν μπόρεσε να αποκόψει.

Το βιβλίο διαβάζεται λίγο πολύ και σαν απολαυστικό και συγκινητικό μυθιστόρημα, καθώς περιέχει πολλές ζωές κι άλλες τόσες απόψεις.

 Στο βιβλίο αυτό 19 ηπειρώτικες ιστορίες καταγράφουν τα προσωπικά βιώματα των συγγραφέων και μεταφέρουν στον αναγνώστη εικόνες, στιγμές, γεγονότα , πρόσωπα, τα οποία αφενός αντικατοπτρίζουν τις νοοτροπίες και τα στερεότυπα μιας εποχής και αφετέρου λειτουργούν ως μεταφορείς μνήμης.

Παράλληλα , όμως, συνθέτουν μια πραγματικότητα , η οποία λειτούργησε ως «μάθημα ζωής» για τους συγγραφείς αλλά και ως εστία συλλογής εμπειριών για την μετέπειτα πορεία της ζωής των. Παρουσιάζει ενδιαφέρον αυτή η πολυποίκιλη διαδικασία καθώς στις αφηγήσεις των συνεκτιμώνται παράγοντες, όπως οι κοινωνικές σχέσεις , η εκπαιδευτική διαδικασία, η φτώχεια, ο πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος , τα πρότυπα διαπροσωπικών σχέσεων, τα οποία, σταδιακώς, διαμόρφωσαν νέες εκδοχές συμπεριφορών και επιλογών.

Πλάκα γραφής, κοντύλι, μελάνι, μελανοδοχείο, πάνινη τσάντα,  πένα, στυπόχαρτο, σφουγγάρι, μολύβι , τετράδια, χρώματα, χάρακες, ζαχαρωτά, ψημένοι ηλιόσποροι, κουλούρια, όσπρια, τραχανάς, κουρκούτι, μπομπότα, μπληγούρι, μισή μερίδα φασουλάδα, γάλα, ελιές, πυρωμένο ζεστό ψωμί, κρεμμύδια,γρέτζελο, γκόρτσια, τσιόμπλιες, καλογιάννοι, κότσυφες, μαθητικά συσσίτια της Ούντρα,  δίδακτρα στο Γυμνάσιο, αγορά βιβλίων, εισαγωγικές εξετάσεις στο Γυμνάσιο, καθημερινά δρομολόγια για το Δημοτικό και Γυμνάσιο, εξηνταπέντε παιδιά σε μια τάξη, πολλά παιδιά λίγοι δάσκαλοι, λίγα βιβλία ελάχιστα μέσα, σιωπηρές εργασίες, φωτισμένοι δάσκαλοι, ξυπόλητοι μαθητές,  μπαλλωμένα σακάκια, παντελόνια λυωμένα, παπούτσια λάστιχα EΛΒΙΕΛΑ , τσουράπια, βέργα του δασκάλου, κρύες αίθουσες, χιονίστρες, ψείρες,   πηλήκια, άσπρες κορδέλες στα μαλλιά, φούστες κάτω από το γόνατο, κούρεμα με την ψιλή μηχανή, διαγωγή κοσμία ή και επίμεμπτος, πλατωνικοί έρωτες, σχολικά και εορταστικά τραγούδια, γυμναστικές επιδείξεις, προσωπική εργασία, ξύλινη βαρέλα, σκαφίδα, μαστραπάς, αργαλειός, γάστρα, ύπνος στο πάτωμα,  σχολική ξυλόσομπα, φως από το τζάκι , το λυχνάρι ή τη λάμπα πετρελαίου, ζωή μέσα στη φύση, νερό από τα πηγάδια και τις πηγές, γραφείο το σκαμνί, βοήθεια από κανένα, δουλειές της φαμίλιας(πρόβατα, γίδια κ.λ.π.), φτωχοί μαθητές φτωχά και τα κείμενα των εκθέσεων, άτακτη φοίτηση στο σχολείο, φιλία , γειτονιά, οικογένεια, πόρτες ανοιχτές, Αλφαβητάρι και Αναγνωστικό ,τα « Καλά παιδιά», «Τα ψηλά βουνά», Μίμης , Λόλα, Άννα, προπαίδεια, Τζάρτζανος στην Γραμματική, Παπαβρανούσης στην Έκθεση, Τόγκας στα Μαθηματικά, Περιστεράκης στη Φυσική , Κύρου Ανάβαση, Υπέρ αδυνάτου λόγο, Περικλέους Επιτάφιο, Regina rosas amat, λούω-λούεις-λούει, ο φασίολος είναι φυτόν ποώδες , μονοετές, εποχικόν, ψιλές, οξείες, δασείες, περισπωμένες, υποδιαστολές,  σκλέντζα, μακριά γαϊδούρα, κυνηγητό, κρυφτό, πετροπόλεμος, σφενδόνες, τριχοπούλα, ρόδα με το σύρμα, μπιζ, μπάλα, μπίλιες, κλοτσοτενεκές, σβούρα, τρίτσα, μήλα,  μαντιλάκι, Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες, Ζωσιμαία Σχολή, Καπλάνειος Σχολή, Ιερατική Σχολή Βελλά, Εμπορική Σχολή, οικοτροφείο της Αγίας Φανερωμένης, Κατηχητικό, εγκαταλελειμμένα σήμερα σχολεία- κούρνα για τα αγριοπούλια, φωλιά για τα ζούδια, κ.α. όλα τα παραπάνω  συνθέτουν αυτό το εξαιρετικό βιβλίο.  

Ένα αίσθημα υπερηφάνειας ,τρυφερότητας και συγκίνησης με διακατείχε όσο διάστημα  διάβαζα το «Έτσι μάθαμαν γράμματα.». Ξαναζούσα γεγονότα, λαχτάρες, καημούς και βάσανα αλλά και μικρές πολύτιμες χαρές. Μιλώ για το ανέλπιστο κουράγιο που μου έδωσε,  μέσα σε μια δική μας πολύ γκρίζα περίοδο. Μιλώ για την αναπτέρωση της πίστης μου στη λογοτεχνία μέσα σε μια Ελλάδα ,που τα τελευταία χρόνια καταρρέει ασταμάτητα κι ασύμμετρα , παρασέρνονται τα πάντα στον γκρεμό.

Μιλώ για τη διαπίστωση ότι ακόμη και σε αυτή την εξαιρετικά προβληματική , την εξαιρετικά σκληρή σημερινή Ευρώπη, υπάρχουν κάποιες ώρες που η ελληνική λογοτεχνία μοιάζει να κρατά ακέραιο , και αδιαμφισβήτητο, το παλαιό της κύρος. Που η λογοτεχνία μας αφορά, μας βοηθά, συγγραφείς και αναγνώστες, όλους.

Θεέ μου , είναι αλήθεια πως οι ποταμοί και οι θάλασσες έγιναν από τα δάκρυα των ανθρώπων ;

Θεέ μου, σοφότερα τα παιδιά σήμερα. Καλύτερα όμως;

Θεέ μου, πόσο μπορούν να χαθούν οι άνθρωποι στις μνήμες τους!

Τα κείμενα έγραψαν οι Ηπειρώτες : Κώστας Βασιλείου, Σταυρούλα Βασιλείου, Σωκράτης Βασιλείου , Λάμπρος Κουτής, Στέφανος Κωλέττας, Αλεξάνδρα Κωστάκη, Μητς Μήτσης, Φώτης Μπατσούλης, Βασίλης Μπόκιος, Τάκης Παπαδημητρίου, Μιλτιάδης Παπαστεργίου Αταλάντη Παππά-Αποστολοπούλου, Ιωάννης Ράπτης,Αθανάσιος Στράτης, Αλέξανδρος Τζούλης, Βασίλης Τσούκης , Μιχάλης Σακκάς και Αριστείδης Σχισμένος.

www.aetostz.blogspot.gr