Το δικαίωμα στη μόνιμη μιζέρια

                        

Το τρίτο Μνημόνιο, μας διαβεβαιώνουν οι αισιόδοξοι, θα είναι έτοιμο προς ψήφιση σε τρεις εβδομάδες - στις 18 Αυγούστου.

Τι σημαίνει αυτό και πού εδράζεται η αισιοδοξία;

Το τρίτο Μνημόνιο θα προδιαγράφει όλα αυτά τα οποία πρέπει να κάνει η Ελλάδα τα επόμενα τρία χρόνια. Με άλλα λόγια, θα προδιαγράφει την ταυτότητα, την κατεύθυνση και το περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων που θα γίνουν. Δηλαδή, προεξοφλεί τόσο τη διάγνωση του προβλήματος της Ελλάδας όσο και τη διαχρονική του θεραπεία. Το Μνημόνιο αυτό θα σχηματίσει την Ελλάδα όπως αυτή θα είναι για τα επόμενα δέκα, τουλάχιστον, χρόνια. Από τις σελίδες του θα αναδύεται η γεύση, το σχήμα και η εικόνα της Μεταμνημονιακής Ελλάδας.

Πώς θα γίνει αυτό σε τρεις εβδομάδες μόνο;

Οι αισιόδοξοι μας διαβεβαιώνουν ότι οι συνομιλίες δεν θα αρχίσουν από το μηδέν. Οι ομάδες διαπραγμάτευσης γνωρίζονται εδώ και 6 μήνες. Πίσω από τα πυροτεχνήματα της Βαρουφακιάδας και μακριά από τη δημοσιότητα οι ανώνυμοι τεχνοκράτες έχουν διαμορφώσει κοινή γλώσσα. Έχουν διαγνώσει τα προβλήματα και βρίσκονται κοντά στο να διατυπώσουν και τη λύση. Άρα, 'no worries', όπως λένε και στην Αυστραλία.

Εκεί, όμως, εμείς οι υπόλοιποι οφείλουμε να ανησυχούμε - έντονα και επίμονα.

Οι συνεννοήσεις μεταξύ τεχνοκρατών κινούνται σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Η ανταλλαγή στοιχείων και αντιπαράθεση οικονομικών θεωριών οδήγησε σε κοινό τόπο επί του οποίου χτίζεται συναίνεση για το τι δέον γενέσθαι. Μια τέτοια συζήτηση είναι αναπόφευκτο να επικεντρώνεται στο «πώς;» και «με ποιον τρόπο;». Οι τεχνοκράτες -είτε από την πλευρά της τρόικας είτε από την πλευρά της ελληνικής τεχνικής ομάδας- δεν συζητούν τις μεγάλες επιλογές. Λαμβάνουν τις μεγάλες αποφάσεις ως δεδομένες και προσπαθούν να βρουν τεχνικές λύσεις σε επιμέρους προβλήματα.

Το προϊόν μιας τέτοιας διαπραγμάτευσης δεν φιλοδοξεί να είναι περισσότερο από «Μεταρρύθμιση του Ελάχιστου Κοινού Παρονομαστή».

Βεβαίως, στην Ελλάδα -όπου οι επιλογές προέκυπταν με πελατειακά και μικροκομματικά κριτήρια- υφίστανται περιθώρια για μεγάλες βελτιώσεις από καλύτερη λειτουργία (λύσεις win-win). Προφανείς τεχνοκρατικές προτροπές, όπως αυτές του Ροΐδη, για την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας ή την επέκταση σταθερών κοινών κανόνων σε θέματα όπως η φορολογία των αγροτών μπορούν να έχουν ουσιαστικές θετικές επιπτώσεις. Ήταν μεγάλο λάθος τόσα χρόνια να μην αντλούνται τα μικρά οφέλη, όσο εκκρεμούσαν τα μεγάλα θέματα.

Όμως αυτό δεν αρκεί. Μια τεχνοκρατική θεώρηση που αποφεύγει τα μεγάλα κοινωνικά ερωτήματα απλώς θα συντηρεί το περίγραμμα των προβλημάτων:

• Όσο δεν συζητάμε για το τι οφείλει να κάνει το κράτος (και γιατί), τόσο θα καταφεύγουμε στην φορολογία.
• Όσο δεν συζητάμε για το ποιος έχει προτεραιότητα στην κοινωνική πολιτική, τόσο θα συνεχίσουμε να μοιράζουμε συνολικά ανέφικτες υποσχέσεις που τις πληρώνουν όλοι.
• Όσο λέμε ότι πρέπει να δίνουμε υψηλές συντάξεις στις γιαγιάδες για να δίνουν χαρτζιλίκι στα εγγόνια τους, τόσο αναβάλλουμε ένα σύστημα που κοιτά πρώτα τα ίδια τα εγγόνια προκειμένου να βρει λεφτά για συντάξεις.
• Όσο λέμε ότι σχεδιάζουμε την προστασία της αγοράς εργασίας για τους «εντός των τειχών» μόνο, τόσο θα εντείνουμε την ανασφάλεια των εκτός (και τόσο θα αυξάνει η ανεργία).
• Όσο λέμε ότι το σχολείο υπάρχει για τους δασκάλους και το Πανεπιστήμιο για τους Πανεπιστημιακούς, τόσο η Παιδεία θα είναι βαρίδι και όχι στήριγμα.

Η παραγωγική βάση σήμερα είναι κατά ένα τέταρτο μικρότερη από ό,τι το 2008. Το 2015 θα συρρικνωθεί και άλλο. Δεν μπορούμε να συζητάμε σαν να είναι δικαίωμά μας να γυρίσουμε πίσω στις καλές εποχές, ούτε να θεωρούμε ότι αυτές θα γυρίσουν μόνες τους. Η συνειδητοποίηση αυτή μεταφράζεται στη διαπίστωση ότι δομές και επιδιώξεις των εποχών της «αστακομακαρονάδας» πρέπει να αναθεωρηθούν.

• Οσο προσποιούμαστε ότι δεν χρειάζεται προσαρμογή στην πραγματικότητα, τόσο καταδικάζουμε τους εαυτούς μας σε μόνιμη υστέρηση - με πρώτους θιγόμενους τους ασθενέστερους.

Τις επιλογές αυτές δεν μπορεί και δεν πρέπει να τις κάνει ο όποιος τεχνοκράτης κ. Χουλιαράκης, όσο και να είναι ευσυνείδητος, εργατικός και σεμνός. Η δουλειά των τεχνικών είναι να εξασφαλίζουν το δικαίωμα όλων στην κοινωνική επιλογή.

Η εξάσκηση του δικαιώματος να γυρίσει η σελίδα είναι θέμα της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά δεν αρκεί να γυρίσουμε σελίδα. Πρέπει να αποφασίσουμε και τι θα γράψουμε σε αυτή αφού ανοίξει.

Το σίγουρο είναι ότι όσο φοβόμαστε να συζητήσουμε τις μεγάλες επιλογές, τόσο η Ελλάδα θα μένει κολλημένη σε μια μόνιμη μιζέρια.

του Πλάτωνα Τήνιου 

Ο Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.

www.protagon.com