Euro 1960: Η γέννηση της διοργάνωσης και ο θρίαμβος της Σοβιετικής Ένωσης

Σήμερα συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες αθλητικές διοργανώσεις όλου του κόσμου. Ωστόσο η γέννηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος αποδείχθηκε πολύ δυσκολότερη από ό,τι θα περίμενε κανείς. Και όπως κάθε διοργάνωση ή θεσμός που είχε ως στόχο την ένωση των λαών, έτσι και το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου ήταν μια γαλλική ιδέα.

Το εγχείρημα πρωταθλημάτων μεταξύ εθνικών ομάδων είχε ήδη ξεκινήσει σε άλλες ηπείρους, όμως στην Ευρώπη, η κατάσταση ήταν κάπως διαφορετική. Τα πράγματα άλλαξαν μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και η ιδέα για ένα πρωτάθλημα μεταξύ των χωρών της Ευρώπης άρχισε να ωριμάζει μαζί με την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.

Εμπνευστής αυτού του πρωταθλήματος ήταν ο Ανρί Ντελονέ, ο πρώτος γραμματέας της νεοσυσταθείσας (1954) UEFA (Union of European Football Associations - Ένωση Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών). Στην προσπάθειά του ο Ντελονέ είχε την υποστήριξη της κορυφαίας γαλλικής αθλητικής εφημερίδας της L’Equipe, όχι όμως και των ομοσπονδιών των μεγάλων χωρών.

Ο Ντελονέ είχε παρουσιάσει από το 1927 στη FIFA, την παγκόσμια ποδοσφαιρική ομοσπονδία, την πρότασή του για ένα τουρνουά με τη συμμετοχή όλων των ποδοσφαιρικών ενώσεων της Ευρώπης, όμως δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει την υλοποίηση της ιδέας του. Έφυγε από τη ζωή το 1955, δίνοντας
την σκυτάλη στο γιο του, Πιερ Ντελονέ, ο οποίος από τη θέση του γενικού γραμματέα της UEFA, κατάφερε να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα του πατέρα του λίγα χρόνια αργότερα.

Το πρώτο Ευρωπαϊκό Κύπελλο Ποδοσφαίρου, με την ονομασία Κύπελλο Εθνών «Ανρί Ντελονέ» προς τιμή του εμπνευστή του, ξεκίνησε το 1958 και η τελική του φάση διεξήχθη στη Γαλλία τον Ιούλιο του 1960. Η αυλαία για μια από τις κορυφαίες ποδοσφαιρικές διοργανώσεις είχε πλέον ανοίξει, όμως στην πρεμιέρα της οι απουσίες ήταν ηχηρές. Συμμετοχή δήλωσαν μόνο 17 χώρες και σε αυτές δεν ήταν οι τέσσερις βρετανικές ομοσπονδίες  (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία), η παγκόσμια πρωταθλήτρια του 1954 Δυτική Γερμανία, η φιναλίστ του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1958 Σουηδία, η Ιταλία και η Ολλανδία. Οι απόντες αναθεώρησαν τη στάση τους μετά τη μεγάλη επιτυχία και απήχηση που είχε στους ευρωπαίους φιλάθλους οι διοργάνωση.

Ο θρίαμβος του ανατολικού μπλοκ

Final Soviet Union  2-1  Yugoslavia (a.e.t.) 3rd place play-off Czechoslowakia  2-0  France Semi-finals
Czechoslow.	0-3	Soviet Union	France	4-5	Yugoslavia
Quater-finals (Not part of the final tournament)
Romania -  Czechoslowakia 0-2 0-3 (0-5)  Portugal -  Yugoslavia 2-1 1-5 (3-6)  France -  Austria 5-2 4-2 (9-4)  Soviet Union -  Spain [1] - - -

Το εναρκτήριο λάκτισμα για το Κύπελλο Εθνών πραγματοποιήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου του 1958 στο κεντρικό στάδιο της Μόσχας. Σε εκείνη την ιστορική μέρα, πάνω από 100.000 άνθρωποι παρακολούθησαν τη Σοβιετική Ένωση να επικρατεί της Ουγγαρίας με 3-1. Το πρώτο τέρμα της διοργάνωσης σημειώθηκε από τον Ρώσο Anatoli Ilyin, πέντε λεπτά μετά την έναρξη του αγώνα.

Από τη διοργάνωση, κατά την οποία κυριάρχησαν οι χώρες του κομμουνιστικού μπλοκ, δεν έλειψαν και οι πολιτικές εντάσεις. Η Ισπανία, υπό τη δικτατορία του φασίστα Φρανθίσκο Φράνκο, αρνήθηκε να παίξει με τη Σοβιετική Ένωση, η οποία πέρασε τελικά χωρίς αγώνα στους ημιτελικούς της διοργάνωσης. Η αφήγηση του φασιστικού καθεστώτος εκείνη την περίοδο δεν επέτρεπε μια ήττα από τους κομμουνιστές. Στους τέσσερις φιναλίστ ήταν ακόμη δύο χώρες του ανατολικού μπλοκ: Η Τσεχοσλοβακία και η Γιουγκοσλαβία. Η τετράδα συμπληρώθηκε με τη Γαλλία, η οποία στην πορεία της είχε αποκλείσει την Πορτογαλία, την Αυστρία, αλλά και την Ελλάδα (σημ: με συνολικό σκορ 8-2 / Στο πρώτο αγώνα στη Γαλλία 7-1 και στο δεύτερο στην Ελλάδα 1-1).

Ελληνικός ο πρώτος αποκλεισμός

Η Εθνική Ελλάδας στάθηκε άτυχη, αφού στη φάση των «16» της προκριματικής φάσης κλήθηκε να αντιμετωπίσει την πανίσχυρη Γαλλία. Η ομάδα του Άλμπερτ Μπατό αποτελούσε μια από τις υπερδυνάμεις της εποχής, έχοντας τερματίσει 3η στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Σουηδίας. 

Το πρώτο παιχνίδι έγινε την 1η Οκτωβρίου του 1958 στο «Παρκ ντε Πρενς» και η «γαλανόλευκη» γνώρισε τη συντριβή με 7-1. Η Εθνική ομάδα είχε τερματοφύλακα τον Σάββα Θεοδωρίδη και παίκτες όπως οι Λινοξυλάκης, Πολυχρονίου, Υφαντής, Νεστορίδης, ωστόσο δεν κατάφερε να κοιτάξει στα μάτια την πανίσχυρη γαλλική ομάδα των Κοπά, Ντουί, Σιζόφσκι, Βενσάν αλλά και του σούπερ σκόρερ Φοντέν, ο οποίος είχε μεγαλουργήσει λίγους μήνες πριν στο Παγκόσμιο Κύπελλο, πετυχαίνοντας 13 γκολ!

Στο ημίχρονο οι Γάλλοι είχαν προηγηθεί με 3-0, ενώ στο δεύτερο μέρος σημείωσαν άλλα τέσσερα τέρματα παρά τις προσπάθειες του Θεοδωρίδη. Το χορό των γκολ άνοιξε ο Κοπά, ενώ από δύο τέρματα πέτυχαν οι Φοντέν, Σιζόφσκι και Βενσάν. 

Το μοναδικό γκολ της Ελλάδας πέτυχε ο Ηλίας Υφαντής στο 49ο λεπτό, με αποτέλεσμα να γίνει ο πρώτος Έλληνας σκόρερ σε προκριματική φάση ευρωπαϊκού πρωταθλήματος. Η ρεβάνς, που είχε διαδικαστικό χαρακτήρα, έγινε στην Αθήνα στις 3 Δεκεμβρίου του 1958. Ο Μπατό παρέταξε την Γαλλία με διαφορετική ενδεκάδα και η Εθνική απέσπασε ισοπαλία 1-1 χάρη σε αυτογκόλ του Μαρς στο 85ο λεπτό. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η «γαλανόλευκη» έγινε η πρώτη χρονικά ομάδα που αποκλείστηκε από τη διοργάνωση, αφού οι υπόλοιποι επτά επαναληπτικοί διεξήχθησαν αρκετους μήνες μετά!

^{_{Τα στιγμιότυπα από το Γαλλία - Ελλάδα}}

Ο θρίαμβος των χωρών του ανατολικού μπλοκ ολοκληρώθηκε με την πρόκριση στον τελικό της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Η Γιουγκοσλαβία απέκλεισε τη Γαλλία με 5-4 σε έναν συναρπαστικό αγώνα, ενώ η Σοβιετική Ένωση επικράτησε εύκολα της Τσεχοσλοβακίας με 3-0.

Οι δύο φιναλίστ του πρώτου Ευρωπαϊκού Κυπέλλου συναντήθηκαν στο στάδιο Παρκ Ντε Πρενς του Παρισιού στις 10 Ιουλίου του 1960. Το ταλέντο των Γιουγκοσλάβων ήταν αδιαμφισβήτητο, όμως απέναντί τους βρήκαν την παθιασμένη άμυνα των Σοβιετικών και τον Lev Yashin, τον θρυλικό τερματοφύλακα τους που είχε κλέψει τις εντυπώσεις με τις επιδόσεις του κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης. Οι Γιουγκοσλάβοι κυριάρχησαν επί 90 λεπτά, προηγήθηκαν με το γκολ του Milan Galić, αλλά ισοφαρίστηκαν από τον Slava Metreveli και το παιχνίδι οδηγήθηκε στην παράταση. Εκεί ο Viktor Ponedelnik αναδείχθηκε σε ήρωα του πρώτου Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, καθώς με δική του κεφαλιά στο 113 χάρισε τη νίκη στου Σοβιετικούς και το πρώτο τρόπαιο.

^{_{O τελικός}}

Την τρίτη θέση κατέκτησε η Τσεχοσλοβακία που επικράτησε στον μικρό τελικό της Γαλλίας με 2-0.

«Υπάρχουν ορισμένοι αγώνες και κάποια γκολ που είναι πραγματικά ξεχωριστά. Υπάρχει μια κορυφαία στιγμή στη ζωή ενός αθλητή. Εκείνη η ημέρα ήταν το δικό μου λαμπρό αστέρι», δήλωσε αργότερα ο Ponedelnik. Όσο για το Ευρωπαϊκό Κύπελλο Εθνών, η διοργάνωση του 1960 ήταν μόλις η πρώτη σελίδα ενός μεγάλου κεφαλαίου της ποδοσφαιρικής ιστορίας.

Η καλύτερη ενδεκάδα:

Κορυφαίος τερματοφύλακας του τουρνουά αναδείχθηκε (φυσικά) ο Λεβ Γιασίν, ο οποίος με τις εκπληκτικές του εμφανίσεις οδήγησε την Σοβιετική Ένωση στην κατάκτηση του τροπαίου, αφήνοντας το στίγμα του στην πρώτη διοργάνωση. Η «Μαύρη Αράχνη», ίσως ο κορυφαίος γκολκίπερ όλων των εποχών, συνέχισε τα μεγάλα ματς με την Εθνική ομάδα και το 1963 έγινε ο πρώτος –και μοναδικός- τερματοφύλακας που κατέκτησε τη «Χρυσή Μπάλα».

Ο Σέρβος άσος του Ερυθρού Αστέρα, Βλάντιμιρ Ντούρκοβιτς και ο Τσέχος της Ντούκλα Πράγας, Λάντισλαβ Νόβακ αναδείχθηκαν οι δύο κορυφαίοι αμυντικοί του τουρνουά. Στη μεσαία γραμμή, ο αρχηγός των Σοβιετικών, Ιγκόρ Νέτο (πρώτος αρχηγός που σήκωσε το Ευρωπαϊκό Κύπελλο) δεν θα μπορούσε να μην αποτελούσε μέλος της κορυφαίας ενδεκάδας του τουρνουά.

Ο πρώην προπονητής της Ομόνοιας και του Πανιωνίου (είχε εισηγηθεί για να έρθει στους «κυανέρυθρους» ο Γιάννης Γραβάνης) αποτελούσε τον ηγέτη των Σοβιετικών και δύο χρόνια μετά, σε παιχνίδι με την Ουρουγουάη για το Μουντιάλ του 1962, θα έμενε στην ιστορία για την fair play ενέργεια του να πείσει τον διαιτητή να ακυρώσει γκολ της ομάδας του, το οποίο είχε κατοχυρωθεί λανθασμένα, καθώς η μπάλα είχε περάσει στην εξωτερική πλευρά των διχτύων. 

Ο μεγάλος Γιόσεφ Μάσοπουστ της Τσεχοσλοβακίας και ο Ρώσος Βαλεντίφ Ιβάνοφ συμπληρώνουν τις άλλες δύο θέσεις της μεσαίας γραμμής. Τέλος, συνολικά πέντε επιθετικοί συγκροτούν την κορυφαία ενδεκάδα. Ο λόγος για τον σκόρερ του νικητήριου γκολ στον τελικό, Βίκτορ Πονεντέλικ, τον επίσης Σοβιετικό, Σλάβα Μετρεβέλι και τους τρεις Γιουγκοσλάβους, Μίλαν Γκάλιτς, Ντράγκοσλαβ Σεκούλαρικ και Μπόρα Κόστιτς.

Η κορυφαία ενδεκάδα (2-3-5): Λεβ Γιασίν (Σοβιετική Ένωση)- Βλαντιμίρ Ντούρκοβιτς (Γιουγκοσλαβία), Λάντισλαφ Νόβακ (Τσεχοσλοβακία) – Ιγκόρ Νέτο, Βαλεντίν Ιβάνοφ (Σοβιετική Ένωση), Γιόσεφ Μάσοπουστ (Τσεχοσλοβακία) - Σλάβα Μετρεβέλι, Βίκτορ Πονεντέλικ (Σοβιετική Ένωση), Μίλαν Γκάλιτς, Ντράγκοσλαβ Σεκούλαρικ, Μπόρα Κόστιτς (Γιουγκοσλαβία)

Παίκτης του τουρνουά: Λεβ Γιασιν:

www.tvxs.gr