Το ντοκιμαντέρ για τους Έλληνες βοσκούς, «Στα βουνά του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας» που βραβεύτηκε από το Πολυτεχνείο!

Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ για τους Έλληνες βοσκούς, «Στα βουνά του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας» Δείτε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ που είναι αφιερωμένο στους Έλληνες βοσκούς και γυρίστηκε στα βουνά του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας,το ντοκιμαντέρ πήρε το τρίτο βραβείο στο διαγωνισμό του Μετσόβειου Πολυτεχνείου!

Ο Μάρτιος.Το Λαογραφικό μας Σημείωμα. ( Του Χρήστου Τούμπουρου).

Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος

Ο Μάρτης είναι ο τρίτος μήνας του έτους και ο πρώτος της Άνοιξης, ο οποίος έχει και 31 ημέρες. Αρχικά, λόγω της εαρινής ισημερίας ήταν ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου (που ήταν δεκάμηνο). Τρίτος μήνας κατά σειρά έγινε με τη μεταρρύθμιση του 153 π.Χ. , αφού προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος. Μάρτιος σημαίνει «άρειος» και ήταν ο μήνας του Άρεως. Ο Μάρτιος λέγεται και «Μάρτης - Παλουκοκαύτης», γιατί αναγκάζει, με το απρόοπτο κρύο του, να καίνε οι άνθρωποι ακόμα και τα παλούκια για να ζεσταθούν. «Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης». Λέγεται και «Βαγγελιώτης», αφού το Μάρτη (25 Μαρτίου) γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Επίσης «Ανοιξιάτης», αφού είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης και «Φυτευτής». Το φύτεμα γίνεται τον Μάρτη. 

Στην αρχαία Ρώμη γιορτάζονταν κυρίως τρεις γιορτές. 

α. Ματρωνάλια (Matronalia). Γιορτή (την πρώτη του μηνός) προς τιμή της θεάς Ήρας. Οι παντρεμένες γυναίκες της Ρώμης (Matronae) πρόσφεραν στη θεά αγελάδες και χήνες. Παράλληλα δέχονταν και δώρα από τους συζύγους τους.

β. Αγωνάλια (Agonalia). Γιορτή προς τιμή του θεού Άρη. Η ονομασία από τους φύλακες του ναού του Αγωναλείς (Agonales) H γιορτή αυτή διαρκούσε με χορούς και τραγούδια, ως τις 27 Μαρτίου.

γ. Λιμπεράλια (Liberalia), Γιορτή προς τιμή του θεού Λίμπερ (Διονύσου) στις 25 Μαρτίου. Αυτή η γιορτή ήταν αφιερωμένη στους νέους που συμπλήρωναν το 16ο έτος της ηλικίας τους. Ακριβώς την ημέρα αυτή παραλαμβάνοντας και την ανδρική τήβεννο εισέρχονταν πανηγυρικά στην ανδρική ηλικία.

Ο Μάρτιος στο αρχαίο Αττικό Ημερολόγιο αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ανθεστηριώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα. Το διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:

α. Μυστήρια εν Άγραις, προς τιμή της Περσεφόνης. Ήταν το προπαρασκευαστικό στάδιο για όσους επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια.

β. Διάσια, προς τιμή του Μειλιχίου Δία, στις όχθες του Ιλισσού. Ο Μειλίχιος Δίας, που δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον Ολύμπιο θεό, ήταν προστάτης των παιδιών. Οι γονείς πρόσφεραν δώρα στα παιδιά τους, ενώ πρόσφεραν θυσία στον θεό ένα πρόβατο από τον Δήμο Έρχιας (σημερινά Σπάτα). Επακολουθούσε γλέντι και φαγοπότι μέχρι το βράδυ. 

γ. Τα εν Άστει Διονύσια ή Μεγάλα Διονύσια, προς τιμή του θεού Διονύσου. Γιορτή που καθιέρωσε ο τύραννος Πεισίστρατος το 6ο π.Χ. για να κερδίσει τον λαό της Αθήνας. Περιλάμβανε πομπές με ομοιώματα φαλλών, θυσίες και διαγωνιστικές θεατρικές παραστάσεις (διθυραμβικοί και δραματικοί αγώνες), τις δαπάνες των οποίων επωμίζονταν πλούσιοι Αθηναίοι, σύμφωνα με τον θεσμό της χορηγίας. Με τα Μεγάλα Διονύσια συνδέεται η γέννηση της τραγωδίας.

Μιλώντας για Μάρτη εννοούμε φυσικά τη Μεγάλη Σαρακοστή, τη μεγάλη νηστεία πριν από το Πάσχα. Το είπε και ο λαός. «Δεν λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή» ή και για άτομα που τα βρίσκεις παντού, αναμειγνύονται με όλα, «χώνουν παντού την ουρά τους». «Λείπει ο Μάρτης με τη Σαρακοστή;»

Ο Μάρτιος είχε δυο γυναίκες, μία καλή και μία κακή και γι’ αυτό ο καιρός αλλάζει ανάλογα, γιατί ο Μάρτιος έπαψε να είναι ο πρώτος μήνας του έτους, επειδή οι άλλοι μήνες του αφαίρεσαν τα πρωτεία και τα έδωσαν στο Γενάρη. Πράξη τιμωρίας αφού τους ξεγέλασε και ήπιε όλο το κρασί από το κοινό τους βαρέλι… Έτσι, όταν ο Μάρτης θυμάται το κρασί που ήπιε, χαμογελάει και ο καιρός είναι ξάστερος, όταν όμως θυμάται την τιμωρία του και τα πρωτεία που έχασε, κλαίει και ο καιρός είναι βροχερός. «Του Mάρτη του αρέσει, να είναι πάντα στο διπλό, μια στις δέκα να έχει ήλιο, και τις άλλες ξυλιασμό.»

Ακόμη μια άλλη θεωρία ορίζει πως ο Μάρτιος δανείστηκε από τον Φεβρουάριο τις τρεις τελευταίες ημέρες του, τις πιο χειμωνιάτικες, για να τιμωρήσει την γριά τσοπάνισσα των βουνών που καυχήθηκε ότι τελειώνοντας ο Μάρτιος δεν μπόρεσε να της κάνει κακό.

Γνωστό είναι και το Μαρτιάτικο έθιμο ή η Μαρτιά. Οι μανάδες μας έβαζαν στον καρπό του χεριού μας μια κόκκινη και άσπρη τυλιγμένη κλωστή, σαν βραχιολάκι για να προστατευθούμε από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, που σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες είναι ιδιαίτερα βλαβερός. Το έθιμο αυτό πιστεύεται, όπως παρατηρεί και ο Νικόλαος Πολίτης ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι μύστες έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

Τα νάζια του Μάρτη και τα «αρκουδιαρίσματά του» αποδίδει εύστοχα η Ρίτα Μπούμη-Παπά με το ποίημά της «Ο ΜΑΡΤΗΣ ΚΑΙ Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ»

Τον γνωρίζετε το Μάρτη/τον τρελό και τον αντάρτη;/Ξημερώνει και βραδιάζει/κι εκατό γνώμες αλλάζει.

…

Βάζει η μάνα του μπουγάδα,/σχοινί δένει στη λιακάδα,/τα σεντόνια της ν’ απλώσει,/μια χαρά να τα στεγνώσει.

…

Νά που ο Μάρτης μετανιώνει/και τα σύννεφα μαζώνει/και να μάσει η μάνα τρέχει/τα σεντόνια, γιατί βρέχει!

…

Νά ο ήλιος σε λιγάκι,/φύσηξε το βοριαδάκι,/κι η φτωχή γυναίκα μόνη/τα σεντόνια ξαναπλώνει.

…

Μια βροντή κι ο ήλιος χάθη/μες στης συννεφιάς τα βάθη,/ρίχνει και χαλάζι τώρα,/ποποπό, τι άγρια μπόρα!

…

Ώς το βράδυ φορές δέκα/άπλωσε η φτωχή γυναίκα/την μπουγάδα, κι όρκο δίνει/Μάρτη να μην ξαναπλύνει.

Χρήστος Α. Τούμπουρος

Σοβαρές πολιτικές ευθύνες

Προφανώς ο δήμαρχος Φιλιατών ο οποίος σε γραπτή του δήλωση μιλά για παράνομες εισροές πολιτών από την Αλβανία έχει τα στοιχεία που το αποδεικνύουν..

Εδώ και μέρες «ψιθυρίζεται» στην Θεσπρωτία ότι οι διελεύσεις από μη θεσμοθετημένα σημεία των συνόρων είναι πολύ συχνές.

Το Τελωνείο στο Μαυρομάτι μένει κλειστό εδώ και μήνες γεγονός που είχε και έχει μεγάλες συνέπειες. Όσοι ζητούσαν επίμονα την λειτουργία του με μέτρα και έλεγχο από κλιμάκιο του ΕΟΔΥ, όπως συμβαίνει στην Κακαβιά είχαν απόλυτο δίκιο.

Κι όσοι δεν άκουσαν το αίτημα αυτό κι άφησαν ανεξέλεγκτη την κατάσταση έχουν σοβαρές ευθύνες. Και πολιτικές ευθύνες.

https://www.epiruspost.gr

Η πρώτη χώρα που τελείωσε με τον κορωνοϊό -Ανοίγει ξανά τα πάντα

Αν δει κανείς έναν χάρτη, θα βρει πως η απόσταση της Ελλάδας με το Ισραήλ δεν είναι μεγάλη. Δεν είναι καν μέτρια. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως θεωρούμαστε και γειτονάκια, με μια πιο ευρεία έννοια.

Κι όμως η απόσταση που χωρίζει το Ισραήλ με την Ελλάδα σε επίπεδο κοινωνικής κατάστασης ως προς τον covid-19 και σε επίπεδο πολιτικού σχεδιασμού και στρατηγικής, είναι όση η γεωγραφική μας απόσταση με τη Χιλή.

Δεν είναι μόνο η τεράστια πρόοδος στον εμβολιασμό του πληθυσμού για μια χώρα που δεν απέχει από τον δικό μας πληθυσμό και με την οποία υπογράψαμε διμερή συμφωνία για τον τουρισμό εν όψει της θερινής περιόδου…

Είναι και η βούληση του κράτους να άρει τους περιορισμούς άμεσα στους ανθρώπους που έχουν κάνει το εμβόλιο, δημιουργώντας έτσι το πλαίσιο παραίνεσης προς τους υπόλοιπους που δεν έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον να το κάνουν.

Με πάνω από 3 εκατομμύρια πολίτες να έχουν κάνει και τη δεύτερη δόση, η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει τη χορήγηση του «πράσινου διαβατηρίου», μιας φόρμας δηλαδή που πιστοποιεί ότι ο κάτοχος της είναι εμβολιασμένος και του επιτρέπεται η είσοδος σε χώρους που μέχρι πριν λίγες ημέρες ήταν κλειστοί και απαγορευμένοι.

Ήδη τα μουσεία, τα γυμναστήρια, τα ξενοδοχεία και οι δημόσιες πισίνες έχουν ανοίξει, όπως και άλλες εγκαταστάσεις, έχουν ξεκινήσει να επιστρέφουν οι φίλαθλοι στα γήπεδα σε συγκεκριμένους αριθμούς, ενώ στο Τελ Αβίβ τελέστηκε το απόγευμα της Τετάρτης η πρώτη συναυλία, μόνο για τους ηλικιωμένους που είχαν εμβολιαστεί ή αναρρώσει από τον κορωνοϊό.

Το επόμενο μεγάλο στοίχημα είναι με το άνοιγμα των μπαρ και των εστιατορίων ως τα μέσα Μαρτίου, όπου κι εκεί θα ισχύσει ότι ανοιχτά θα είναι μόνο όσα έχουν πρόσβαση σε πεζόδρομο ή διαθέτουν εξωτερικό χώρο και με συγκεκριμένο αριθμό ατόμων ως ανώτατο όριο πελατών.

Αξίζει να αναφερθεί πως υπάρχει ένα ενδεδειγμένο ρίσκο, καθώς ο εμβολιασμός δεν επιτρέπεται για άτομα κάτω των 16 ετών, οπότε ο συγχρωτισμός τους με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες θα παραμείνει ελεγχόμενος και πολλοί από τους χώρους ψυχαγωγίας θα παραμείνουν μη προσβάσιμοι.

Το βασικό όμως είναι ότι η μείωση στις συμπτωματικές μολύνσεις του κορωνοϊού έχει ξεπεράσει το 94%, πράγμα που δίνει στο Ισραήλ τη δυνατότητα να γίνει η πρώτη χώρα που επιστρέφει στην κανονικότητα ανοίγοντας σταδιακά τα πάντα.

menshouse.gr

https://xiromeropress.gr

Το Mαγευτικό Αθαμάνιο στους πρόποδες των Τζουμέρκων σε ένα εντυπωσιακό βίντεο!

 Το Αθαμάνιο ειναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες των Τζουμέρκων που ανήκουν στην Οροσειρά της Πίνδου . Η κορυφή που βρίσκεται πάνω απο το χωριό έχει υψόμετρο 2393 μέτρα. Κατοικήθηκε από τη φυλή των Αθαμάνων . Οφείλουν το όνομά τους στο μυθικό βασιλιά Αθάμαντα, που ήρθε από τον Ορχομενό της Βοιωτίας, εγκαταστάθηκε και βασίλευσε στην περιοχή .

Στην πλακόστρωτη πλατεία δεσπόζουν δύο πλάτανοι, ένας μάλιστα είναι αιωνόβιος και υπάρχουν μαγαζιά που μπορείς να απολαύσεις ντόπιο τσίπουρο. Λίγο μακρίτερα και όπως ανηφορίζουμε στον κεντρικό δρόμο συναντάμε την πέτρινη βρύση κάτω απο το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Η Αγια κυριακή, ο νερόμυλος που υπάρχει κοντά στο κτήριο του πολιτιστικού συλόγγου,διάσπαρτα πέτρινα γεφύρια καθως και το αισθημα της απεραντοσίνης οταν ανεβούμε στα ψηλότερα σημεία του χωριού συμπληρώνουν την περιπλάνηση στο Αθαμάνιο.

πηγη youtube Amazing drone Flights Epirus-Greece

https://xiromeropress.gr

Τα τυριά και το αιγοπρόβειο κρέας της Ηπείρου

Αξιοποιώντας τη γνώση και τη τεχνογνωσία της Ιταλίας, που διαθέτει 19 τυριά, μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος  MeDinno, η Περιφέρεια Ηπείρου στηρίζει παραγωγούς και επιχειρηματίες σε όλη την αλυσίδα αξίας. 

Συνεχίζει έτσι την προσπάθεια, που καταβάλει τα τελευταία χρόνια για την ανακήρυξη τυροκομικών προϊόντων της σε Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης, όπως το Κασκαβάλι Πίνδου 

Συγκεκριμένα με μία σειρά δράσεων το έργο MeDinno:

Χαρτογραφεί τις αγορές για την ανάδειξη των καταναλωτικών προφίλ στους τομείς των τυροκομικών και προϊόντων αιγοπρόβειου κρέατος και συμβάλλει στη διεύσδυσή τους στη διεθνή αγορά.

Εκπαιδεύει και στηρίζει παραγωγούς σε ζητήματα παραγωγής τυριού και προϊόντων κρέατος με υψηλή προστιθέμενη αξία που απαντούν στις προτιμήσεις των καταναλωτών.

Ενισχύει τη συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ των χωρών στο πεδίο της ανάπτυξης και προώθησης αναγνωρίσιμης ταυτότητας των προϊόντων.

Διοργανώνει εκδηλώσεις γευσιγνωσίας με παραδοσιακά προϊόντα και βασικές πρώτες ύλες το πρόβειο κρέας και τα τυριά από αιγοπρόβειο γάλα με καλεσμένους, επιχειρηματίες, φορείς και δημοσιογράφους του αγροδιατροφικού και του τουριστικού τομέα.

Η Περιφέρεια Ηπείρου με το MeDinno αναδεικνύει και αξιοποιεί τα ποιοτικά  χαρακτηριστικά των Ηπειρώτικων προϊόντων κρέατος και τυροκομίας καθώς αποτελούν διαβατήριο για την είσοδο σε αγορές όπου αναζητούν σύγχρονα αγροδιατροφικά προϊόντα ολοκληρωμένα ως προς τη γεύση, την ποιότητα, την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος.

https://katoci.blogspot.com

Η ψησταριά είχε πάρει..φωτιά, πήρε και πρόστιμο!

Η ψησταριά βρέθηκε να λειτουργεί παραβιάζοντας τις απαγορεύσεις και τα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας.

Σε χωριό του Νομού Ιωαννίνων το κατάστημα ήταν σε πλήρη λειτουργία και εξυπηρετούσε τέσσερις πελάτες στον εσωτερικό χώρο.

Αποτέλεσμα ήταν να πέσει.. καμπάνα από την Αστυνομία.

Πρόστιμο τριών χιλιάδων ευρώ και αναστολή λειτουργίας για τις επόμενες 15 μέρες. Όσο για τους τέσσερις πελάτες… τους βεβαιώθηκαν πρόστιμα των 300 ευρώ.

Πρόστιμο 300 ευρώ επιβλήθηκε και σε εμπορικό κατάστημα στην πόλη των Ιωαννίνων καθώς δεν είχε αναρτημένο τον κατάλογο με τον επιτρεπόμενο αριθμό πελατών.

Στο πλαίσιο εντατικών ελέγχων για την εφαρμογή των μέτρων αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης του κορωνοϊού στην Ήπειρο, βεβαιώθηκαν από τις υπηρεσίες της Γενικής Περιφερειακής Αστυνομικής Διεύθυνσης Ηπείρου συνολικά 64 παραβάσεις.

Ειδικότερα, βεβαιώθηκαν:

            (36) παραβάσεις για περιορισμό μετακίνησης με την επιβολή ισάριθμων προστίμων ύψους (300) ευρώ, ως εξής:

•             4 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας,

•             9 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας,

•             16 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και

•             7 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας.

            (22) παραβάσεις για μη χρήση μάσκας με την επιβολή ισάριθμων προστίμων ύψους (300) ευρώ, ως εξής:

•             9 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας,

•             4 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας,

•             7 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και

•             2 παραβάσεις στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας.

            (6) παραβάσεις για με τήρηση κανόνων  λειτουργίας ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων.

https://www.epiruspost.gr

Σε αδιέξοδο οδηγούνται οι φοιτητές του Ανοικτού Πανεπιστημίου. Τέλος οι υποτροφίες!

Το πατρικό του σπίτι στο Γηρομέρι Φιλιατών επισκέφτηκε ο γεννικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας

Παρότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας Ιωάννης Κωτσόπουλος κατάγεται από τη Θεσπρωτία και συγκεκριμένα το Γηρομέρι Φιλιατών.

Στο πλαίσιο της υπηρεσιακής του επίσκεψης σε Γιάννινα και Θεσπρωτία, βρήκε χρόνο να επισκεφτεί το ερειπωμένο πατρικό του σπίτι στο Γηρομέρι Φιλιατών, όπου ζούσε ο παππούς του.

Και αυτή η επίσκεψη ήταν η δεύτερη μετά από πολλά χρόνια, αφού είχε ξαναβρεθεί εκεί στην παιδική του ηλικία. 

Μαζί του ήταν ο Γηρομερίτης παιδίατρος του Νοσοκομείου Φιλιατών Θωμάς Ντούρος και τον συντρόφευσε σ' αυτό το...ταξίδι της καρδιάς σε πρόσωπα αγαπημένα, αλλά και στο χωροχρόνο. 

Ο κ. Κωτσόπουλος ένιωσε συγκίνηση, που βρέθηκε στον τόπο του και πέρασαν νοσταλγικές σκέψεις στο μυαλό του, αλλά και δημιουργήθηκαν συναισθήματα στην ψυχή του από τη θύμηση των δικών του ανθρώπων. 

https://katoci.blogspot.com

Ηπειρώτικες ιδιωματικές λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση

Πρόσφατα ασχοληθήκαμε στην τάξη με το διήγημα του Γιώργου Ιωάννου: «Να 'σαι καλά, δάσκαλε», όπου ένας νεαρός φιλόλογος, σε κάποιο χωριό της ελληνικής υπαίθρου, κατάφερε να κάνει τους μαθητές του να νιώσουν περήφανοι για τη γλώσσα τους, τα τραγούδια τους, την παράδοση του τόπου τους και να μην τα θεωρούν όπως χαρακτηριστικά λέει ως «παλιατσαρίες». 

Ανάλογα αισθήματα μας διακατείχαν κι εμάς, όσους μεγαλώσαμε σε κάποιο ηπειρώτικο χωριό,  όταν ερχόμασταν αντιμέτωποι με το ιδίωμα των γονιών μας, των γεροντότερων, των πιο λαϊκών και αυθεντικών ανθρώπων του χωριού.

Ντρεπόμασταν, προσπαθούσαμε να το αποφύγουμε όπως «ο διάολος το λιβάνι» και επικρίναμε και τους δικούς μας, όταν μιλούσαν τη ντοπιολαλιά τους μπροστά σε ξένους, μορφωμένους.

Μεγαλώνοντας, σπουδάζοντας τη ζωή, μαθαίνεις να εκτιμάς περισσότερο το αυθεντικό, το ανεπιτήδευτο, το γνήσια λαϊκό κι αρχίζεις να αναζητάς τη ρίζα του.

Έτσι αυτό απενοχοποιείται, αποκτά αξία και σταδιακά κερδίζει το σεβασμό σου. Η έκπληξη γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, όταν διαπιστώνεις ότι πολλές απ’ αυτές τις λέξεις, έλκουν κατευθείαν την καταγωγή τους από την αρχαία ελληνική διάλεκτο και αποτελούν ζωντανές αποδείξεις της συνέχειας της γλώσσας μας.

Σταχυολόγησα ορισμένες τέτοιες ηπειρώτικες λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση και τις μοιράζομαι μαζί σας.

·          Αγγειά = Αγγεία, οικοσκευή. Ομηρική λέξη «άγγος». 

      Ιλιάδα Β, 471και Οδύσσεια 286 α β, 

·          Αγκίδα = μυτερή σχίζα ξύλου. Από το αρχαίο ελληνικό ουσιαστικό:«ακίς – ίδος».

·          Αγκούσα, (η) = Μεγάλο άγχος που συνοδεύεται με αναστεναγμό και μερικές φορές με κλάμα, το βάρος στο στήθος. (Κατά τον Γ. Χατζιδάκη η λέξη είναι αρχαία ελληνική και αποτελεί παραφθορά του τύπου ογκούσα, μετοχής του ρήματος ογκούμαι (= συσσωρεύομαι, εξογκώνομαι. Κατά άλλους προέρχεται από το λατινικό angustia (= τα στενά, η στενοχωρία, οι πύλες ).

·          Αγκωνή=η δεξιά και αριστερή πλευρά του τζακιού. Μεσαιωνική ελληνική αγκωνή < αγκών + γωνία (συμφυρμός). 

·    Ακουρμάζομαι και ακουρμαίνομαι= Ακούω με μεγάλη προσοχή, μερικές φορές βάζοντας το χέρι και στο αυτί. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ἀκροῶμαι= ακούω με προσοχή κάποιον.

·          Απιθώνω=αφήνω κάτω. Από τη μεσαιωνική ελληνική αποθώνω που προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό αποθέτω.

·          Αψυχάω=τσιγκουνεύομαι. Από το στερητικό α- και τη λέξη ψυχή

·          Γάστρα = μετάλλινος κινητός καμπύλος φούρνος. Παράγεται από την ομηρική λέξη «γάστρη» =το κοίλον του αγγείου). Οδύσσεια θ 437.

·          Γούπατο= γούπατο. Από συμφυρμό των ομηρικών λέξεων «γη» και «πάτος» (Ιλιάδα Ζ, 202, Ι, 1190).

·          Δοκήθηκα (το δοκήθηκα)=το αντιλήφθηκα, το κατάλαβα, το ένιωσα. Από το αρχαίο ρήμα δοκέω-ῶ=μου φαίνεται, θεωρώ, πιστεύω, νομίζω.

·          Ζεύλα και ζεύγλα= το καμπύλο μέροςτου ζυγού μέσα από το οποίο περνά ο λαιμός  του ζώου. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ζεύγνυμι= βάζω κάτω από το ζυγό.

·          Θημωνιά = θημωνιά. Ομηρική λέξη «θημών – ωνος». Οδύσσεια ε, 368

·          Κοσσιά= κοσσιά, κλαδευτήρι χόρτων. Από το ρήμα «κόσσω»=κόβω.

·          Καλοπίχειρα=εύκολα (επίρρημα). Από το επίθετο καλός και το ρήμα επιχειρώ.

·          Λανάρι=Ξύλινο εργαλείο από μονοκόμματο επίπεδο ξύλο στη μια άκρη του οποίου είναι προσαρμοσμένα σιδερένια δόντια για το ξάσιμο το μαλλιού. Από τη Ομηρική λέξη «λήνος»=μαλλί

·          Λιμασμένος=κατεχόμενος από άγρια πείνα. Από την αρχαία λέξη λιμός=πείνα.

·          Λυσιά=ξύλινη, αυτοσχέδια πόρτα. Από το ρήμα λύω=λύνω, ανοίγω

·          Μολόημα=περιστατικό που αξίζει να διηγηθεί. Από το ρήμα ομολογέω-ώ, ομολόγημα, μολόημα.

·          Μπούτα = ξύλινο δοχείο για το χτύπημα του γάλακτος. Από την αρχαία ελληνική λέξη «βύτις» ή «βύττις».

·          Μαστάρι=Εξέλιξη της αρχαίας λέξης μαστός.

·          Νήλα και νίλα= συμφορά, ταλαιπωρία. Από την ομηρική λέξη «νηλής –ές» (Ιλιάδα, 632, Λ, 484, Π, 233) =ανηλεής, σκληρός.

·          Νίβομαι=πλένω το πρόσωπό μου, από το αρχαίο ρήμα νίπτω

·          Ξυθάλι = μασιά για τα κάρβουνα, εξάρτημα τζακιού για το σκάλισμα της θράκας. Από τις ομηρικές λέξεις «ξέω» =ξύνω και «αιθάλη» =στάχτη, καπνιά.

·          Ορμηνεύω=συμβουλεύω. Παραφθορά από το ρήμα ερμηνεύω.

·          Παραγκώμι=παρατσούκλι. Από την πρόθεση παρά και την αρχαία λέξη εγκώμιον.

·          Πάφλας= τενεκές. Από το ρήμα «παφλάζω» =κάνω κρότο. (Παφλασμός= ο ήχος από τα κύματα που σκάνε στην ακτή).Ο τενεκές, όπως είναι γνωστό, παράγει κρότο με την κάθε μετακίνησή του ή με κάθε χτύπημα.

·          Ποδένομαι=φοράω τα παπούτσια μου, από τη λέξη υπόδημα, μεταγενέστερο ρήμα υποδένομαι.

·          Ποριά= ξύλινη, αυτοσχέδια πόρτα. Από τη λέξη πόρος=πέρασμα, άνοιγμα.
·          Πυρομάδα= πυρωμένη στα κάρβουνα ή στο τζάκι φέτα ψωμιού. Από τις ομηρικές λέξεις «πυρ» και «ωμός»= άψητος (Χ, 347 και μ, 396).

·          Πυροστιά = πυροστιά, τρίποδο ή τετράποδο σιδερένιο εξάρτημα-βοήθημα, που μπαίνει στη φωτιά. Από τις ομηρικές λέξεις «πυρ- ός» και «ιστίη»=εστία.

·          Ρούγα = ρούγα, δρόμος πόλης. Ομηρική λέξη «ρωξ – ρωγός», στενωπός. Οδύσσεια χ, 143.

·          Ρούσα= ξανθή. Από τη λέξη  «ρύσσιος», «ρούσιος» =κοκκινωπός, ξανθοκόκκινος.

·          Στέρφο = άγονο(από την ομηρική λέξη «στείρη» από την οποία παράγεται η λέξη «στέριφος»).

·          Στουρνάρι = στουρνάρι, αχμηρό σκληρό πέτρωμα. Παράγεται από το ρήμα «στόρνυμι» ή «στορέννυμι» (μεσαιωνική λέξη «στόρνυμαι» =εξομαλύνω). Από το ρήμα αυτό παράγεται και το «στορύνη» (=χειρουργικό εργαλείο με οξεία αιχμή) και η λέξη «στορεύς –έως» (= παραγωγή πυρός με την τριβή).

·          Στρέω=συμφωνώ, αποδέχομαι κάτι που με συμφέρει.(Συνήθης έκφραση:"δε με στρέει"= δε με συμφέρει, δε συμφωνώ) Από το αρχαίο ρήμα στέργω.

·          Τάλαρος = μεγάλος ξύλινος κάδος, ξύλινο δοχείο για κρασί. Από την ομηρική λέξη «τάλαρος»: «πλεκτοίς εν ταλάροισι φέρον μελιηδέα καρπόν =σε πλεκτά καλάθια καρπούς γλυκούς», Ιλιάδα, 568, «πλεκτοίς εν ταλάροισι αμησάμενοι κατέθηκεν = σε πλεκτά τυροβόλια έβαλε», Οδύσσεια ι, 247.

piotermilonas.blogspot.gr

H παρακαταθήκη του Μάρκου Μπότσαρη .( Του Λαοκράτη Βάσση )

Του Λαοκράτη Βάσση

Φιλολόγου - συγγραφέα

Σπάνια για έναν ήρωα, όπως για τον Μάρκο Μπότσαρη, η ιστορική αλήθεια από τη μια κι ο μύθος, η δόξα και ο θρύλος που τη συνοδεύουν απ’ την άλλη, βρίσκονται σε τέτοια αντιστοιχία. Η μοναδική μορφή του, με αυτονόητη και στην περίπτωσή του, όπως σε όλους τους μεγάλους της ιστορίας, τη φυσική (γονιδιακή) δωρεά, σφυρηλατήθηκε στο προεπαναστατικό καμίνι των αγώνων του Σουλίου εναντίον των Οθωμανών και του Αλή Πασά, όπου ανάσανε από τα γεννοφάσκια του τη Σουλιώτικη ανδρεία, αλλά και σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από την ανελέητη σφαγή των Μποτσαραίων απ’ τον πανούργο Αλή Πασά στο Σέλτσο, παίρνοντας εκεί το ματωμένο βάπτισμα του πυρός στα δεκατέσσερά του χρόνια. 

Για να αναδειχτεί, μετά τη δολοφονία του πατέρα του, Κίτσου Μπότσαρη, πολύ νέος, στα εικοσιτρία του, σε άξιο αρχηγό της φάρας του και λίγο αργότερα σε ασύγκριτης ηγητορικής ποιότητας πρωτοκαπετάνιο της εθνεγερσίας του ’21, όπως τον 

πολυτραγούδησε και τον θρήνησε, μετά το Κεφαλόβρυσο της Ευρυτανίας, η δημοτική μας μούσα:

Να ήταν η μέρα βροχερή, σαΐνι Μάρκο Μπότσαρη,

κι η νύχτα χιονισμένη, Μάρκο πρωτοκαπετάνιε …

α. Το φαινόμενο «Μάρκος Μπότσαρης»

Πέραν της ιστορικο/πολιτιστικής «μήτρας» του Σουλίου και των «αρχετυπικών» γνωρισμάτων της καταγωγής του, ως φύτρας δηλαδή των Σουλιώτικων βουνών και ως γόνου της σκληρής Μποτσαραίϊκης φάρας, έπαιξαν ρόλο, λιγότερο ή περισσότερο, στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του αφενός κρίσιμες παιδευτικές επιρροές και αφετέρου κρίσιμα τραυματικά συμβάντα της ζωής του.

• Για τις παιδευτικές του επιρροές: Θα ξεκινήσω απ’ το ότι δάσκαλός του στο Σούλι ήταν ο φλογερός καλόγερος Σαμουήλ, που, κατά τον Αναστάσιο Γούδα, μαζί με τα «ολίγιστα γράμματα», του ενστάλαξε στην ψυχή «εξ απαλών ονύχων την ευσέβειαν και το προς τους Τούρκους άσπονδον μίσος». Μπορούμε να φανταστούμε την παιδευτική λειτουργία της υποβλητικής μορφής του στον προνομιακά προικισμένο και ευαίσθητο Μάρκο. Κι ίσως όχι τόσο μ’ αυτά που τον πρωτο-δίδαξε όσο με τη μαρτυρική επισφράγιση στο Κούγκι αυτών που του δίδαξε και του υπέβαλε με το παράδειγμά του ως αγωνιστικό ήθος και στάση ζωής. Θα σταθώ επίσης ιδιαιτέρως και σε μιαν άλλη παιδευτική επιρροή σχετιζόμενη με την στρατηγική του ιδιοφυία, που δεν εξηγείται μόνο απ’ το ότι είχε τη Σουλιώτικη ανδρεία στο «αίμα» του, όπως λέμε, ή απ’ το ότι αναδείχτηκε στο πεδίο των πολλών πολεμικών του μαχών, που προφανώς και συναποτελούν το θεμέλιό της. Εννοώ τη θητεία του στο Γαλλικό στρατό στα Εφτάνησα, όπου βρέθηκε, έσω και για λίγο, με τον πατέρα του μετά το μακελειό στο Σέλτσο. Εκεί ο ευφυέστατος Μάρκος διδάχτηκε τη σύγχρονη διεξαγωγή του πολέμου και την αναπόσπαστη σχέση της με την πολιτική στρατηγική, τη διπλωματία και την κατασκοπεία, πέραν των καθαρών πολεμικών στρατηγικών και τακτικών. Κατά ένα τρόπο διδάχτηκε τη σύγχρονη επαγγελματική διεξαγωγή του πολέμου και μπόλιασε με στοιχεία της τη βιωμένη Σουλιώτικη πολεμική εμπειρία, δημιουργώντας μια οιονεί «σχολή πολέμου», που γρήγορα τον ανέδειξε, με δεδομένη πάντοτε την παροιμιώδη γενναιότητά του, καθώς πολεμούσε πάντοτε μπροστά απ’ τα παλικάρια του, σε μακράν κορυφαίο, αναγνωρισμένο από φίλους και εχθρούς, πρωτοκαπετάνιο της εθνεγερσίας του ΄21.

• Για τα πολύ κρίσιμα, επίσης, τραυματικά συμβάντα: Ιδιαιτέρως θα σταθώ στην προαναφερθείσα άγρια σφαγή στο Σέλτσο. Εκεί, μόλις στην εφηβεία του, θα μπορούσαμε να πούμε πως υπεγράφη στον εσώτατο πυρήνα της συνείδησής του με το πολύ αίμα των δικών του το πατριωτικό συμβόλαιο χρέους που προσδιόρισε και όρισε αμετάθετα τη ζωή του. Εκτιμώ, ακόμη, πως και δυο άλλα τραύματα πρέπει, αλλιώς το καθένα απ’ αυτά, να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορική του περπατησιά. Το ένα είναι η δολοφονία του πατέρα του, που, αντίθετα από τα συνήθως συμβαίνοντα, δεν τον οδήγησε σε αντεκδικητικό μίσος, αλλά, αιρόμενος στο ύψος των εθνικών περιστάσεων και συμπεριφερόμενος με συγχωρητική εθνική φρόνηση αληθινού ηγέτη, έφτασε στο σημείο να ασπαστεί, «δια την αγάπην της πατρίδος», τον Γώγο Μπακόλα, φυσικό αυτουργό της δολοφονίας, διδάσκοντας άλλα ήθη στο αναγεννώμενο έθνος μας. Θέλει πολύ μεγάλη καρδιά μια τέτοια συμφιλιωτική υπέρβαση και απόλυτη αφοσίωση στο υπέρτατο αξιακό πρόταγμα της εθνεγερσίας, που την υπαγόρευσε. Κι αυτό μόνο ένας Μάρκος Μπότσαρης, με το αξεπέραστο ήθος του, μπορούσε να το κάνει. Το άλλο τραύμα είναι το εκ του στίγματος της συναλλαγής με τον Αλή- Πασά του σεβάσμιου γενάρχη της φάρας του Γιώργη Μπότσαρη, που αυτοκτόνησε εξ αυτού στα γεράματά του. Αυτό το βάρος, με την αποτρεπτική για την ευγενή φύση του λειτουργία, ο μεγάλος Μάρκος το απέσεισε με την καθ’ όλα εξαγνιστικά υπερήφανη διαδρομή του, ιδίως όπως αυτή επισφραγίστηκε απ’ τον ηρωϊκό επίλογο της ζωής του, που, όπως θα πούμε πιο κάτω, τον τοποθέτησε στο πάνθεο των ηρώων οικουμενικής ακτινοβολίας.

β. Ο τραγικός θρίαμβος στο Κεφαλόβρυσο

Για μια πιο ολοκληρωμένη αίσθηση της ιστορικής αλήθειας για τον Μάρκο Μπότσαρη, θα έπρεπε να αναφερθώ και στις πολλές πολεμικές μάχες του, λίγο πριν αλλά και κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Εθνεγερσίας μας, όπως, για παράδειγμα, στο Λούρο, στους Βαριάδες, στη Ρινιάσα, τα Πέντε Πηγάδια και τα Δερβίζιανα, στο Κομπότι, στην Πλάκα, στο Πέτα, στο Μεσολόγγι και στο Κεφαλόβρυσο, στις οποίες και έλαμψε ο μεγάλος στρατηγικός του νους. Επειδή όμως δεν χωράει σε τούτη την αναφορά, θα αρκεστώ στην υπόμνηση του ηθικού μεγαλείου των τελευταίων στιγμών της ζωής του, που, ως κορύφωση της συνολικής στάσης ζωής του, επισφραγισμένης με το ίδιο του το αίμα, τον ανέδειξε στα μάτια Ελλήνων και ξένων σε Λεωνίδα του νεότερου ελληνισμού. Ενός ηθικού μεγαλείου που, με δεδομένα τα όσα ζούμε, υπέβαλε την ιδέα του τίτλου του παρόντος κειμένου.

Στα μέσα του 1823, με την Επανάσταση να έχει τεθεί εν κινδύνω, καθώς ο Μοριάς σπαράσσεται από τον εμφύλιο κι η Ρούμελη υποφέρει απ’ τις αντιζηλίες των οπλαρχηγών, ενώ ο Μουσταή Πασάς επελαύνει με μεγάλες δυνάμεις στη Δυτική Στερεά, ο πρωτοκαπετάνιος του αγώνα Μάρκος Μπότσαρης δίνει ως φυσικός ηγέτης του εγερμένου έθνους μοναδικό μάθημα ήθους, απ’ αυτά που διαμορφώνουν τους αξιακούς κώδικες των λαών. Έχοντας διοριστεί στρατηγός Δυτικής Ελλάδος και βλέποντας να θεριεύουν οι φθόνοι για αξιώματα και να προσφέρονται για κατευνασμό πληθωριστικά διπλώματα στρατηγίας, συγκέντρωσε τους Σουλιώτες συμπολεμιστές του κι ύστερα από μια μνημειώδη ενωτική και πατριωτική ομιλία, σήκωσε ψηλά το δίπλωμα του Στρατηγού, το φίλησε, το ακούμπησε στο μέτωπό του και το ξέσχισε μπροστά τους λέγοντας: «Εγώ, αδέρφια μου, δεν ζήτησα βαθμούς από τη Διοίκηση, ούτε αρχηγός διορίστηκα. Βαθμός μου χορηγήθηκε…Αλλά για να σας αποδείξω ότι είμαι πολύ μακριά του να έχω σκοπούς φιλαυτίας και εγωισμού, και ότι είμαι ο Μάρκος εκείνος που είδατε πάντοτε στο πλευρό σας μαχόμενο, ιδού ενώπιόν σας σχίζω το δίπλωμα της στρατηγίας και σας ορκίζομαι πως άλλο αξίωμα δεν θέλω, ειμή εκείνο που είχαν οι προπάτορές μου και εσείς οι ίδιοι έχετε… Ιδού ο εχθρός μας περιμένει. Στο πεδίο της μάχης να δοξάσουμε και να τιμήσουμε τον γενναιότερο. Όποιος είναι άξιος, να έρθει αύριο μαζί μου και θα λάβει το δίπλωμα απ’ τον Σκόδρα – Πασά, που έρχεται να μας ματασκλαβώσει».

Τέτοιες στιγμές δεν μας χαρίζει πολλές η ιστορία!

Το τι έγινε την επόμενη είναι γνωστό. Ο μεγάλος Μάρκος σχεδίασε, διοργάνωσε και διεξήγαγε, με τη στρατηγηματική παρατολμία του και την απλησίαστη ανδρεία του, την καθ’ όλα περίτεχνη νυχτομαχία του Κεφαλόβρυσου Ευρυτανίας, ηγούμενος 350 Σουλιωτών και με συμμαχητή απ’ τους άλλους οπλαρχηγούς δυστυχώς μόνο έναν, τον επίσης Σουλιώτη Κίτσο Τζαβέλα. Που έμελλε να είναι και ο τραγικά νικηφόρος επίλογος της πολύ σύντομης ζωής τους, αφού σ’ αυτή τη θριαμβευτική μάχη σκοτώθηκε μόλις στα τριαντατρία του χρόνια, στην ηλικία που σταυρώθηκε ο Χριστός.

γ. Ο απόηχος της ιστορικής αλήθειας

Ο απόηχος της ιστορικής αλήθειας για το φαινόμενο « Μάρκος Μπότσαρης» ήταν, όπως έχω προαναφέρει, απολύτως αντίστοιχος του πραγματικού του μεγαλείου. Ο θάνατός του, που προκάλεσε σπαραχτικό θρήνο σε όλη την Ελλάδα, προσέδωσε στη φήμη του, πολύ πέραν των ελληνικών συνόρων, θρυλικές διαστάσεις. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Βίκτωρ Ουγκώ τον χαρακτήρισε «Λεωνίδα της νεότερης Ελλάδας» και τον συμπεριέλαβε στους κορυφαίους ήρωες των νεότερων χρόνων, μαζί με τον Γεώργιο Ουάσιγκτον, τον Σιμόν Μπολιβάρ και τον Πολωνό Κοσιούσκο. Να μη θεωρηθεί υπερβολή αν παρατηρήσω πως, με δεδομένη τη διαφορετικότητά τους, συγκίνησε τον κόσμο περίπου όπως ο Τσε Γκεβάρα στους δικούς μας καιρούς. Ο Αθανάσιος Ψαλίδας σε γράμμα του στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο μας πληροφορεί πως «οι αρχόντισσες της Αγγλίας και της Φράντζας τον έχουν κρεμασμένον με χρυσήν άλυσσον στα στήθη τους ως εγκόλπιον», όπως οι νέοι του καιρού μας φορούν μπλουζάκια με τη μορφή του Τσε Γκεβάρα. Κι ούτε είναι τυχαίο που το όνομά του δόθηκε σε κεντρικό δρόμο του Παρισιού (Rue Botzaris), σε σταθμό του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου (Botzaris), σε μεγάλο εμπορικό κέντρο (Gallerie Botzaris), σε ταχυδρομείο (Post Botzaris) και σε μέγαρο του τηλεφωνικού κέντρου (Botzaris).

Εκεί όμως που, όσο πουθενά αλλού, μπορεί κανείς να διαπιστώσει το πόσο η ηρωική μορφή του συγκίνησε τον κόσμο όλο είναι η τέχνη. Έλληνες και ξένοι ιερουργοί της , από τους πιο μεγάλους, ποιητές, πεζογράφοι, ζωγράφοι, γλύπτες και μουσουργοί, εμπνεύστηκαν και απαθανάτισαν το ηρωικό του μεγαλείο. Θα αναφέρω, πολύ ενδεικτικά, το πατριαρχικό δίδυμο της νεοελληνικής ποίησης, τον Σολωμό και τον Κάλβο, κι απ’ τους ξένους, μαζί με τον Βίκτωρα Ουγκώ, τον Γερμανό Γουλιέλμο Μύλερ και τον Αμερικανό Άλεκ, αλλά και τους διάσημους ζωγράφους και γλύπτες, όπως ο Ντελακρουά, ο Λιπαρίνι, ο Σεφέρ και ο Νταβίντ ντ’ Ανζέ. Προφανώς κι έχει τη σημασία του το ότι η μορφή του Μάρκου Μπότσαρη ήταν απ’ τις αγαπημένες και του μεγάλου λαϊκού μας ζωγράφου Θεόφιλου. Όπως πρωτίστως και πάνω από όλες τις άλλες δημιουργίες έχουν την πολύ μεγάλη σημασία τους τα μοιρολόγια και τα τραγούδια της δημοτικής μούσας, καθώς αυτά τα διαμάντια της δημοτικής μας ποίησης εκφράζουν με τον αυθεντικότερο τρόπο τη θέση που είχε ο Μάρκος Μπότσαρης στη λαϊκή ψυχή. Δεν υπάρχει ήρωας του ’21 που να θρηνήθηκε τόσο ο χαμός του και να τραγουδήθηκε, ακόμα περισσότερο, ο ηρωϊσμός του. Κι αυτό όχι ως η συνήθης μυθοποιητική υπεραναπλήρωση αυτών που θα θέλαμε να είχαμε, αλλά ως υμνητική παραδοχή του ότι στον Μάρκο Μπότσαρη η δημοτική μούσα αναγνώρισε τη συνισταμένη των διαχρονικών αρετών μας. Για τη δημοτική μάλιστα μούσα στον θρηνητικό πόνο για τον χαμό του συμμετέχει και η ίδια η φύση, η μαύρη γη, τα βουνά και οι ουρανοί:

Τον θάνατο του Μπότσαρη, του αντρειωμένου Μάρκου,

τον άκουσεν η μαύρη γης, δεν χόρτιασε τρεις χρόνους .

Τον άκουσαν και τα βουνά , όλα τους ραγιστήκαν,

τον άκουσαν οι ουρανοί, δεν έβρεξαν τρεις χρόνους.

δ. Ποιος ήταν τελικά ο Μάρκος Μπότσαρης

Για μια έμμεση απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα εράνισα ένα ελάχιστο δείγμα απόψεων:

Θ. Κολοκοτρώνης: Σαν τον Μάρκο δεν θα ματαγεννήσει η πατρίδα .

Γ. Καραϊσκάκης: Καμιά μάνα δεν γέννησε παλικάρι σαν αυτόν… Ο Μάρκος ήταν τρανός! Είχε νου που δεν είχε άλλος, είχε καρδιά λιονταριού και γνώμη δίκαια σαν του Χριστού. Ούτε το δάχτυλό του δεν του φτάνουμε! 

Μουσταή Πασάς της Σκόδρας, αρχηγός των Τούρκων στο Κεφαλόβρυσο: Ε, ορέ Μάρκο! Ήθελα να είχα την παλικαριά σου.

Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος: Ήταν αρνί με λιονταριού καρδιά!

Διον. Κόκκινος: Λάμπει από αρετή κι από ηρωισμό.

Διακήρυξη του Εκτελεστικού (Πρόεδρος ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης): «Έλληνες! Ιδού φίλτατοι Έλληνες, ιδού και άλλος Λεωνίδας εις τον αιώνα μας..!».

Η προσωπογραφία του Μάρκου Μπότσαρη από τον Γεώργιο Γαζή, γραμματικό του Καραϊσκάκη, τα λέει όλα για τον πρωτοκαπετάνιο του Αγώνα:

«Παρετηρήθησαν, γράφει, εις τον Μάρκον προτερήματα πολλά και αξιέπαινα, ων τα ουσιωδέστερα είναι ταύτα:

α. Είχε νου διπλούν, τουτέστι πολεμικόν και πολιτικόν

β. Είχε δίψαν δόξης άσβεστον

γ. Ετιμούσε τους πεπαιδευμένους και αγαπούσε τας συναστροφάς των.

δ. Εις τον στρατόν εφύλαττε χαρακτήρα σεμνόν και συναστροφήν τιμίαν, μεμιγμένην με κομψότητας. Οι λόγοι του ήσαν ολίγοι και μετρημένοι.

ε. Σύστημα είχε να ακούει πολλά και με ένα λόγον μετρημένον εις κάθε υπόθεσιν να δίδει τέλος.

στ. Ήταν τακτικός εις τα φερσίματά του και κρυψίνους εις τα φρονήματά του.

ζ. Προς μεν τους μικροτέρους εφύλαττεν ύφος ηγεμονικόν, προς δε τους ομοίους του ευπροσήγορον και φιλικόν, εις δε τους μεγαλυτέρους συνεσταλμένον και σεμνόν.

η. Όταν ήκουεν ατοπίας ή αισχρολογίας, ηρυθρία και εκυριεύετο από μίαν αιδώ παρθενικήν.

Εν συντόμω, η φύσις τον είχε στολισμένον με όλα τα προτερήματα της ανθρώπινης τελειότητος. Εις τας μετ’ αυτού συναναστροφάς μου και ομιλίας εγνώρισα ότι οι λόγοι του έπιπταν ως κεραυνοί και ο κάθε λόγος του ισοδυναμούσε με εν απόφθεγμα των πάλαι σοφών, με όλον ότι πεπαιδευμένος δεν ήτον».

Πριν περάσω στον επίλογό μου, θα σημειώσω τα όσα είπε ο Μάρκος Μπότσαρης στο τελευταίο στρατιωτικό συμβούλιο, παρουσία του ασθενούντος Καραϊσκάκη, λίγο πριν από την ένδοξη και μοιραία μάχη στο Κεφαλόβρυσο, όπως την περιέσωσε ο Γαζής και στην οποία αποτυπώνεται μοναδικά το μεγαλείο του ανδρός: «Αδελφοί στρατιώται, οι εχθροί μας είναι πολυάριθμοι… Συστάδην λοιπόν να τους πολεμήσωμεν είναι αδύνατον και πολλά επικίνδυνον εις ημάς. Η ειδική μου γνώμη είναι να τους πολεμήσωμεν δια τινος τολμηρού, ανηκούστου και εις αυτούς απροειδοποίητου στρατηγήματος. Ήγουν να επιπέσωμεν νυκτός εις αυτούς, ανετοίμους όντας και ξεθαρρευμένους. Με τούτο ή επιτυχαίνομεν ευτυχίαν του σχεδίου μας ή γινόμεθα θύματα εις την φίλην πατρίδα μας. Και τα δύο ελληνικά και ηρωικά και ένδοξα παραδείγματα εις τα υπέρ πατρίδος και πίστεως αγωνιζόμενα αδέλφια μας. Εγώ όμως ελπίζω να καταρθώσωμεν το πρώτο. Αλλά αν ο θεός αποφασίσει δι’ ημάς το δεύτερον, τι μεγαλύτερη ευτυχία από το να υπάγωμεν να εύρωμεν τον Λεωνίδα με τους τριακοσίους Σπαρτιάτες του εις τα Ηλύσια πεδία! Εγώ ο ίδιος αναδέχομαι την εκτέλεσιν του σχεδίου τούτου, αν το εγκρίνετε και αισθάνεσθε αίμα ελληνικόν εις τας φλέβας σας».

ε. Επιλογικός σκεπτικισμός

Ολοκληρώνοντας την αναφορά μου στην παρακαταθήκη του Μάρκου Μπότσαρη, δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ, καιροί που είναι: πώς γίνεται, παρότι έχουμε πίσω μας μια μοναδική ιστορικοπολιτιστική παράδοση χιλιετιών, τέτοια πνευματική κληρονομιά, τόσους ήρωες και μάρτυρες στον ιερό βωμό της Εθνικής Παλιγγενεσίας, το μεγαλείο του ΄Επους του ΄40 και της Εθνικής Αντίστασης, να καταλήξουμε απ΄το 2010 και εντεύθεν με τη θηλειά της ευρωδυτικής επικυριαρχίας στο λαιμό μας και να πρέπει , για μια ακόμη φορά, να αγωνιστούμε για την ανάκτηση της χαμένης εθνικής μας αξιοπρέπειας, που προφανώς και δεν νοείται χωρίς εθνική αυτεξουσιότητα και εθνική ανεξαρτησία;

- Κι ούτε λόγος πως απ΄τη σωστή απάντηση σ΄αυτήν την εναγώνια αναρώτηση , σηματοδοτούμενη πολύ καθαρά απ΄την παρακαταθήκη του Μάρκου Μπότσαρη, εξαρτάται το αν θα βρούμε και τη σωστή περπατησιά μας προς το μέλλον!