Φιλιάτες Θεσπρωτίας : Στην άκρη των συνόρων!!!

Κείμενο-φωτό: Γιάννης Βέλλης

Μικρός, άκουγα όταν πηγαίναμε διακοπές με τους δικούς μου στο χωριό μου, στη περιοχή της Μουργκάνας: "Πάμε στην αγορά να πάρουμε πράγματα, στο Φιλιάτι".

Το ίδιο, από συγγενείς, φίλους, συγχωριανούς. Στο μυαλό μου η πρώτη καταχώρηση, έντονη μέχρι σήμερα, ήταν αυτή. Οι Φιλιάτες, το "Φιλιάτι", όπως το λέγανε οι περισσότεροι για ευκολία, πρέπει να είναι μια μεγάλη αγορά, παζάρι, που βρίσκεις τα πάντα. Στη συνέχεια, με κάτι μικροατυχήματα της νεότητος, βρέθηκα στο νοσοκομείο του. Εδώ, μου λέγανε οι γονείς μου, γεννήθηκες, από εμένα καμία αμφισβήτηση, είχανε τις αποδείξεις...

Στο δρόμο, τακτικά βλέπαμε στρατιωτικά οχήματα, "στο "Φιλιάτι" πάνε" λέγανε όλοι, έχει στρατόπεδο εκεί. Σιγά - σιγά έμαθα, όλες τις δημόσιες υπηρεσίες του, τις πλατείες του, την ιστορία του.

Μια μικρή κωμόπολη είναι, των 3000 περίπου κατοίκων. Τα τελευταία χρόνια, μετά τον "Καποδίστρια" έγινε έδρα του Δήμου Φιλιατών, στη συνέχεια με τον "Καλλικράτη" & του Δήμου Σαγιάδας, όταν ενσωματώθηκεστο νέο ευρύτερο Δήμο Φιλιατών Θεσπρωτίας, στην Ήπειρο.

Ένα δήμο με τόσα δημοτικά διαμερίσματα, στα όρια των συνόρων με την Αλβανία, που σου δίνει βουνό, κάμπο και θάλασσα, απλόχερα. Τα έχει όλα, αν και η απόσταση παραμένει η ίδια, στο σημείο που θα επιλέξεις να πας, γι' αυτό δεν έγινε πρόβλεψη, μελέτη...  Ευτυχώς, οι εκάστοτε αιρετοί, βγάζουν το “φίδι από την τρύπα” και κρατάνε το δήμο σε καλή κατάσταση.

Από την Ηγουμενίτσα, είναι 17 χλμ.μακριά. Οι δρόμοι καλοί, από όποιο σημείο και αν επιλέξετε να πάτε. Τη χαρακτηρίζει η ιστορία της, αλλά και το πευκοδάσος στην είσοδο της πόλης. Χτισμένη σε οροπέδιο. Η ομορφιά της,  στα δικά μου μάτια πάντα, είναι κομμάτια της παλιάς πόλης που έχουν

 διασωθεί -ελάχιστα θα έλεγα- και δεν έχουν δεχθεί σημαντικές παρεμβάσεις.

 Μια βόλτα σ' αυτές της γειτονιές, είναι κάτι που αξίζει, είτε είσαι απλός επισκέπτης, είτε φωτογράφος. Βλέπεις την αραβική αρχιτεκτονική στα καλύτερά της, να μπλέκεται με σύγχρονες μοντέρνες κατασκευές, αλλά-δυστυχώς- κι αλουμινένια παράθυρα, πόρτες. Αυλές σπιτιών, με εντυπωσιακές εισόδους ξύλινες, δεμένες πάνω στην σκαλιστή πέτρα σε οδηγούν σε κατασκευές από τσιμέντο, με αλουμίνια σε παράθυρα  & πόρτες, της δεκαετίας του ' 70. Αυτό κάνει περισσότερο ενδιαφέρον το ψάξιμο για το παλιό, μέσα στα στενά.

Απαραίτητη, καλή παρέα, εκτός αν είσαστε φανατικός, του “γυρίζω και φωτογραφίζω μόνος μου”, όπως εγώ -όπου μπορώ να το εξασφαλίσω φυσικά.Ιστορικά, περισσότερο θα σταθείτε στην τουρκική κατοχή της, την αρχιτεκτονική της αυτή την περίοδο, παρά σε παλιότερες εποχές.

Ήταν πέρασμα πολύ σημαντικό για τους Τούρκους προς τα Γιάννενα: Σαγιάδα λιμάνι, Φιλιάτες, Γιάννενα.

Για την Μουργκάνα και τα χωριά της, το “Φιλιάτι”, ήταν ο εχθρός στο μέγιστο, κάτι σαν τα Γιάννενα του Αλή Πασά για τους Σουλιώτες. Εκεί ήταν η διοίκηση των Τούρκων, οι αγάδες, ο τουρκικός στρατός που τακτικά έκανε καταστροφές, σκότωνε ανθρώπους, έκαιγε χωριά, όσα φυσικά είχαν τον αντάρτικο στο αίμα τους.

Το χωριό μου το έζησε αυτό,  περισσότερο από μια φορά, παντού αν ψάξεις καμένα παλιά σπίτια, υπενθύμιση ότι η ιστορία αφήνει τα σημάδια της και στα κτίρια, εκτός από τους ανθρώπους.Κάθε επίσκεψη στις Φιλιάτες Θεσπρωτίας, είναι μια φωτογραφική έκπληξη. Όσο κι αν από μέσα σου λες, “έχω φωτογραφίσει αρκετά εκεί”.

Η δημοτική αρχή, θα έπρεπε να βγάλει ένα χάρτη ιστορικό, λαογραφικό, πληροφοριακό -μόνη της ή με κάλυψη των εξόδων από τοπικούς χορηγούς- ώστε ο ταξιδιώτης  να μαθαίνει, ακόμα και σε μια σύντομη επίσκεψη πολλά πράγματα που αγνοεί. Πράγματα που κάνουν “το Φιλιάτι” ξεχωριστό στη Θεσπρωτία και την Ήπειρο γενικότερα.

 Ίσως κι αυτό το καλοκαίρι, να συναντηθούμε στις γειτονιές του, γιατί πάντα αφήνω κάτι εκεί μισοτελειωμένο, για την επόμενη συνάντηση με το “Φιλιάτι”.