Kουτσελιό Ιωαννίνων. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Το Κουτσελιό

Το Κουτσελιό είναι χωριό που βρίσκεται στο Νομό Ιωαννίνων, 10 χιλιόμετρα νότια της πόλης των Ιωαννίνων. Διοικητικά υπάγεται στο δήμο Ιωαννιτών μετά την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης, ενώ μέχρι το 2010 άνηκε στο Δήμο Παμβώτιδος. Βρίσκεται χτισμένο πάνω σε τέσσερις μικρούς λόφους (Βίγλα, Ράχη, Αλώνια, Προσήλιο) και σε υψόμετρο 560μ.

Το Κουτσελιό αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα με το Βασιλικό Διάταγμα 7.8.1919 με έδρα το Κουτσελιό και με συνοικισμούς που την αποτελούσαν : το Κουτσελιό, η Γορίτσα, τα Κυπαρίσσια (Φράσταινα) και οι Μουζακαίοι.  .

Το διάταγμα  εκείνο για την ίδρυση της κοινότητας ύστερα από τον πόλεμο του1912-13( όπως το βρήκαμε στο βιβλίο "Ο δήμος Παμβώτιδας και τα δημοτικά διαμερίσματά του", του Κ. Σιόντη) έχει ως εξής:

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Εν Αθήναις τη 19η Αυγούστου 1919 τεύχος Α.

Αριθμός φύλλου 184.

Περί συστάσεων δήμων και κοινοτήτων εν τω νομώ Ιωαννίνων

ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

........................................................................

139. Ο συνοικισμός Κουτσολιό υπό το όνομα "Κοινότης Κουτσολιό" και

με έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν.

Προς την κοινότητα Κουτσολιό ενούνται οι συνοικισμοί Γορίτσα, Φράσταινα και Μουζακαίοι.

Εν Αθήναις τη 7η Αυγούστου 1919

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Ο επί των εσωτερικών Υπουργός

Κ.Δ. Ρακτιβάν

Όμως οι συνοικισμοί Μουζακαίων και Κυπαρισσίων αποσπάστηκαν με διάταγμα στις 26/01/1928,ΦΕΚΑ΄16/1928 και αποτέλεσαν την κοινότητα Μουζακαίων.

Σήμερα όλα αυτά τα χωριά ανήκουν στο δήμο Ιωαννιτών.

Έχει έκταση 11.900 στέμματα. Από την έκταση αυτή τα 7.200 στρ. είναι καλλιεργούμενα , 4200 στρ. βοσκότοποι και 500 στρ. σπίτια , δρόμοι κ.λ.π.  Αποτελείται από ένα πεδινό τμήμα και ένα ημιορεινό. Το πεδινό τμήμα (Κάμπος) το χειμώνα κατακλύζονταν από νερά της βροχής.  Από το 1970 γίνεται η άρδευση του, ενώ παλαιότερα τα νερά τα απορροφούσαν οι χωνεύτρες (καταβόθρες).

Το χωριό δεν έχει δάση και νερά. Για την ύδρευσή τους οι κάτοικοι μέχρι το 1972 είχαν τα πηγάδια του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Ιωάννη και αυτό της Καραμίνας. Τη μεταφορά του νερού την έκαναν οι γυναίκες που ζαλικώνονταν τη βαρέλα ή με τα γαϊδουράκια τους.

Το Κουτσελιό σύμφωνα με τις διηγήσεις του Αναστασίου Βλαχόπουλου, είναι η νέα ονομασία της παλαιάς κωμόπολης Κοτύλαιον που καταστράφηκε το 148 πΧ από το Ρωμαίο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο .Την ονομασία του χωριού θα τη συναντήσουμε σε διάφορες μορφές σε ιστορικά κείμενα π.χ. Κουτσουλιό, Κοτσιλιόν, Κουτσολιό

Σύμφωνα όμως με μια παράδοση  το όνομα του χωριού προέρχεται από το όνομα του πρώτου κατοίκου που λεγόταν Ηλίας και ήταν κουτσός. Με το πέρασμα των χρόνων οι δύο λέξεις προφέρονται σαν μια : Κουτσελιάς. Για ευφωνία σχηματίστηκε το όνομα Κουτσελιό.

Πληθυσμός: Το 1895 οι κάτοικοι του χωριού ήταν 150 γυναίκες και 145 άντρες. Το 2001 ήταν 1.118,  ενώ στην απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στους 1.100 κατοίκους.

Η μάχη του Κουτσελιού.
Πληροφορίες για τη μάχη του Κουτσελιού, που έγινε στις 26 φεβρουαρίουτο 1854, όπως τις βρήκαμε στο βιβλίο του Κ.Σιόντη "ο Δήμος Παμβώτιδας" . Παραθέτει περιγραφές της μάχης όπως τη διηγήθηκαν αγωνιστές του Θ. Γρίβα στην εφημερίδα της εποχής "Φωνή της Ηπείρου" και όπως την αναφέρει ο Π. Αραβαντινός στο βιβλίο "Περιγραφή της Ηπείρου".

Στην παραπάνω μάχη αναφέρθηκε κι ο μεγάλος ποιητής του τόπου μας, Κώστας Κρυστάλλης αναφέροντας τα ακόλουθα: Το χωρίο τούτο το οποίον κείται πέριξ κωδωνοειδούς λόφου είναι γνωστό εις την ιστορία της νεώτερης Ελλάδος δια την αυτώ ανδραγαθίαν του στρατηγού Θεόδωρου Γρίβα. Διελθών ούτος κατά Φεβρουάριον του 1854 την περιώνυμον Πλάκαν του Αράχθου  κατέφθασε δια των Κατσανοχωρίων εις Κουτσιλιό, ένθα ωχυρώθη και διεκήρυξε εις τα χωρία την ένοπλον εξέγερσιν κατά των Τούρκων. Την πρωία ομως της εορτής τους (26 Φεβρουαρίου) προσεβλήθη αιφνιδίως υπό του εχθρού, αθρόως καθ΄όλην την νύχτα εξελθόντος εξ Ιωαννίνων, καθ΄ου ηγωνίσθη, καρτερικώτατα μέχρι της δύσεως του ηλίου, ότε καταφθάσαντος και του ήρωος Σουλιώτου Λάμπρου Θύμιου Ζήκου μετά 400 ατρόμητων οπαδών του έτρεψεν εις αισχράν φυγήν τα πολυάριθμα στίφη του Αβδή-πασά. Φοβηθείς όμως μήπως την επιούσαν ούτος επιπέση κατ΄αυτού με πολλαπλασίαν δύναμιν, ανεχώρησεν αυθωρεί εις Κατσανοχώρια και Μέτσοβον.

Αναφορά σε πρόσωπα του τόπου μας με ηρωική δράση στα χρόνια του πολέμου, όπως τη βρήκαμε στο βιβλίο του Δ. Σαλαμάγκα " Καθώς χάραξε η Λευτεριά"

Εκκλησίες- Γιορτές και Πανηγύρια

Ιερός ναός Κοίμησης της Θεοτόκου

Η κεντρική εκκλησία στο Κουτσελιό είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι μια πετρόχτιστη εκκλησία με ψηλό καμπαναριό στο κέντρο του χωριού. Χτίστηκε το 1931 στη θέση της παλιάς εκκλησίας.

Εξωτερικά έχει ένα μεγάλο προαύλιο όπου υπάρχει η δεξαμενή που γίνεται η ρίψη του σταυρού την ημέρα των Φώτων.

Το 1854 μέσα στην παλιά εκκλησία τα παλληκάρια του Γρίβα πολέμησαν τους Τούρκους στη μάχη του Κουτσελιού.

Η εκκλησία γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Ανήμερα της Παναγίας οι γυναίκες πηγαίνουν στην εκκλησία άρτους. Όταν τελειώνει η δοξολογία, γίνεται η αρτοκλασία και στη συνέχεια η περιφορά της εικόνας .Οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώνονται το βράδυ με το πανηγύρι. Εκεί όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται, τρώνε και γλεντάνε  με παραδοσιακά τραγούδια μέχρι τις πρωινές ώρες.

Άγιος Νικόλαος
Ο Άγιος Νικόλαος είναι ένα εξωκλήσι στο κάτω μέρος του Κουτσελιού.Έχει μια μεγάλη αυλή με δέντρα. Ακριβώς μπροστά στην κεντρική είσοδο βρίσκεται το πετρόχτιστο καμπαναριό. Οι τοίχοι του είναι γεμάτοι με πανέμορφες αγιογραφίες. Γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Δεκεμβρίου.

Έθιμα

Των Χριστουγέννων.

Τα Χριστούγεννα όπως και στα περισσότερα μέρη της χώρας μας έτσι και στον τόπο μας στολίζουνε το δέντρο  και φτιάχνουν τα χριστουγεννιάτικα γλυκά, κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Την παραμονή  τα παιδιά γυρνάνε όλα τα σπίτια του χωριού και λένε τα κάλαντα.Ανήμερα των Χριστουγέννων οι άνθρωποι θα πάνε στην εκκλησία τα χαράματα και όταν γυρίσουν θα φάνε σούπα (πατσά), χριστόψωμο και τηγανίτες.

Τα σπάργανα του Χριστού

Την παραμονή των Χριστουγέννων τα παλιά χρόνια αλλά ακόμη και σήμερα στο χωριό μας έφτιαχναν τηγανίτες, τα σπάργανα του Χριστού , όπως τα λέγαν.

Έπαιρναν μια γαβάθα , έριχναν αλεύρι, νερό και αλάτι και έφτιαχναν κουρκούτι. Μετά άναβαν φωτιά με ξύλα και έβαζαν την πυροστιά και πάνω σ΄αυτήν έβαζαν μια μαυρόπλακα.Οι πέτρες αυτές περνούσαν από ειδική διαδικασία ώστε να έχουν αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες. Πρώτα -πρώτα τις τοποθετούσαν σε δοχείο με νερό που τις σκέπαζε για τουλάχιστον 10 ημέρες ώστε να καθαριστούν πολύ καλά και να φύγουν τυχόν υπολείμματα που θα μπορούσαν να περάσουν στις τηγανίτες. Στη συνέχεια τις σκέπαζαν με κάρβουνα και στάχτη ώστε να αρχίσουν σιγά- σιγά να ζεσταίνονται.Την επόμενη μέρα η φωτιά δυνάμωνε ώστε σιγά σιγά να αποκτήσουν αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες και να μη σπάσουν όταν ψήνονται οι τηγανίτες. Πριν αρχίσει το ψήσιμο έπρεπε να "κάψουν" πολύ καλά. Οι συγκεκριμένες πέτρες φυλάσσονταν ως κειμήλιο και σκεπάζονταν με σπάργανα(μαλακό πανί που σκεπάζουν τα μωρά) , ενώ το δέσιμο ήταν σε σχήμα σταυρού και έτσι έμεναν μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα που θα τις χρησιμοποιούσαν  ξανά.

Αφού καιγόταν η πλάκα, έριχναν μια κουταλιά κουρκούτι, το άπλωναν με τον πετρογιάρι(πλάστη) και την άφηναν να ψηθεί. Μόλις τελείωναν με το ψήσιμο , έστρωναν τις τηγανίτες σ΄ένα ταψί, έριχναν σιρόπι και καρύδια και τις άφηναν να μελώσουν. Την ημέρα των Χριστουγέννων πήγαιναν στην εκκλησία για να μεταλάβουν και το μεσημέρι όλοι μαζί τρώγανε το χριστουγεννιάτικο φαγητό και τις μελωμένες τηγανίτες.

Το χριστόψωμο

Το έφτιαχναν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Φτηνά υλικά, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, νερό σουσάμι, όποιος ήθελε αλάτι και προζύμι. Ανακάτευαν τα υλικά, έκαναν ένα καλό ζύμωμα  και αφού κράταγαν λίγο στην άκρη έδιναν στο υπόλοιπο το σχήμα που ήθελαν και το άφηναν να φουσκώσει. Με το ζυμάρι που κράτησαν έφτιαχναν ένα σταυρό που τον έβαζαν πάνω από το χριστόψωμο και αφού το κεντούσαν  το έψηναν. Το έτρωγαν την ημέρα των Χριστουγέννων. Μάλιστα πριν το κόψουν το κύλαγαν πάνω στο τραπέζι. Αν έπεφτε ανάποδα η χρονιά θα πάει άσχημα, αν πέσει από την καλή θα πάει καλά η χρονιά.

Το γουρούνι

Παλιότερα κάθε σπίτι έσφαζε κι ένα γουρούνι. Το κρέας το τηγάνιζαν κι έφτιαχναν τις λεγόμενες τσιγαρίδες ή τσιγαρήθρες.

Αποκριάς

Τις Απόκριες μικροί και κάποιοι μεγάλοι ντύνονται μασκαράδες και γιορτάζουν το καρναβάλι στους δρόμους του χωριού.Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς μαζεύονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία του χωριού. Εκεί ανάβουν μια μεγάλη φωτιά και γύρω από αυτή χορεύουν μέχρι πολύ αργά. Τα παιδιά, αλλά και πολλοί μεγάλοι είναι μασκαρεμένοι και τρώγοντας , πίνοντας και πειράζοντας ό ένας τον άλλο διασκεδάζουν όλοι την τελευταία νύχτα πριν τη μεγάλη νηστεία που ακολουθεί.

Παλιότερα τα μασκαρέματα ήταν αυτοσχέδια. Τα παιδιά έφτιαχναν μόνα τους τις αποκριάτικες στολές από παλιά ρούχα. Το βράδυ γυρνούσαν κατά ομάδες από σπίτι σε σπίτι κάνοντας πλάκες και λέγοντας "Κάρα-κόκο μια δεκάρα κι ένα  κόκο" και οι χωριανοί τους έδιναν δεκάρες ή αυγά.

Το έθιμο του βρασμένου αυγού (χάψταρο ή χάψα)

Σε ένα λεπτό και μακρύ ξύλο έδεναν με μια κλωστή ένα βρασμένο και ξεφλουδισμένο αυγό. Κάθονταν όλοι γύρω και προσπαθούσαν να πιάσουν το αυγό με το στόμα χωρίς να χρησιμοποιήσουν καθόλου τα χέρια τους. Κάποιες φορές βουτούσαν το αυγό σε αλεύρι ή γιαούρτι και το θέαμα που παρουσίαζαν στο τέλος, όσοι προσπαθούσαν να το πιάσουν, ήταν πολύ αστείο.

Σκοπός του εθίμου αυτού είναι να κλείσουν τα στόματα: «Με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς και με αυγό πάλι ανοίγει το βράδυ της ανάστασης» που θα τελειώσει η νηστεία.

Οι φωτιές της Αποκριάς(τζαμάλες ή μπιρμπιλάτο)

Το έθιμο αυτό είναι από τα παλαιότερα της περιοχής και το συναντάμε τόσο στην πόλη των Ιωαννίνων όσο και στα χωριά του νομού. Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς ,της τυροφάγου, άναβαν στην πλατεία του χωριού μια μεγάλη φωτιά. Όλοι οι χωριανοί έφερναν από το σπίτι τους φαγητά, ντόπιο κρασί και τσίπουρο.Γύρω από τη φωτιά έτρωγαν, έπιναν,  χόρευαν, τραγουδούσαν και διασκέδαζαν μέχρι αργά το βράδυ. Δεν έλειπαν τα πειράγματα και τα διάφορα αποκριάτικα δρώμενα. Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι τις μέρες μας , όχι όμως με την ίδια ομορφιά που είχε παλιότερα.

Ο Βαλμάς

Χορός που χορευόταν γύρω από τη φωτιά.Οι άντρες χορευτές έμπαιναν στη σειρά ο ένας πίσω από τον άλλο πιασμένοι σφιχτά από τη μέση. Ο  πρώτος στο χορό ήταν ο κεχαγιάς ,το αφεντικό που είχε τα άλογα κι τελευταίος ήταν ο βαλμάς, ο αλογοβοσκός του αφεντικού . Ο κεχαγιάς κρατούσε στα χέρια του μια βέργα και μ΄αυτήν κυνηγούσε το βαλμά όταν τον ρωτούσε κάτι και δεν του άρεσαν οι απαντήσεις του. Έτσι με  πειράγματα, αστεία και κυνηγητά χόρευαν προσπαθώντας να αποφύγουν τη φωτιά.

-Βαλμά, βαλμά.

-Ορίστε, αφέντη.

-Πού τα΄χεις τ΄ άλογα;

-Στη βοσκή.

-Και που είσαι συ;

...................................

Η λαγάνα
 Ψωμί χωρίς προζύμι που συνοδεύει το νηστίσιμο τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας.

Πώς γίνεται η λαγάνα; Κάντε κλικ εδώ και θα ενημερωθείτε από τη συνέντευξη που μας έδωσε ο φούρναρης της γειτονιάς μας.

Πάσχα

Το Πάσχα γιορτάζεται παραδοσιακά όπως σε όλη την Ελλάδα.Με τη μαγειρίτσα, το αρνί στη σούβλα,  το κοκορέτσι, τα αυγά , τα κουλούρια και το μεγάλο φαγοπότι. Ιδιαίτερα όμως θα δούμε κάποια έθιμα που διαφέρουν από άλλες περιοχές.

Το Σάββατο του Λαζάρου

Το Σάββατο του Λαζάρου μικρά παιδιά γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι μεταφέροντας την είδηση της ανάστασης του Λαζάρου.

Στα χέρια τους κρατάνε δύο σανίδες πλουμισμένες με κλαδιά δάφνης και λουλούδια,  τοποθετημένες κάθετα σε ένα ξύλο. Από το σταυρό που σχηματίζεται, κρέμονται κουδούνια τα οποία χτυπούν όση ώρα λένε το τραγούδι του Λαζάρου.

   Σήμερα είν' η έγερση , σήμερα είν' του Λαζάρου

Για σηκωθείτε χριστιανοί, για σηκωθείτε αδέρφια

Στην εκκλησιά να τρέξετε, στην εκκλησιά να πάτε

Να ακούστε αντρίκια κλάμματα, γυναίκεια μοιρολόγια

Πώς έκλαιγαν το Λάζαρο τρεις άγιες γυναίκες

Η Μάρθα, η Μαγδαληνή κι η μάνα του Λαζάρου

Ο Κύριος επέρασε από τη Βιθυνία,

βρίσκει τη Μάρθα που 'κλαιγε, τη Μάρθα τη ρωτάει

Μάρθα που είν' ο Λάζαρος ο φίλος ο δικός μου;

Ο Λάζαρος απέθανε εδώ και τρεις ημέρες

Για δείξτε μου το μνήμα του για δείξτε μου τον τάφο

Του έδειξαν το μνήμα του, του έδειξαν τον τάφο

Την πέτρα ανασήκωσε τον Λάζαρο φωνάζει

Για σήκω φίλε μ' Λάζαρε και μην βαριά κοιμάσαι

Για τράβα με να σηκωθώ και βάλε με να κάτσω

Και δώσε μου λίγο νερό να πιω να ξεδιψάσω

Να μολογώ τα πάθη μου και τα παραπονά μου

Τρεις ημερούλες ήμουνα στη γη βαθιά χωμένος.

Των Βαΐων

Την Κυριακή των Βαΐων ο ιερέας του χωριού μοιράζει βάγια στους χωριανούς ,αφού τα έχει ευλογήσει πρώτα. Οι χωριανοί μεταφέρουν τα βάγια στα σπίτια τους και στολίζουν την πόρτα τους ή τα τοποθετούν στο εικονοστάσι. Τα παλιά χρόνια τη δάφνη την έφερναν στην εκκλησία οι γυναίκες που είχαν παντρευτεί τον τελευταίο χρόνο

Της Μεγάλης Παρασκευής

Τη μεγάλη Παρασκευή τα παιδιά του χωριού πηγαίνανε από σπίτι σε σπίτι να πούνε τα πάθη του Χριστού. Στα χέρια τους κρατούσαν ένα καλάθι με μαύρες κορδέλες. Οι νοικοκυρές των σπιτιών, που επισκέπτονταν, έβαζαν σ΄αυτό αυγά.

 Τα λόγια που έλεγαν ήταν:

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα

σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται

Σήμερα έβαλαν βολή οι άνομοι Εβραίοι

οι άνομοι και τα σκυλιά οι τρισκαταραμένοι

για να σταυρώσουν το Χριστό, τον Πανταβασιλέα.

Ο Κύριος εθέλησε να μπει σε περιβόλι

να κάνει δείπνο μυστικό να τον συλλάβουν όλοι.

Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της

τις προσευχές της έκανε για το μονογενή της.

Φωνή της ήρθε εξ΄ουρανού κι απο αρχαγγέλου στόμα.

Φτάνουν Κυρά μου οι προσευχές, φτάνουν και οι μετάνοιες

Τον γιο σου τον επιάσανε και στον χαλκιά τον πάνε

και στου Πιλάτου τις αυλές εκεί τον τυραννάνε.

Χαλκιά, χαλκιά φτιάξε καρφιά φτιάξε τρια περόνια

και κείνος επαράκουσε βαρεί και φτιάχνει πέντε.

Εσύ λοιπόν που τα΄φτιαξες εσύ θα μας διατάξεις.

Βάλτε τα δυο στα πόδια του, τ΄άλλα τα δυο στα χέρια

το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στην καρδιά του

να στάξει αίμα και νερό να λιγωθεί η ψυχή του.

Το βάψιμο των αυγών

Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πάσχα είναι το βάψιμο των αυγών τη Μεγάλη Πέμπτη ή το Μεγάλο Σάββατο. Παλιότερα έβαφαν τα αυγά αφού πρώτα τύλιγαν με μια κάλτσα πάνω σ΄αυτά ένα φυλλαράκι για να σχηματιστεί το σχέδιό του. Το πρώτο αυγό δεν το τσούγκριζαν αλλά το έβαζαν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους. Συνήθιζαν να πηγαίνουν κόκκινα αυγά και στους νεκρούς τους

Το φως της Ανάστασης

Το βράδυ της Ανάστασης όλοι οι κάτοικοι του χωριού πάνε στην εκκλησία. Ο ιερέας ανάβει τις λαμπάδες μας με το ιερό φως. Αυτό το φως πρέπει να το πάνε ως το σπίτι μας χωρίς να  σβήσει η λαμπάδα. Μ΄αυτό θα σχηματίσουν ένα σταυρό στο κατώφλι του σπιτιού τους και θα ανάψουν το καντήλι τους.

Του γάμου

Παλιότερα ο γάμος δε γινόταν όπως σήμερα. Ο γαμπρός με τους γονείς του πήγαινε στο σπίτι της νύφης για να τη ζητήσει σε γάμο. Εκεί γινόταν παζάρι για το τι θα δώσει προίκα ο πατέρας της νύφης. Μόλις ήταν ικανοποιητική η προσφορά όριζαν την ημερομηνία του γάμου. Πολλές φορές έβλεπε τη νύφη στην εκκλησία.

  Ο γάμος κρατούσε σχεδόν μια εβδομάδα. Ξεκινούσε από την Πέμπτη με την προίκα.Από το πρωί τα κορίτσια και οι γυναίκες δίπλωναν τα προικιά, υφαντά και κεντητά. Το σόι της νύφης φορούσε κόκκινες καρό ποδιές και του γαμπρού μπλε καρό. Το απόγευμα το σόι του γαμπρού με τον αρχιβλάμη  ( ο αρχιβλάμης -συνήθως φίλος του γαμπρού- ήταν  ο αρχηγός του γάμου, ) και τους άλλους βλάμηδες πηγαίνανε με άλογα και γαϊδούρια  στο σπίτι της νύφης να φορτώσουν τα προικιά και να τα πάνε στο σπίτι του γαμπρού. Κάποιος από το σόι του γαμπρού έπρεπε να κλέψει κάτι από το σπίτι της νύφης χωρίς να τον καταλάβουν.

Το βράδυ ο πατέρας του γαμπρού και οι θείοι του με κουλούρα κεντημένη, κρασί και κρέατα πήγαιναν στο σπίτι της νύφης για να κανονίσουν τις λεπτομέρειες του γάμου. Την Παρασκευή και το Σάββατο έκαναν ετοιμασίες και γλένταγαν.

Οι γυναίκες την Παρασκευή πριν το γάμο μαζεύονταν στο σπίτι της νύφης και έβαζαν κίτρινη μπογιά (κίτρινη όκνα) στα μαλλιά και στο μέτωπο. Το έκαναν για να ευτυχήσει ο γάμος της νύφης.

 Την Κυριακή οι φίλοι του γαμπρού τον έντυναν με παραδοσιακή φορεσιά και τον ξύριζαν. Στη συνέχεια ο γαμπρός ανέβαινε στο άλογο και μαζί με τους γονείς , τους συγγενείς και τους φίλους , με συνοδεία τα κλαρίνα πήγαιναν στο σπίτι της νύφης.

Μόλις έφτανε στο σπίτι της νύφης, οι γονείς της τον υποδέχονταν με χαρά. Έξω από το σπίτι κέρναγαν λουκούμι, νερό , τσίπουρο και κρασί. Η μητέρα της νύφης έφτιαχνε ένα είδος ομελέτας με ζάχαρη και τάιζε τον γαμπρό για να΄ναι γλυκιά η ζωή του ζευγαριού. Το υπόλοιπο "ψίκι" έτρωγε κανονικά αυγά. Όλοι μαζί, χορεύοντας, συνόδευαν το ζευγάρι στην εκκλησία. Μετά τα στέφανα τα νιόπαντρα χόρευαν στην πλατεία του χωριού και στη συνέχεια πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού και συνέχιζαν το γλέντι.

 Την άλλη μέρα ο κόσμος πήγαινε τα κανίσκια (κρέατα , πίτες , κρασιά) και έτρωγαν όλοι μαζί για να βοηθήσουν την οικογένεια που έκανε το γάμο. Και τέλος την τρίτη ημέρα μετά το γάμο έχουμε τα "πιστρόφια". Ο πατέρας της νύφης έκανε το τραπέζι στο ζευγάρι και τους κοντινούς συγγενείς.

Τρεις μέρες μετά το γάμο η νύφη πήγαινε σ΄ένα πηγάδι να πάρει νερό και να το φέρει στην πεθερά της. Στη διαδρομή μέχρι να φτάσει στο σπίτι δεν έπρεπε να μιλήσει σε κανέναν.

Άλλα έθιμα

Το ξέφυλλο του καλαμποκιού

Αφού ξεφλούδιζαν τα καλαμπόκια τα κρεμούσαν στα δοκάρια του σπιτιού τους. Τα σπίτια δεν είχαν ταβάνι και κρεμούσαν εκεί το καλαμπόκι να στεγνώσει.

Το καγκελάρι

Όλοι οι κάτοικοι του χωριού χόρευαν σε κύκλους γύρω από την εκκλησία. Στην αρχή του χορού έμπαιναν οι ηλικιωμένοι, μετά οι νεότεροι άντρες και στο τέλος οι γυναίκες. Έκαναν πολλούς κύκλους και έφταναν χορεύοντας στην πλατεία.

Μπερμπερούσα

Το καλοκαίρι όταν είχε πολύ καιρό να βρέξει, έντυναν μια νεαρή κοπέλα, τη στόλιζαν με λουλούδια και την ονόμαζαν Μπερμπερούσα. Τραγουδούσαν και χόρευαν γύρω της και παρακαλούσαν να βρέξει.

Η βάφτιση

Την ημέρα της βάφτισης ο νονός έφερνε στην εκκλησία δυο κουβάδες ζεστό νερό. Το μωρό ερχόταν στην εκκλησία με κάποιο συγγενή και εκεί το έπαιρνε ο νονός ,αφού έδινε  κάποια λεφτά σ΄αυτόν που του έδωσε το μωρό. Η μητέρα δεν πήγαινε στην εκκλησία. Ο νονός έλεγε το όνομα και τα παιδιά έτρεχαν να το πουν στη μητέρα. Όποιο έφτανε πρώτο έπαιρνε λεφτά , ενώ τα υπόλοιπα έπαιρναν ζαχαρωτά. Μόλις τελείωνε το μυστήριο της βάφτισης οι καλεσμένοι σήκωναν το νονό ψηλά και φώναζαν " άξιος" . Οι συγγενείς αντί για μπομπονιέρες μοίραζαν λεφτά και σταυρουδάκια.  Στη συνέχεια ο νονός έφερνε το μωρό στο σπίτι και η μητέρα έπρεπε να γονατίσει τρεις φορές και να του φιλήσει  το χέρι για να πάρει το μωρό.

Το μαρτίτσι

Ένα έθιμο που το συναντάμε και σε πολλές βαλκανικές χώρες. Μικροί μεγάλοι το φορούν  την παραμονή της 1ης Μαρτίου για να μην τους "πιάσει" ο Μάρτης και τους μαυρίσει. Το μαρτίτσι γίνεται από δύο, συνήθως μάλλινα νήματα χρώματος λευκού και κόκκινου, πλεγμένα μεταξύ τους. Το φορούν στον καρπό ενός χεριού (συνήθως του αριστερού) σαν κομποσκίνι και το κρατούν μέχρι το Πάσχα. Κατά το έθιμο το μαρτίτσι το καίνε με την λαμπάδα τη νύχτα της Ανάστασης.

Μύθοι - Παραδόσεις

Υπάρχουν διάφοροι μύθοι και παραδόσεις που περνούν από στόμα σε στόμα σε κάθε γενιά. Να κάποιοι που μας είπαν οι μεγαλύτεροι του τόπου μας.

1. Σε μια περιοχή στα βόρεια του χωριού που λέγεται Κόκκινο λιθάρι είναι κάτι μεγάλοι βράχοι . Αυτούς οι άνθρωποι τους έλεγαν μικρό Αράπη μικρό και μεγάλο Αράπη. Ονομάστηκαν έτσι από τους μεγάλους για να φοβούνται οι μικροί που φύλαγαν τα πρόβατα εκεί κοντά και να μην πλησιάζουν . Υπήρχε κίνδυνος να σκοτωθούν στα απότομα βράχια. 
Λέγεται επίσης πως εκεί υπήρχε η τρύπα του Φώτη. Πολλοί Κουτσελιάτες κρύφτηκαν σ΄αυτή στον πόλεμο με τους Γερμανούς.
2. Τα Αμπέλια είναι μια περιοχή του χωριού πάνω από την παιδική χαρά, προς τα Σερβιανά. Εκεί στον εμφύλιο πόλεμο έσφαξαν πολλούς ανθρώπους. Οι κάτοικοι έλεγαν πως ακούγονταν  ουρλιαχτά στη γύρω περιοχή για μέρες μετά.

3. Τα βράδια του χειμώνα στους κατοίκους που περπατούσαν στο δάσος εμφανίζονταν ένα μικρό μωρό και τους μιλούσε. Όταν το πλησίαζαν έδειχνε την ασχήμια του και έτρεχε μέσα στη νύχτα και φώναζε "δόντια- μαλλιά". Οι κάτοικοι που το έβλεπαν το θεωρούσαν κακοτυχία.

4. Πίστευαν οι κάτοικοι παλιά στις μοίρες. Έχουν να διηγηθούν πολλές ιστορίες με αυτό το θέμα. Σε κάποια μητέρα πήγαν οι πέντε μοίρες και της είπαν. " Μόλις γίνει 20-25 χρονών ο γιος σου θα  πνιγεί στο πηγάδι." Εκείνη κλείδωσε το πηγάδι , αλλά οι μοίρες σκότωσαν το νέο έξω απ΄αυτό. Σε μια άλλη της είπαν πως θα τον τσιμπήσει φίδι και θα πεθάνει. Εκείνη τον πρόσεχε υπερβολικά, όμως το φίδι βρέθηκε στο καλάθι με τα σταφύλια και το πεπρωμένο εκπληρώθηκε.

5. Σύμφωνα με τις παραδόσεις των κατοίκων παλιότερα στη θέση των Σερβιανών υπήρχε το χωριό Λαδικό με τους συνοικισμούς Μπάρκεση και Βάρβεση, το οποίο καταστράφηκε από Τουρκαλβανούς περίπου το 1800. Ο μύθος λέει ότι οι κάτοικοι του χωριού έριξαν τα τιμαλφή τους σε ένα πηγάδι για να τα σώσουν από τους Τούρκους. Από τότε δε βρέθηκαν ποτέ.

 Υπάρχει κι ένας άλλος μύθος για ένα μέρος στο χωριό Σερβιανά που το ονομάζουν " η τρύπα της βάβως". Λένε πως εκεί έκλεισαν μια  άρρωστη γρια γυναίκα και έβαλαν στην είσοδο ένα βράχο να κλείσουν τη σπηλιά. 

6. Ένας μύθος που ακούγεται για το χωριό Κυπαρίσσια από τους παλιούς είναι ότι έχει κατάρα πάνω από 30 οικογένειες να μη μεγαλώνει. Αυτή την κατάρα την έδωσε μια Τουρκάλα γιατί είχε αγαπήσει έναν από το χωριό  και δεν την παντρεύτηκε.

7. Λέγεται επίσης ότι τα πολύ παλιά χρόνια στην κορυφή του χωριού  Κυπαρίσσια υπήρχε ένα μοναστήρι. Εκεί ζούσε ένας μοναχός και είχε πολλά ζώα. Από άγνωστη αιτία όμως κάποια στιγμή το μοναστήρι βούλιαξε, μαζί και όλα τα ζώα. Λένε πως στο σημείο εκείνο ένας κόκορας λαλούσε για σαράντα μέρες και μετά χάθηκε.

8. Ποιος δε γνωρίζει το μύθο με τους καλικάντζαρους; Οι άνθρωποι έχουν να διηγηθούν πολλές ιστορίες μ΄αυτούς. Πίστευαν πως η γη στηρίζεται σε ένα μεγάλο δέντρο το οποίο οι καλικάντζαροι προσπαθούν να κόψουν. Σχεδόν όταν πλησίαζαν στο τέλος του κοψίματος εγκατέλειπαν την προσπάθεια και ανέβαιναν στη γη για να πειράξουν τους ανθρώπους. Εκείνες τις μέρες γίνονταν πολλά ευτράπελα πάνω στη γη. 

Οι άνθρωποι ό,τι δεν μπορούσαν να το εξηγήσουν το απέδιδαν σε "δάκτυλο" καλικάντζαρου.  Κάποτε ήταν μια παρέα γυναικών η οποία πήγαινε συχνά τα βράδια για να κόψουν ξύλα.  Ένα βράδυ συμφώνησαν να μην πάνε. Μία από τις γυναίκες άκουσε φωνές από το δάσος και θεώρησε ότι οι υπόλοιπες γυναίκες πήγαν. Ξεκίνησε κι εκείνη να πάει να τις βρει. Ενώ άκουγε όμως φωνές και τραγούδια δεν έβλεπε κανέναν. Προχώρησε αρκετά μέσα στο δάσος μα άνθρωπο δε συνάντησε. Τότε γύρισε πίσω γιατί φοβήθηκε. Είχε πειστεί ότι οι φωνές που άκουσε ήταν από τους καλικάντζαρους.

Οι γυναίκες και τα παιδιά τα βράδια δεν έβγαιναν έξω γιατί φοβούνταν μήπως τους πάρουν τη φωνή. Επίσης απαγορευόταν να λουστείς και να βγεις από το σπίτι γιατί τα παγανά (οι καλικάντζαροι) θα σε παραμορφώσουν. Δεν έπλεναν τα ρούχα κι αν τα έπλεναν δεν τ΄άφηναν το βράδυ έξω. 

Την παραμονή των Θεοφανίων περίμεναν τον ιερέα να ευλογήσει το σπίτι,ενώ ανήμερα στις 12:00 τα μεσάνυχτα, άναβαν φωτιές για να διώξουν τους καλικάντζαρους.

9. Τα πρώτα δόντια που έπεφταν στα μικρά παιδιά τα έριχναν στη στέγη του σπιτιού λέγοντας

" Πάρε κρούνα κόκαλο και δώσ΄μου σιδερένιο" , για να αποκτήσουν νέα, γερά δόντια.

Στη Γορίτσα έλεγαν στα παιδιά μόλις έβγαζαν το δόντι τους να φωνάξουν τον ποντικό να το πάρει, κι όταν γύριζαν σπίτι έβρισκαν χρήματα κάτω από το μαξιλάρι τους.

10. Σημάδια που προμηνύουν κάτι:

Όταν τα χελιδόνια πετούν χαμηλά, θα βρέξει.

Όταν τα σκυλιά γαβγίζουν θλιμμένα θα πεθάνει κάποιος.

www.tokoutselio.blogspot.com
www.romiazirou.blogspot.gr