Στις κορυφογραμμές του Γράμμου

Η κορυφή Τσούκα Πέτσικ του Γράμμου στα 2.521 μ. υψόμετρο

Εκεί η φύση υπήρξε γενναιόδωρη χαρίζοντάς μας ένα από τα πιο επιβλητικά και ελκυστικά τοπία της Ελλάδας. Εκεί χτύπησε την πόρτα της πατρίδας μας ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εκεί γράφτηκαν σελίδες ηρωισμού στο έπος του ’40 και κατόπιν στην Εθνική Αντίσταση. Εκεί το χώμα ποτίστηκε με αίμα αδελφικό. Εκεί μάτωσε η Ελλάδα και τα τραύματα εκείνης της εποχής παρέμειναν ανοιχτά και βασάνισαν για δεκαετίες ολόκληρο τον ελληνικό λαό.

Όρος Γράμμος. Ένα βουνό που κουβαλάει στις πλάτες του ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας. Ένα βουνό με ομαλό ανάγλυφο, πλούσια δασική βλάστηση και αλπικά λιβάδια, άφθονα νερά που τρέχουν σαν ασημένιες φλέβες στις πλαγιές του, αλπικές λίμνες που αγγίζουν τις ψηλές κορφές και απομονωμένα αλλά πανέμορφα χωριά, σαν αετοφωλιές χτισμένα στις πλαγιές του.

Ο Γράμμος είναι το τέταρτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, τον Σμόλικα και τον Βόρα, με την υψηλότερη κορυφή του -την Τσούκα Πέτσικ- να φτάνει σε υψόμετρο 2.521 μέτρα. Άλλες υψηλές κορυφές του Γράμμου είναι το Περήφανο (2.444 μ.), η Μαύρη Πέτρα (2.431 μ.), η Κιάφα (2.395 μ.), η Επάνω Αρένα (2.196 μ.), ο Γκέσος (2.163 μ.) κ.α.

Ο ορεινός του όγκος αποτελεί το βορειότερο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου μέσα στον ελλαδικό χώρο. Σχηματίζεται από δυο κορυφογραμμές που συναντιούνται κάθετα μεταξύ τους. Η μία κορυφογραμμή οριοθετεί τα σύνορα με την Αλβανία και έχει κατεύθυνση με τις κορυφές Μαύρη Πέτρα (2.431 μ.), Γκόλιο (1.934 μ.), Κάμενικ (2.043 μ.). Η άλλη χωρίζει τον νομό Ιωαννίνων με το νομό Καστοριάς, έχει κατεύθυνση ανατολικά με τις κορυφές Περήφανο – Γκέσο – Επάνω Αρένα – Κάτω Αρένα (2.075 μ.).

Η κοιλάδα του Πληκατίου και ο Γοργοπόταμος, παραπόταμος του Σαραντάπορου

Στα νότια έχει όριο τον ποταμό Σαραντάπορο, που τον χωρίζει από τον Σμόλικα. Μέσα σε αυτές τις κορυφογραμμές τρεις υπέροχες κοιλάδες στολισμένες με διάσπαρτα απομονωμένα χωριουδάκια. Είναι η κοιλάδα της Γράμμουστας που ανήκει στο νομό Καστοριάς και εκεί εδράζουν οι πηγές του Αλιάκμονα, του μεγαλύτερου σε μήκος ποταμού της Ελλάδας, και οι κοιλάδες της Αετομηλίτσας και του Πληκατίου που ανήκουν στο νομό Ιωαννίνων, απ’ τις οποίες πηγάζει ο ποταμός Σαραντάπορος.

Στα νερά του Αλιάκμονα και του Σαραντάπορου υπάρχει μεγάλη ποικιλία ψαριών, με πιο αντιπροσωπευτικά είδη τις πέστροφες, τις μπριάνες, τους κέφαλους και τα συρτάρια.

Η αλπική λίμνη Γκιστόβα

Στην κορυφογραμμή επάνω στα σύνορα με την Αλβανία στέκει η ψηλότερη και μεγαλύτερη σε έκταση αλπική λίμνη στην Ελλάδα -η Γκιστόβα- με υψόμετρο 2.350 μ. Εδώ ζει ένα υδρόβιο είδος αλπικού τρίτωνα που οι ντόπιοι το αποκαλούν «ψάρι με πόδια». Πιο χαμηλά, στα 1.730 μ., στη σκιά της κορυφής Επάνω Αρένας, κρυμμένες μέσα σε δάση οξιάς βρίσκονται οι λίμνες Αρένες ή Μουτσάλια. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα δυο μικρών αλπικών λιμνών, που επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα ρυάκι μήκους 60 μ., και αποτελούν ένα από τα ομορφότερα ορεινά υδάτινα οικοσυστήματα της χώρας μας. Το βάθος τους δεν ξεπερνά το 1 μέτρο και συναντώνται τριών ειδών τρίτωνες: ο αλπικός, ο κοινός και ο λοφιοφόρος. Η πρόσβαση γίνεται μέσω χωματόδρομου είτε από το πευκόφυτο Καστοριάς είτε από την Αετομηλίτσα Ιωαννίνων.

Οι Αρένες του Γράμμου

Η Αετομηλίτσα (παλιά Δέντσικο-Ντένισκο) είναι ένα παραδοσιακό βλαχοχώρι σκαρφαλωμένο στις νότιες πλαγιές του Γράμμου σε υψόμετρο 1.450 μ. και αποτελεί ένα από τα ορεινότερα (ίσως το ορεινότερο) χωριά της Ελλάδας. Το όνομα Ντένισκο είναι σλάβικο και σημαίνει προσήλιο, που δηλώνει και τον γεωγραφικό προσανατολισμό του χωριού. Τη δεκαετία του ’30 μετονομάστηκε σε Αετομηλίτσα (Αετός και Μηλιά).

Η Αετομηλίτσα και στο βάθος διακρίνεται το μνημείο πολέμου στην κορυφή Γκέσος

Σήμερα παραμένει αυτοτελής και ανεξάρτητη Κοινότητα. Είναι καθαρά κτηνοτροφικό χωριό και με βάση την απογραφή του 2001 έχει 308 κατοίκους. Όμως, κατοικείται μόνο το καλοκαίρι, ενώ τον χειμώνα οι οικογένειες των κτηνοτρόφων κατεβαίνουν με τα κοπάδια τους κυρίως στη Λάρισα και στη Μακεδονία. Μαζί με τους κατοίκους «μετακινείται» και το κοινοτικό γραφείο. Η κοινότητα το καλοκαίρι στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κτίριο στην κεντρική πλατεία του χωριού, ενώ τους χειμερινούς μήνες μεταφέρεται στη Λάρισα. Από το 2004 λειτουργεί και το ΚΕΠ Αετομηλίτσας.

Οι οικισμός με το παραδοσιακό χρώμα, τα καλντερίμια, τις πλακόστρωτες πλατείες και τα πέτρινα τοιχία, ξαναχτίστηκε μετά το 1960 πάνω στα συντρίμμια που άφησε πίσω του το πέρασμα του εμφυλίου πολέμου.

Υπέροχα δάση οξιάς πάνω από την Αετομηλίτσα

Ένας στενός και ανηφορικός επαρχιακός δρόμος θα μας οδηγήσει στη γραφική Αετομηλίτσα, αφετηρία της ορειβατικής μας εξόρμησης με προορισμό την Τσούκα Πέτσικ, την τέταρτη ψηλότερη κορυφή της χώρας μας, με ενδιάμεσους σταθμούς τις κορυφές Γκέσο και Περήφανο.

Μπαίνοντας στο χωριό θα συναντήσουμε ταμπέλα που δηλώνει την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε. Φτάνοντας στον χωματόδρομο έξω από το χωριό (μ’ αυτό το περίεργο χώμα γκρι αποχρώσεως) αφήνουμε το αυτοκίνητο και ξεκινάμε την πορείας μας με πρώτο προορισμό την κορυφή Γκέσος με το μνημείο πολέμου.

Στα πρώτα μέτρα κινούμαστε πάνω στον χωματόδρομο, περνάμε μια ξύλινη γέφυρα πάνω από το ρέμα «Άσπρο ποτάμι» και φτάνουμε σε δυο κτίσματα (το ένα είναι μαντρί, το άλλο δεν πρόσεξα τι ακριβώς είναι). Σ’ αυτό το σημείο αφήνουμε τον χωματόδρομο στρίβοντας δεξιά, και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε σε δασωμένη πλαγιά (δάσος οξιάς). Το μονοπάτι, άλλοτε εμφανές κι άλλοτε ασαφές, βρίθει από αγριοφράουλες γευστικές και μυρωδάτες (αφήστε και καμιά για τις αρκούδες).

Δυστυχώς, ορειβατικά σήματα δεν υπάρχουν και θα χρειαστεί η επιστράτευση είτε της σύγχρονης τεχνολογίας (συσκευή gps) είτε της παραδοσιακής (πυξίδα). Πάντως, η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι προφανής, μιας και η κορυφή Γκέσος και το μνημείο του φαίνονται από την Αετομηλίτσα.

Βγαίνοντας στο αλπικό τμήμα του βουνού. Θέα προς τα βορειοανατολικά.

Θέα στα ανατολικά. Διακρίνονται η Αετομηλίτσα και οι κορυφές Επάνω και Κάτω Αρένα

 Γράμμου.

Στα 1.650 μ. υψόμετρο και μετά από 1,5 χλμ. πορείας συναντάμε χωματόδρομο (όχι αυτόν που ξεκινάει από το χωριό), τον διασχίζουμε κάθετα περνώντας απέναντι. Αυτόν τον χωματόδρομο θα τον συναντήσουμε συνολικά 5 φορές ανεβαίνοντας. Χωρίς σημάδια, κινούμαστε σε εμφανές μονοπάτι.

Στα 1.830 μ. υψόμετρο και μετά από 2,5 χλμ. πορείας συναντάμε πάλι τον χωματόδρομο, τον οποίο και ακολουθούμε αριστερά για πολύ λίγο, μέχρι την στροφή, όπου τον αφήνουμε και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε τα ψευδοαλπικά λιβάδια του βουνού, βγαίνοντας σιγά-σιγά στο αλπικό του τμήμα. Λίγο πιο πάνω θα αποκτήσουμε και οπτική επαφή με το μνημείο πολέμου της κορυφής Γκέσος (2.163 μ.). Ακολουθώντας το εμφανέστατο μονοπάτι κυκλώνουμε την κορυφή και ανεβαίνουμε με καγκέλια από την βόρεια πλευρά της.

Οπτική επαφή με την κορυφή Γκέσος και το μνημείο πολέμου

Ο Γράμμος είναι ένα βουνό ασύγκριτης οικολογικής σημασίας. Ένα σημαντικό του μέρος έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Στα μεγαλύτερα υψόμετρα επικρατούν τα υποαλπικά λιβάδια, στα μεσαία τα εκτεταμένα δάση κωνοφόρων (μαύρης πεύκης και ελάτης) και οξιάς και χαμηλότερα και γύρω από τους οικισμούς δρυοδάση. Η περιοχή αυτή διατηρεί εξαίσια ενδιαιτήματα σπάνιων ειδών άγριας πανίδας, όπως του αγριόγιδου, της αρκούδας, του χρυσαετού κ.α.

Το μνημείο πολέμου και η κορυφή Κιάφα (2.395 μ.) από τον Γκέσο

Η Τσούκα Πέτσικ και το Περήφανο από το κολωνάκι του Γκέσου

Από την κορυφή του Γκέσου, ακολουθούμε το εμφανές και σημαδεμένο μονοπάτι που κινείται πάνω σε ράχη με κατεύθυνση βόρεια. Μπροστά μας δεσπόζει η κορυφή Περήφανο (2.444 μ.). Με κατεύθυνση βόρεια τραβερσάρουμε από τα δεξιά το Περήφανο. Φτάνοντας στη βόρεια πλαγιά της κορυφής, το μονοπάτι αλλάζει κατεύθυνση και κινείται δυτικά.

Λίγο μετά τον Γκέσο. Θέα προς τα νοτιοδυτικά.

Τραβερσάροντας το Περήφανο

Κοιτώντας πίσω μας. Κάπου ανάμεσα στα σύνενφα κρυμμένοι οι ορεινοί όγκοι του Σμόλικα

και της Τύμφης.

Η κορυφή Περήφανο (2.444 μ.)

Το χαρακτηριστικό πέρασμα (Πόρτες) στην βόρεια πλευρά του Περήφανου

Περνάμε ένα χαρακτηριστικό πέρασμα (κάτι σαν Πόρτες), και πλέον η ψηλότερη κορυφή του Γράμμου ορθώνεται μπροστά μας. Λίγη προσοχή στα βραχώδη περάσματα της βόρειας πλευράς του Περήφανου (τον χειμώνα με τα χιόνια, ο βαθμός επικινδυνότητας αυξάνεται σημαντικά).

Η θέα μετά τις Πόρτες

Το βόρειο πέρασμα του Περήφανου

Η κοιλάδα της Γράμμουστας. Το βέλος δείχνει την τοποθεσία του οικισμού. Η περιοχή

 αυτή είναι οι πηγές του Αλιάκμονα ποταμού.

Χάνοντας λίγο υψόμετρο, κινούμαστε σε υπέροχα αλπικά λιβάδια. Το μονοπάτι είναι ξεκάθαρο και περίπου στα 10,6 χλμ. πορείας και στα 2.310 μ. υψόμετρο συναντάει το μονοπάτι που έρχεται από το Πληκάτι.

Πεζοπορία στα υπέροχα αλπικά λιβάδια του Γράμμου (το βέλος δείχνει τις Πόρτες)

Πορεία σε ράχη. Στο βάθος ο κώνος της κορυφής Τσούκα Πέτσικ.

Από εδώ ουσιαστικά ξεκινάει η τελική ανάβαση προς την κορυφή Τσούκα Πέτσικ (2.521 μ.). Μετά από 2,5 χλμ. πορείας πάνω σε ράχη, φτάνουμε στη βάση του κώνου της κορυφής, κι από εκεί εύκολα καλύπτουμε τα τελευταία 100 μέτρα υψομετρικής.

Η θέα προς νότια και ανατολικά από την ψηλότερη κορυφή του Γράμμου

Δυστυχώς, η νεφοκάλυψη δεν μας επέτρεψε να απολαύσουμε τη θέα από την κορυφή. Αυτό όμως δεν μείωσε καθόλου την ένταση των συναισθημάτων που κυρίευσαν την ψυχή μας απλά στεκόμενοι εκεί ψηλά.

Η επιστροφή στην Αετομηλίτσα έγινε από τα ίδια. Η συγκεκριμένη ανάβαση πραγματοποιήθηκε Αύγουστο μήνα και πόσιμο νερό δεν συναντήσαμε πουθενά, παρά μόνο σε μια ποτίστρα, από την οποία όμως δεν θα διακινδύνευα να δοκιμάσω.

Πρέπει να ομολογήσω ότι όσες φορές κι αν έχω επισκεφτεί τον ορεινό όγκο του Γράμμου, πάντα φεύγω με το αίσθημα του ανικανοποίητου. Δεν χορταίνεται αυτό το βουνό.

www.hikingexperience.gr