Οι μύθοι των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου

Σαν σήμερα πριν από 80 χρόνια άρχισαν οι πιο άρτιοι και πιο σκοτεινοί Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης Ιστορίας. Ηταν ένα φεστιβάλ προπαγάνδας του Χίτλερ, αλλά και ένας θρίαμβος του Τζέσε Οουενς. Ηταν μια διοργάνωση που χρησιμοποιήθηκε απ' όλους για πολιτική. Ετσι δεν γίνεται πάντα όμως;

Ηταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Χίτλερ και ως εκ τούτου δύσκολα μπορεί κανείς να φυλλομετρήσει τα αθλητικά και τα οργανωτικά επιτεύγματα χωρίς να τα έχει δηλητηριάσει πρώτα το σκοτάδι του ναζισμού. Αναμφίβολα οι Αγώνες του 1936 ήταν οι πιο πολιτικοποιημένοι της Ιστορίας – και αυτό συνεχίστηκε να συμβαίνει χρόνια μετά.

Αυτή η διοργάνωση που προσέφερε καινοτομίες που άλλαξαν το Ολυμπιακό Κίνημα ακροβατεί μέχρι και τις μέρες μας ανάμεσα στην πραγματικότητα και την προπαγάνδα. Και ακόμα και σήμερα υπάρχουν πράγματα που δεν ξέρουμε. Ή θέλουμε να μην ξέρουμε.

1. Ως λαϊκό ανάγνωσμα προσφέρεται η ιστορία ότι ο Αδόλφος Χίτλερ ενοχλήθηκε τόσο από την απίστευτη επιτυχία του Αφροαμερικανού Τζέσε Οουενς που αναγκάστηκε να φύγει από το Ολυμπιακό Στάδιο. Είναι μια ιστορία που μας αρέσει να διαβάζουμε, αλλά μάλλον δεν ήταν αλήθεια. Κατά την πρώτη μέρα των αγωνισμάτων του στίβου, ο Χίτλερ όντως φρόντιζε να δέχεται τους νικητές για να τους συγχαρεί και όντως φρόντισε να φύγει προτού ένας Αφροαμερικανός, ο Κορνέλιους Τζόνσον, κατακτήσει το πρώτο χρυσό μετάλλιο για τις ΗΠΑ στο άλμα εις ύψος. Από την άλλη ο Τζέσε Οουενς θριάμβευσε με τέσσερα χρυσά μετάλλια και υπήρξε ο αγαπημένος του κοινού στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, αλλά συμπτωματικά ή όχι, ο Χίτλερ δεν ήταν παρών – οι απίστευτες επιτυχίες του πάντως, ορθώς θεωρούνται ως ένα τεράστιο πλήγμα στους μύθους των Ναζί περί ανωτερότητας των λευκών. Αλλά ίδιοι μύθοι υπήρχαν και στις ΗΠΑ. Στο βιβλίο «Triumph» του Τζέρεμι Σάαπ, ο Οουενς εμφανίζεται να λέει: «Ο Χίτλερ δεν με σνόμπαρε, ήταν ο πρόεδρος (Φραγκλίνος Ρούσβελτ) που δεν μου έστειλε ούτε ένα τηλεγράφημα συγχαρητηρίων».

Ο θρυλικός Τζέσε Οουενς κατακτά το πρωτο του χρυσό μετάλλιο, στα 100 

μ. Θα ακολουθούσαν άλλα τρία, στα 200 μ., στο άλμα εις μήκος και 

στη σκυταλοδρομία 4×100 μ.

2. Η επιτυχία του Τζέσε Οουενς κάλυψε την απίστευτη επιτυχία των γερμανών αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες – αυτούς που ο Χίτλερ όντως δεν είχε πρόβλημα να δέχεται στη σουίτα του στο Ολυμπιακό Στάδιο και να τους συγχαίρει δημοσίως. Συνολικά η σημαία με τη σβάστικα υψώθηκε 89 φορές – τόσα μετάλλια κέρδισαν οι γερμανοί αθλητές, 33 περισσότερα από τους Αμερικανούς. Ο ύμνος των ναζί ακούστηκε συνολικά 34 φορές, ενώ 24 φορές αυτός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Τρίτη στα χρυσά μετάλλια, με 10, ήταν η Ουγγαρία. Φυσικά η Σοβιετική Ενωση δεν είχε συμμετάσχει στους Αγώνες.

3. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου υπήρξαν ένα θαύμα της τεχνολογίας, με υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις και άρτιες μεταφορές – μεταξύ άλλων δε, ήταν οι πρώτοι στην Ιστορία που μεταδόθηκαν τηλεοπτικά, έστω και σε κλειστό κύκλωμα Συνολικά 25 αίθουσες είχαν δημιουργηθεί στην ευρύτερη περιοχή του Βερολίνου δίνοντας τη δυνατότητα στους φιλάθλους να παρακολουθήσουν τα αγωνίσματα δωρεάν. Ηταν μια πρωτοπορία που άλλαξε τον θεσμό. Η τηλεοπτική μετάδοση παγκοσμιοποίησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Θα περνούσαν 20 χρόνια μέχρι να καταβληθούν κάποια ποσά για τηλεοπτικά δικαιώματα – συνέβη στη Μελβούρνη το 1956. Και τώρα, 80 χρόνια μετά, το ΝΒC πληρώνει στη ΔΟΕ περί τα  7,65  δισ. δολάρια μόνο για τα δικαιώματα στην Αμερική για τρεις θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες ως το 2032.

Από τις πρωτοποριακές κάμερες του 1936, φτιαγμένη από τη – γερμανική φυσικά – Telefunken

4. Η τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας και η λαμπαδηδρομία αποτελεί το ανεξίτηλο ναζιστικό αποτύπωμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Ολυμπιακή Φλόγα ως ιδέα υπήρχε από το 1928 και τους Αγώνες στο Αμστερνταμ, όμως το όλο τελετουργικό υπήρξε έμπνευση και υλοποίηση των διοργανωτών των Αγώνων του Βερολίνου. Ο στόχος προφανής, να συνδεθεί το γερμανικό Ράιχ με την Αρχαία Ελλάδα – και τι καλή τύχη, γερμανοί αρχαιολόγοι είχαν αναλάβει από τον 19ο αιώνα τις ανασκαφές στον χώρο της Ολυμπίας. Αλλά και η λαμπαδηδρομία αυτή καθ’ αυτή ταίριαζε με τα ιδεώδη του ναζισμού: οι δάδες που παρέπεμπαν τόσο στον μύθο του Προμηθέα όσο και στις περιβόητες γιορτές του Ράιχ στη Νυρεμβέργη, το να διατρέχεις όλη την κεντρική Ευρώπη, οι έννοιες της συμμετοχής σε κάτι ιερό – όλες οι μύχιες σκέψεις των χιτλερικών ιδεοληψιών σε ένα. Φυσικά η ναζιστικής εμπνεύσεως λαμπαδηδρομία κολάκευσε τη ΔΟΕ, που δεν τη διέκριναν και ποτέ δημοκρατικά ιδεώδη. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν είχε κανένα πρόβλημα όχι μόνο να την κρατήσει στο πρόγραμμα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά φρόντισε να εξαργυρώσει την απήχησή της. Και η ημεδαπή Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή δεν είχε κανένα πρόβλημα να το διατηρήσει ως ελληνικό προϊόν «αρχαίου πνεύματος αθάνατου»…

Δείτε το υπέροχο video της Λένι Ρίφενσταλ με τη λαμπαδηδρομία

5. Η επίσημη αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων υπήρξε φυσικά ναζιστική προπαγάνδα σε ένα κάδρο. Στην αρχή είχε γίνει διεθνής διαγωνισμός αλλά στους διοργανωτές καμία πρόταση δεν άρεσε. Ετσι απευθύνθηκαν στον ναζιστή Φραντς Βούρμπελ ο οποίος φιλοτέχνησε αυτό που ήθελε η ομάδα επικοινωνίας του καθεστώτος: Το άγαλμα με τα άλογα στην Πύλη του Βραδεμβούργου και πίσω ένας δαφνοστεφανομένος αθλητής που υψώνει το δεξί χέρι του. Είναι ο ολυμπιακός χαιρετισμός, σημειώνει η ΔΟΕ. Αλλά μοιάζει τόσο με τον ναζιστικό χαιρετισμό. Τόσο που έκτοτε ο ολυμπιακός χαιρετισμός εγκαταλείφθηκε…

6. Πριν από τους Αγώνες οι επιγραφές «ανεπιθύμητοι οι Εβραίοι» που υπήρχαν σε πολλά γερμανικά καταστήματα αφαιρέθηκαν, σε μια προσπάθεια να ξεχαστούν οι διώξεις των μελών της ισραηλιτικής κοινότητας της Γερμανίας, οι οποίες όντως γνώρισαν μια αποκλιμάκωση για εννέα μήνες, πριν και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από την άλλη αμέτρητοι ρομά που ζούσαν στο Βερολίνο μεταφέρθηκαν μαζικά σε στρατόπεδο έξω από την πόλη. Πάνω κάτω τα ίδια συνέβησαν και σε άλλες διοργανώτριες πόλεις μεταπολεμικά…

www.protagon.gr