Οι Ολυμπιακοί αγώνες του 1896 όπως τους είδε ο Γεώργιος Σουρής

Eπ΄ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίου, ας δούμε πώς είχε σχολιάσει ο Γεώργιος Σουρής στον Ρωμηό τους πρώτους αγώνες του 1896, που φέτος έχουμε την 31η διοργάνωση 12ο χρόνια μετά (στην αρίθμηση μετράνε και οι διοργανώσεις του 1916, του 1940 και του 1944 που ματαιώθηκαν).

Για τον Σουρή και τον Ρωμηό ποιός δεν έχει γράψει; Ο σατιρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής δεν απέβλεπε στην υστεροφημία. Τρομερά εύκολος στο γράψιμο, επί 35 συναπτά χρόνια (από το 1883 έως το 1918) έγραφε μόνος του κάθε βδομάδα την τετρασέλιδη εφημερίδα του Ο Ρωμηός, η οποία, όσο κι αν ακούγεται απίθανο σήμερα, ήταν ολόκληρη έμμετρη, από τον τίτλο της (Ο Ρωμηός, εφημερίς – που την γράφει ο Σουρής) μέχρι τις μικρές αγγελίες της!

Στις σελίδες του Ρωμηού σχολιάζεται εύθυμα όλη η ιστορία αυτών των 35 χρόνων. Ας δούμε λοιπόν, πώς περιέγραψε ο Σουρής στο Ρωμηό τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896.

Η ανάθεση

Βρισκόμαστε στα τέλη του 1894, ένα χρόνο μετά το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Παρά τη σταθερή κοινοβουλευτική της πλειοψηφία, η κυβέρνηση Τρικούπη δεν έχει εύκολο έργο. Είναι αναγκασμένη να επιβάλει επαχθείς φόρους για να αντεπεξέλθει στην υπερχρέωση της χώρας. Στο φύλλο 486 του Ρωμηού (12 Νοεμβρίου 1894), ο Φασουλής και ο Περικλέτος, φιγούρες από το κουκλοθέατρο και μόνιμοι ήρωες του Ρωμηού, σχολιάζουν το μέγα θέμα της επικαιρότητας, την απόφαση για τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Ελλάδα. Ο Φασουλής παρακινεί τον Περικλέτο να μην πεθάνει της πείνας πριν από τους Αγώνες για να μην κατηγορηθεί για ανθελληνισμό.

— Θάρρος, καημένε Περικλή, κι η μέρα ξημερώνει

που θα ξυπνήσουν την ηχώ των λόφων των ερήμων

παιάνες νέων αθλητών και παλαιστών αλκίμων,

από παντού της ράτσας μας θα φθάσουν θιασώται,

προσπάθησε δε, Περικλή, να ζήσεις έως τότε

κι όλων των ζώων τους ορούς να πίνεις μονορούφι,

αλλιώς καθένας θα σε πει μισέλληνα μαγκούφη,

που βρήκες την περίσταση για να τα κακαρώσεις

πριν των ιοστεφάνων μας τις φέστες καμαρώσεις.

— Θα κάνω κούρα, Φασουλή, μη στάξει και μη βρέξει

για να προφθάσω ζωντανός το ενενηνταέξι.

— Ηλθε κι ο φίλος Κουβερτέν, ο Γάλλος ο Βαρόνος,

και στου Συλλόγου «Παρνασσού» εφώναξε το βήμα

πως την Ελλάδ’ αθάνατος την περιμένει χρόνος

κι οι δόξες θα’βγουν οι παλιές μέσ’ από κάθε μνήμα.

Κι εγώ που λες εστάθηκα στον ρήτορα καρσί

κι αυτός μιλούσε, μάτια μου, τα Γαλλικά φαρσί,

κι εγώ που το κατάφερα να μην τον καταλάβω

εφώναξα με τους λοιπούς «Βαρόνε, μπράβο μπράβο»,

και λόγ’ ηκούσθησαν θερμοί στομάχων κεχηνότων

κι όλοι τον χειροκρότησαν οι Μαραθωνομάχοι,

για νάναι δε, βρε Περικλή, φιλέλλην εκ των πρώτων

Ελληνικά χρεώγραφα πιστεύω πως δεν θα’χει.

(……)

Και μη νομίζεις Περικλή, πως μπόλικον Αργύρη [Αργύρης = τα λεφτά]

προθύμως θα ξοδέψωμε γι’ αυτό το πανηγύρι.

Για τους αγώνες μηδεμιά δεν θα γενή θυσία,

με χρήματα την δόξα των δεν θα την κηλιδώσομε,

και τούτους θα τους βγάλωμε εις την δημοπρασία

κι όποιος τους πάρει πιο φτηνά σ’ εκείνον θα τους δώσομε.

Η μεν Ελλάς το Στάδιον προσφέρει των προγόνων

κι ας δώσουν άλλοι τον παρά προς πέρας των αγώνων.

και ο Σουρής φαντάζεται τους αγώνες:

πάλιν ο Λόρδος προχωρεί εκ μέσου των ομίλων

κι όπως ο περιβόητος Κροτωνιάτης Μίλων

φορτώνεται τους δανειστάς αντί βοδιών στον ώμο

κι αμέσως παίρνει δρόμο

και τρεις φορές το Στάδιον με τούτους φέρνει γύρα

κι όλοι φωνάζουν «ελελεύ, αθάνατε Σωτήρα»

(…...)

Αλλ’ όμως και μουφλούζηδες κοιτάζω λεγεώνας

που παίζουν Καραϊσκο,  [η κοιλιά μου παίζει Καραΐσκο: πεινάω πολύ]

να βγαίνουν πρώτοι νικηταί εις όλους τους αγώνας

προπάντων δε στον Δίσκο. [τον δίσκο της επαιτείας, βεβαίως]

(…...)

Αλλ’ όμως και κολυμβητών παράποτε σπανίων

κατέρχεται φουσάτο,

ο δε Τρικούπης κολυμπά εις πέλαγος δανείων

χωρίς να βρίσκει πάτο.

Οικονομικά προβλήματα

Οσο κι αν η διοργάνωση εκείνων των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων ήταν σπαρτιατική σε σύγκριση με τον σημερινό γιγαντισμό, το οικονομικό κόστος ήταν υπερβολικό για την ελληνική οικονομία. Μια λύση αποτελούσαν οι ευεργέτες. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος απευθύνει επιστολή στον Αβέρωφ, ο οποίος προσφέρεται να καλύψει τα έξοδα για την επιμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου, και ο Φασουλής του Σουρή σατιρίζει στο φύλλο 507 του Ρωμηού (8 Απριλίου 1895).

Προς τον Αβέρωφ επιστολή

του κακομοίρη του Φασουλή

Αμάν, Αβέρωφ, σώσε μας και βοηθός γενού

να κουτουλήσ’ η δόξα μας με τ’ άστρα τ’ ουρανού

κι όταν κοτζάμ Διάδοχος σου γράφει κοπλιμέντα

κι όλος Υμέτερος προς σε δια παντός πως μένει,

άνοιξε το κεμέρι σου χωρίς πολλή κουβέντα

κι ας είναι κάθε λέξις του ακριβοπληρωμένη.

Του κράτους την υπόληψιν θέλεις δεν θέλεις, σώσε,

αν δε και γράμμα δεύτερον σου στείλουν ως το πρώτον,

ας πάει το παλιάμπελο κι ό,τι κι αν έχεις δώσε

προς χάριν των Αγώνων μας και της μητρός των φώτων.

Κι αν των Αγώνων η πομπή και σε χρεωκοπήσει

αλλ’ όμως μυριόστομος, Αβέρωφ, θα σαλπίσει

κι εις Δύσιν κι εις Ανατολήν η φήμη τ’ όνομά σου

και θα καυχάσαι διαρκώς για το κατόρθωμά σου.

Κι αν καταντήσεις να μας λες με τον ντορβά στον ώμο

«δώστε στον ευεργέτη σας δυο ψίχουλα ψωμιού»

αλλ’ όμως θα σε δείχνωμε μ’ ευλάβεια στον δρόμο

κι έτσι το στόμα θα μιλεί του καθενός Ρωμηού:

«Βλέπεις αυτόν τον φουκαρά, που με ντορβά γυρίζει

και κρυφομουρμουρίζει

για την κακή κατάντια του και τον πικρό καημό του;…

Κροίσος ελέγετο ποτέ κι είχ’ ευεργέτου πόζα,

αλλ’ όμως ο Διάδοχος τον πήρε στον λαιμό του

με γράμματα Βασιλικά πολύ κοπλιμεντόζα,

κι απεμαρμάρωσε λαμπρώς τα Στάδια προγόνων

και θύμ’ απέμειν’ ένδοξον αρχαϊκών αγώνων.»

Αμάν, Αβέρωφ, σώσε μας και βοηθός γενού

να σκούξωμ’ έξω νου

Η ψωροκώσταινα πατρίς και πάλιν κοκορεύεται,

άσβεστος κρύπτεται πυρά στης δόξης το καμίνι,

και Στάδια μαρμάρινα κι αγώνας ονειρεύεται

αν κι εκ της πείνας μάρμαρο προώρισται να μείνει.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση Τρικούπη έχει πέσει και την εξουσία έχει αναλάβει ο Θεόδ. Δηλιγιάννης. Η κατάσταση της οικονομίας προχωρεί προς το χειρότερο, και ο Σουρής αναφέρεται εν παρόδω συχνά στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπως στο φ. 524 (21 Οκτωβρίου 1895), όπου εμφανίζει τον βασιλιά της Πορτογαλίας να λέει τα ακόλουθα στον βασιλέα Γεώργιο:

Φαντάζομαι το κράτος σου Παράδεισον επίγειον

και δίχως ισοζύγιον

σφοδρός δε πόθος, αδελφέ, με διαφλέγει τώρα

να φύγω απ’ εδώ

και την φυλήν να δω,

που δεν χαλά το κέφι της των δανεικών η ψώρα,

κι Αγώνας Ολυμπιακούς

στο μέλλον ετοιμάζει,

αλλά κι εκείνους δανεικούς

κι ο κόσμος την τρομάζει.

Οι αγώνες

Φτάνει επιτέλους η μέρα της έναρξης των Αγώνων, η 25η Μαρτίου 1896. Παρά τη μικρή αριθμητικά συμμετοχή τους (14 αθλητές), οι Αμερικανοί κατακτούν τα περισσότερα χρυσά μετάλλια, ενώ η Ελλάδα έρχεται δεύτερη. Σχολιάζει ο Σουρής στο φύλλο 547 του Ρωμηού (30 Μαρτίου 1896):

Υμνους αναξιφόρμιγγας, βρε Περικλή, θα ψάλω

και δι’ Αγώνας διεθνείς τον σβέρκο μου θα βγάλω.

Τίνα μεγάλον ήρωα, τίν’ άνδρα κελαδήσωμεν;

ελάτε βάρη ν’ άρωμεν, ελάτε να πηδήσωμεν,

και να παρακαλέσωμεν με δίσκους εις το χέρι

Αβέρωφ τον περίδοξον να λύσει το κεμέρι,

κι ολάκερο το Στάδιο μαρμάρινο να κάνει

για ν’ αλωνίζουν Κόννολυ και Φλακ κι Αμερικάνοι.  [Ο αμερικάνος Κόνολι νίκησε στο τριπλούν κι ο αυστραλός Φλακ στον δρόμο των 800 μέτρων]

(……)

Ποία ρώμη, ποίον νείκος!…

θέλεις άλμα κατά μήκος,

θέλεις άλμα κατά πλάτος;

πρώτος και τα δυο τα κάνει

και κερδίζει το στεφάνι

Θοδωρής ο κορδονάτος. [ο Δηλιγιάννης, που το κόμμα του είχε παρατσούκλι το Κορδόνι]

(……)

Αν ρωτάς και για τη σφαίρα

πρώτος είναι κι εκεί πέρα,

κι όταν δανεισταί τον δουν

εις το χέρι να την πάρει,

τρέμουν μην την αμολάρει

και τα γένεια των μαδούν.

Πιο κάτω, ο Σουρής σατιρίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε τους αγώνες ο μέσος Έλληνας:

Αγώνες, που ξετίναξε καθένας τα χαλιά του

και ξένους επερίμενε την τύχη του να κάνει,

Αγώνες, που παραίτησε καθένας τη δουλειά του

και με πηλάλες δυνατές στον Μαραθώνα φθάνει.

Αγώνες, που κατήντησε η των προγόνων δόξα

για τους συγχρόνους λόξα,

Αγώνες, που μας ζούρλανε το τόσο μας ονόρε

και κόσμος πάει κι έρχεται στης Αθηνάς το φιόρε,

Αγώνες, που δεν βρίσκεται κανείς να σωφρονίσει

της ράτσας της Ρωμαίικης τ’ ακράτητα παιδιά,

Αγώνες, οπού νόμισαν και στο Βαθρακονήσι

πως θα νοικιάσουν κάμαρες δυο λίρες την βραδυά.

Αγώνες, οπού πίστεψαν πολλοί μες στην Αθήνα

ότι μονάχα το ’ν’ αυγό θα πάει μια στερλίνα,

Αγώνες, που πτερώνεται το φρόνημα του γένους

κι οι γάτες κάνουν άλματα ψηλά στα κεραμίδια,

Αγώνες, οπού φύλαξαν καμπόσοι για τους ξένους

τα ψάρια των, τα χάβαρα, τις πίνες και τα μύδια.

Αγώνες, που ‘δειξε μικρό τον κάθε κουνενέ

η γη μας η μεγάλη

κι ο Πύργος διεσπάθισε τον Γάλλον Περρονέ [Ο Λεων. Πύργος νίκησε στον τελικό της ξιφασκίας οπλοδιδασκάλων τον Περονέ]

μεθ’ όσης τέχνης άλλοι

διασπαθίζουν φανερά

των φουκαράδων τον παρά.

Αγώνες, που κουνήθηκε και τούτο το ρημάδι,

που πρώτος ο Καρασεβντάς εβγήκε στο σημάδι, [Παντελής Καρασεβδάς, νίκησε στη σκοποβολή με τυφέκιο από 200 μ. ]

κι εις όλους άναψε σεβντά το γέρας του κοτίνου

κι ας βάλει το χεράκι της η Παναγιά της Τήνου.

(……)

Αγώνες, που με σώματα παρέστημεν ακμαία

κι εθάμβωσε μισέλληνας η πάγκαλος αλκή μας,

μα πάντ’ Αμερικάνικη σηκώνετο σημαία

μ’ ελπίδα πως θα σηκωθεί στο μέλλον κι η δική μας.

Αγώνες, οπού λύσσαξαν τα ξένα τα σκυλιά

και τον μπελά μας βρήκαμε με τους Αμερικάνους,

μα βάλαμε της φίλης μας Ευρώπης τα γυαλιά

και τους δευτέρους πήραμε περιφανείς στεφάνους.

Παρά τα πολλά ελληνικά χρυσά μετάλλια, οι θεατές ήταν απογοητευμένοι επειδή δεν είχαμε κερδίσει καμιά πρώτη νίκη σε αγωνίσματα στίβου. Στο τελευταίο αγώνισμα, τον Μαραθώνιο, ήρθε ο θρίαμβος του Σπύρου Λούη να αναπτερώσει το φρόνημα όλων, και ο Σουρής προλαβαίνει να τυπώσει στην τελευταία σελίδα του ίδιου φύλλου τη χαρμόσυνη είδηση:

Τελευταία ώρα

με μεγάλη φόρα

Τον νικητήριον χορόν και συ, «Ρωμηέ» μου, σύρε…

τον δρόμον τον περίδοξον, που χίλιους δούλους κάνει,

Αμαρουσιώτης κρατερός, ο Λούης τον επήρε,

κι ολόκληρον το Στάδιον φρενήρες εξεμάνη.

Ύμνους Πινδάρου σήμερον ο Λούης ας ακούσει…

Ζήτω το Γένος, ο Λαός, το Στέμμα, το Μαρούσι.

Οι Αγώνες πέρασαν γρήγορα, μόλις και μετά βίας διάρκεσαν 10 μέρες. Κατα σύμπτωση, την ίδια σχεδόν στιγμή των πανηγυρισμών για τη νίκη του Λούη, φτάνει στην Αθήνα η είδηση του θανάτου του Χαριλάου Τρικούπη στις Κάννες. Μετά την ήττα του στις εκλογές του Απριλίου 1895, ο μεγάλος πολιτικός είχε απογοητευμένος εγκαταλείψει την Ελλάδα. Η πρώτη σελίδα του επόμενου φύλλου (548) του Ρωμηού κοσμείται ολόκληρη από την εικόνα του εκλιπόντος μέσα σε μαύρο πένθιμο πλαίσιο. Ωστόσο, οι εσωτερικές σελίδες σχολιάζουν τον απόηχο της νίκης του Λούη, που δεν έχει ακόμα κοπάσει…

μα τώρα νενικήκαμεν και δεν με μέλει δράμι

αν μια για πάντα της Βουλής κλεισθεί το Παρλαμέντο

κι αν κάνομ’ εκατό φορές καινούργιο φαλιμέντο.

–Μέσα σε τούτη την κοινή Μαραθωνομανία,

οπού καθείς φρενιάζει,

κι εμένα δεν με νοιάζει,

αν παν οι παλιο-Βούλγαροι μες στην Μακεδονία.

Εμπρός στον Μαραθώνιον Βουλγάρους ποιος κοιτά;

κι αν νέος Ξέρξης στρατιάς στον Μαραθώνα στείλει,

αλλ’ όμως κάποιος θα βρεθεί με πόδια δυνατά

να σπεύσει την επιδρομήν εγκαίρως ν’αναγγείλει.

και πιο κάτω, ο Σουρής απευθύνεται στον Λούη, λέγοντάς του:

Ψάλλω κι εγώ ευγνώμων

τον Μαραθωνοδρόμον

Ω νικητών απόγονε κι Αμαρουσίου θρέμμα,

έστεψε τους θριάμβους σου το θριαμβεύον Στέμμα,

Διάδοχοι και Πρίγκηπες σ’ επήραν αγκαλιά,

ξένες περιηγήτριες σ’ εχόρτασαν φιλιά,

κι ίσως, λεβέντη χωρικέ και πρώτο παλληκάρι,

καμμία Μις παράξενη θελήσει να σε πάρει.

(……)

μα συ γι’ αυτά κι αυτά

μη δίνεις δυο λεφτά.

Άκου με φλέγμα στωικόν το τι καθείς σου ψάλλει

και μην αφήνεις το τσαπί

για ν’ αποδείξεις, τσελεπή,

πως έχεις σαν τα πόδια σου γερό και το κεφάλι.

Το κάθε θάμα τρεις ημέρες και το μεγάλο τέσσερις, λέει ο λαός μας. Έτσι, τόσο η νίκη του Λούη, που έγινε και παροιμιώδης έκφραση, όσο και ο θάνατος του Τρικούπη, έφυγαν μοιραία από το προσκήνιο της επικαιρότητας και από τις σελίδες του Ρωμηού. Εναν χρόνο αργότερα, η χώρα γνώριζε την ατιμωτική ήττα του ’97. Οι Αγώνες δεν ήταν πανάκεια για όλα τα προβλήματα….

Υστερόγραφο: Για την Αθήνα του 1896 μπορείτε να διαβάσετε και μιαν επιφυλλίδα του Εμμ. Ροΐδη, γραμμένη λίγο μετά τη λήξη των αγώνων.

Νίκου Σαραντάκου 

sarantakos.wordpress.com