Αστραπή και αστραπόπτσα...

Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος

Η αστραπή είναι η έντονη και στιγμιαία λάμψη που συνοδεύει τον κεραυνό. «Α, πα, πα,πα. Πρώτα άστραψε και βρόντηξε και μετά έπιασε ένα κατραχούρ’ άλλο πράμα!»

Η ελληνική μυθολογία αναφέρεται στο μετεωρολογικό φαινόμενο της αστραπής. Η αστραπή αποδόθηκε σε Κύκλωπες. Αυτοί ήταν ο Βρόντης, που εκπροσωπούσε τη βροντή, ο Στερόπης που είχε σχέση με την κίνηση της αστραπής και ο Άργης που ήταν η φωτιά. Βοηθοί και οι τρεις του Ηφαίστου και κατασκεύαζαν στον Όλυμπο τους κεραυνούς του Δία.

Πάντως η αστραπή έχει σχέση με την καθαρότητα, την αγνότητα και την τιμιότητα.«Καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται». Ο τίμιος και ο ειλικρινής, ο ατόφιος, που δεν φοβάται τίποτε, «έχ’ καθαρό το κούτελο». Και ακόμα η αστραπή αφορά το σπιθοβόλημα, το ζωηρό κοίταγμα. «Αστρίτης τα μάτια, αστραπή το μυαλό του». Συνδέεται και με την ταχύτητα. «Πήγε και ήρθε σαν αστραπή!» Είναι σαν τα κυβερνητικά-φορολογικά-εισπρακτικά μέτρα. «Με ταχύτητα αστραπής ψηφίζονται και εφαρμόζονται. Ούτε ανάσα…»

Τη φωτεινότητα του προσώπου και την αστραπολαμπυριζούσα ψυχή του, με ό,τι σημαίνει κάτι τέτοιο, μετά τον εμφύλιο σπαραγμό παρουσίασε με την υπερρεαλιστική του γραφή, ο Μίλτος Σαχτούρης. «Θριαμβικοί θάνατοι επέρχονται/ ραγδαίως/ και μες στον μαύρο ουρανό /ανάμεσα σε πύραυλους μέσου βεληνεκούς /η λαμπερή αστραπή /θα ’ναι η ψυχή μου.»

Η ελληνική μυθολογία ορίζει πως κυρίαρχος της αστραπής, του κεραυνού και της βροντής είναι ο Δίας. Η αστραπή σύμφωνα με τις Χριστιανικές λαϊκές δοξασίες είναι η φωτιά που αφήνει πίσω του το άρμα του Προφήτη Ηλία καθώς διατρέχει τον ουρανό. Η βροντή αφορά το κροτάλισμα των ποδιών των αλόγων, τα οποία σέρνουν το άρμα του Προφήτη.

Το αστροπελέκι είναι σύνθετη λέξη. Αστραπή και πελέκι (τσεκούρι) και με απλολογία γίνεται αστροπελέκι, δηλαδή ο κεραυνός. Επί προσώπων αστροπελέκι ονομάζουμε τον ανόητο, τον βλάκα, τον άνθρωπο μειωμένης πνευματικής αντίστασης, το ντιλνό και τον χαζοχαρούμενο. «Τι να το καν’ς αυτό το αστροπελέκ’, πού να του βρεις και να του δώσεις νύφ’. Αυτό είναι ντιπ βλαμμένο». Η μόνιμη έγνοια της προξενήτρας. «Αχ, ο πατέρας του είναι πανέξυπνος, αυτός κουτουρνίθ’. Έμοιασε στη μάνα τ’, Αμ, τι. ‘‘Όσες φορές βροντά δεν πέφτει αστροπελέκι’’». Δύσκολα μπορούμε να βρούμε το αστροπελέκι να εκλαμβάνεται με θετική έννοια. «Αστροπελέκι μου καλό για ξαναφέξε πάλι». Διονύσιος Σολωμός, «Ο Κρητικός».

Το αστραπόβροντο είναι λέξη συνηθισμένη όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι τον κατέβαλαν τα προβλήματα. «Δεν άντεξε. Τόσα προβλήματα. Δεν είχε τόπο να σταθεί μέσα στα ατραπόβροντα που τον χτύπησαν». Βέβαια εννοείται και ο ερωτικός πόθος, ανίκητος και θεϊκός. Στα Τζουμέρκα είχαν παραλλάξει και γνωστό τραγούδι και έλεγαν «Τρία μεγάλα σύννεφα πέρα στο Καρπενήσι, το ένα φέρνει αστραπόβροντο, το άλλο χαλαζοβρόχια, το τρίτο το καλύτερο μήνυμα της κόρης…». Ενίοτε το αστραπόβροντο δείχνει την αγωνιστικότητα και την αποφασιστικότητα. «Κι ακούσθη τ’ αστραπόβροντο της λευτεριάς το πρώτο». Διονύσιος Σολωμός

Tο ρήμα αστράφτω έχει πολλαπλή σημασία. Καταρχάς σημαίνει ρίχνω αστραπές. «Άστραψε και κριτσιάνισε ο τόπος. Φωτιά που μας έκαψε». Αστράφτω σημαίνει και λαμποκοπώ. Μορφή και περιεχόμενο. «Στα πλέον απλά πράγματα μοσχοβολάει κι αστράφτει η προκοπή η ατίμητη». Κωστής Παλαμάς . ακόμη και ως μεταβατικό χρησιμοποιείται σε φράσεις που περιγράφουν δυνατό και απότομο χτύπημε στο πρόσωπο με ανοιχτή την παλάμη. «Θα σου αστραψω ένα χαστούκι, σκαμπίλι, φούσκο, μπάτσο, μια ξέστροφη που να τη θυμάσαι σε όλη σου τη ζωή».

Αστραποκαμένος" λέγεται ο κεραυνόπληκτος, αυτός δηλαδή που κάηκε από κεραυνό. Συνήθως πρόκειται για κατάρα ή για εκδήλωση οίκτου σε ταλαιπωρημένους και δυστυχισμένους ανθρώπους. «Καλός ήταν ο αστραποκαμένος. Τώρα φωτιά που τον έκαψε…»

Τέλος επί έντονης καψούρας και ιδιαίτερα επί ερωτικής απογοήτευσης χρησιμοποιείται η φράση «τον χτύπησε κακιά αστραπόπουτσα». Όχι, όχι δεν αναφέρεται σε «ευχή» σε πολιτικά πρόσωπα.

Χρήστος Α. Τούμπουρος