Η οικονομική αναμέτρηση Ρωσίας-Δύσης, ελάχιστα απέχει από την στρατιωτική σύγκρουση. Πυριτιδαποθήκη οι τράπεζες

Αν η Ρωσία γονατίσει από τις οικονομικές κυρώσεις, το τι θα συμβεί στις ευρωπαϊκές τράπεζες, στις οποίες ρωσικές εταιρείες χρωστάνε 200 δισ. ευρώ, παραμένει αδιανόητο. 75 δισ. έχουν φύγει από τη Ρωσία από την αρχή του 2014 και έως σήμερα με συνέπεια την υποτίμηση του ρουβλιού 

Ο κόσμος όλος διολισθαίνει στο χείλος του γκρεμού μιας οικονομικής αναμέτρησης που ελάχιστα απέχει από την κλιμάκωσή της σε αμοιβαία καταστροφική στρατιωτική σύγκρουση για τη Δύση και τη Ρωσία. Το βέβαιο είναι πως η Ευρωζώνη έπαψε να αναπτύσσεται κι αυτό συνέβη το β' τρίμηνο του 2014, πριν δηλαδή αρχίσουν να γίνονται αισθητές οι επιπτώσεις από τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και από τα αντίμετρά της. 

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ακόμη κι αν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας αποδειχθούν αποτελεσματικές, δηλαδή τη ζημιώσουν ουσιαστικά, ο αντίκτυπος στην ευρωπαϊκή οικονομία θα είναι ακόμη χειρότερος. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η μείωση των ευρωπαϊκών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, ούτε ακόμη οι ακριβότερες τιμές ενέργειας που ενδεχομένως επιβάλλει η Ρωσία προσεχώς στην Ευρώπη (όπου πολλοί πιστεύουν πως η Ε.Ε. έχει αποθέματα ικανά να τις αντιμετωπίσει). Το μεγάλο πρόβλημα είναι η εύθραυστη κατάσταση του χρηματοπιστωτικού συστήματος διεθνώς, και ειδικότερα των ευρωπαϊκών τραπεζών. 

Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στις ρωσικές τράπεζες που λειτουργούν σε Ε.Ε. και ΗΠΑ είναι αντιμετωπίσιμοι, αφού οι τράπεζες μπορούν ακόμη να έχουν πρόσβαση στις διεθνείς χρηματαγορές καλύπτοντας τις βραχυχρόνιες ανάγκες τους, υπολογίζοντας συγχρόνως στην κεντρική τράπεζα για στήριξη. Αυτό που αλλάζει, ωστόσο, είναι η επενδυτική όρεξη για ανάληψη ρίσκου, με συνέπεια τη μαζική εκροή κεφαλαίων: 75 δισ. έχουν φύγει από τη Ρωσία από την αρχή του 2014 και έως σήμερα με συνέπεια την υποτίμηση του ρουβλιού και την αύξηση των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας εις βάρος της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. 

Βεβαίως η Ρωσία έχει μικρό δημόσιο χρέος, μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα κι η οικονομία της είναι πολύ ισχυρότερη απ' ό,τι ήταν το 1998, όμως αν η επενδυτική έξοδος διογκωθεί ανεξέλεγκτα από το φόβο της κλιμάκωσης, τότε κανείς δεν θα μπορεί να σταματήσει τη ζημιά που θα προκληθεί. Ηδη η τρέχουσα εμπορική αναμέτρηση προκαλεί ακυρώσεις συμβολαίων στις συναλλαγές κι επενδυτική αναδίπλωση των μεγάλων επιχειρήσεων σε Ρωσία κι Ευρώπη. 

Ομως ο αδύναμος κρίκος είναι οι ευρωπαϊκές τράπεζες, των οποίων ο βαθμός έκθεσης σε ρωσικές επιχειρήσεις και οργανισμούς φθάνει τα 200 δισ. ευρώ σε δάνεια, χωρίς να λογαριάσουμε το μερίδιο των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων σε ευρώ που κατέχουν και που τις κάνει ιδιαίτερα ευάλωτες στη μείωση της αξίας τους. Κι αυτό σε μία περίοδο που τα «στρες τεστ» των τραπεζών της Ευρωζώνης αναμένεται να αποκαλύψουν σημαντικές κεφαλαιακές τρύπες στις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες τους επόμενους μήνες. Με τον κίνδυνο επιστροφής της Γηραιάς Ηπείρου στην ύφεση και τον αποπληθωρισμό περιουσιακών στοιχείων (βλ. προειδοποιήσεις Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών), οι τρύπες αυτές αναμφίβολα θα μεγαλώσουν. Το τι θα συμβεί όμως στις ευρωπαϊκές τράπεζες αν η Ρωσία γονατίσει οικονομικά από τις «αποτελεσματικές» κυρώσεις δεν μπορεί κανείς να το διανοηθεί ακόμη κι αν ανακαλέσει στη μνήμη του τις συνέπειες από την κατάρρευση της LTCM το 1998, ή της Lehman Brothers το 2008. Γιατί ο πλανήτης είναι σε οικονομικά πολύ χειρότερη θέση: η αμερικανική κοινωνία μόνη της έχει συσωρρεύσει χρέη ύψους 60 τρισ. δολ., ενώ οι κάτοικοι του πλανήτη συνολικά βαρύνονται με χρέη ύψους 223 τρισ. δολ. και οι «πολύ μεγάλες για να χρεοκοπήσουν» τράπεζες είναι εκτεθειμένες σε παράγωγα ονομαστικής αξίας 700 τρισ. δολ.! 

Μιλάμε, δηλαδή, για μία τεράστια ανεστραμμένη πυραμίδα από τραπουλόχαρτα έτοιμη να καταρρεύσει στο πρώτο μεγάλο χρηματοπιστωτικό ατύχημα (π.χ., χρεοκοπία μιας μεγάλης τράπεζας ή χώρας), παρασύροντας τα πάντα μαζί της στο χάος. Υπό κανονικές συνθήκες, οι οικονομικές κυρώσεις θεωρούνται επιτυχείς αν η ζημιά αυτού στον οποίον επιβάλλονται είναι μεγαλύτερη από αυτήν αυτού που τις επιβάλλει. Το ζήτημα είναι πως δεν υπάρχουν κανονικές συνθήκες σήμερα, αφού η παγκόσμια οικονομία κινείται πάνω σε μία φούσκα χρεών. Επιπλέον, η πολιτική στόχευση των κυρώσεων (αφαίρεση κοινωνικής στήριξης Πούτιν κι αναδίπλωση Ρωσίας στο Ουκρανικό) έχει εμφανώς αποτύχει λόγω της θεώρησης των κυρώσεων από τον ρωσικό λαό ως ενός κόστους που του επιβάλλεται από εχθρικές δυνάμεις και της συνακόλουθης υψηλής δημοτικότητας του ηγέτη του. 

Πολιτικά ο Πούτιν είναι νικητής. Οικονομικά είμαστε όλοι ζημιωμένοι και παίζουμε με τη φωτιά του πολέμου. Εξάλλου, μελέτη 200 περιπτώσεων εφαρμογής οικονομικών κυρώσεων μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο που διεξήγαγπε το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson το 2008 κατέδειξε πως μόνο το 34% των οικονομικών κυρώσεων ήταν επιτυχείς, συμβάλλοντας στην εκπλήρωση στόχων της εξωτερικής πολιτικής. Κι αυτό αφορούσε περιπτώσεις όπου οι κυρώσεις αποσκοπούσαν σε μικρές αλλαγές εκ μέρους των χωρών που τις υπέστησαν, όχι μείζονος σημασίας γεωστρατηγικές ανατροπές, όπως αυτή που ζούμε σήμερα. 

Η ελληνική οικονομία είναι ένα καρυδότσουφλο στη διεθνή αυτή καταιγίδα. Το κόστος από τις ρωσικές κυρώσεις στα αγροτικά ήταν μόνον η αρχή κι οι ευρωπαϊκές αποζημιώσεις είναι μηδαμινές. Φυσικό αέριο, τουρισμός, λοιπές εξαγωγές και κόστος δανεισμού στις αγορές έπονται. Η Τουρκία ήδη επωφελείται τα μάλα, υποκαθιστώντας τις ελληνικές εξαγωγές και συνάπτοντας στενότερες εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία ακριβώς επειδή κοιτάζει τα εθνικά της συμφέροντα. Η ελληνική πολιτική ηγεσία πρέπει να αφυπνιστεί, να ξεχάσει το «ανήκουμε στη Δύση» (μόνο στον εαυτό της ανήκει η Ελλάδα) και να πιέσει την ευρωπαϊκή ηγεσία προειδοποιώντας για το αδιέξοδο των κυρώσεων και της καταστροφικής πολιτικής που ασκείται. Αλλος δρόμος δεν υπάρχει για Ελλάδα κι Ευρώπη εκτός από αυτόν της ειρηνικής συμβίωσης με τη γειτονική Ρωσία. 

www.enet.gr