Πενήντα χρόνια από την από την αποτροπή της πυρηνικής καταστροφής

28 Οκτωβρίου 1962, πριν 50 χρόνια, η ανθρωπότητα έπαιρνε βαθειά ανάσα μετά την συμφωνία ΗΠΑ-ΕΣΣΔ διά της οποίας τερματίστηκε η «κρίση των πυραύλων» της Κούβας, που έφερε τις δύο υπερδυνάμεις της περιόδου του ψυχρού πολέμου στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. 

Η «κρίση των πυραύλων» της Κούβας είχε αρχίσει στις 16 Οκτωβρίου 1962, όταν ο πρόεδρος Κένεντι ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκαν σοβιετικοί πύραυλοι στο νησί της Καραϊβικής και απηύθυνε τελεσίγραφο στην ΕΣΣΔ να τους αποσύρει. Η ΕΣΣΔ απάντησε, επικαλούμενη την εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία της Κούβας, το ίδιο και η κυβέρνηση Κάστρο. Η κρίση κορυφώθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1962, όταν ο Κένεντι κήρυξε τον ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας. Η πολεμική αναμέτρηση φαινόταν αναπόφευκτη.

Οι παρεμβάσεις του Μπέρτραντ Ράσσελ

Τις κρισιμότατες εκείνες ώρες για το μέλλον της ανθρωπότητας ενεργοποιήθηκε έντονα μια μεγάλη μορφή της παγκόσμιας διανόησης και τους φιλειρηνικού κινήματος, ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσσελ, του οποίου οι παρεμβάσεις χαρακτηρίστηκαν καθοριστικές από πολλές εφημερίδες της εποχής. Αλλά και ο Ρόμπερτ Κένεντι στην αναφορά του στα γεγονότα εκείνων των ημερών με τίτλο: «Thirteen Days», θεώρησε υποχρέωσή του να συμπεριλάβει το τηλεγράφημα του Ράσσελ στον πρόεδρο Τζον Κένεντι.

Ο ίδιος ο Ράσσελ συγκέντρωσε τις παρεμβάσεις του σε βιβλίο με τίτλο «Unarmed Victory» (Άοπλη Νίκη).

Μπορεί κάποιοι να αμφισβήτησαν ή υποβάθμισαν τη σημασία των παρεμβάσεων του Ράσσελ, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι ο Βρετανός φιλόσοφος είχε προειδοποιήσει από τις 3.9.1962 για την επικίνδυνη κλιμάκωση της έντασης γύρω από την Κούβα, με δήλωσή του, όπου έλεγε:

«Η κατάσταση στην Κούβα εμπεριέχει μια σοβαρή απειλή για την Ειρήνη στον κόσμο. Οι Κουβανοί έχουν κάθε δικαίωμα στην κυβέρνηση που επιθυμούν και αν είναι μια κομμουνιστική κυβέρνηση δεν δικαιολογεί με κανένα τρόπο την Αμερικανική επέμβαση».

Οι ελληνικές αντιδράσεις

Πώς είδε το ελληνικό κίνημα ειρήνης τις παρεμβάσεις του Ράσσελ και τον τερματισμό της κρίσης αποδίδεται στο κύριο άρθρο του περιοδικού Δρόμοι της Ειρήνης (Νοέμβρης 1962), το οποίο κυκλοφόρησε με εξώφυλλο φωτογραφία του Βρετανού ειρηνιστή ηγέτη και λεζάντα «Βοήθησε να σωθεί η Ειρήνη». Στο άρθρο της σύνταξης το περιοδικό έγραψε:

«Είχε κάτι το βαθύτατα συγκινητικό ο διάλογος του φιλοσόφου με τους δύο μεγάλους που έγινε στην οξύτερη φάση της κρίσης.

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές ο κόσμος αναπνέει πιο ελεύθερα. Απομακρυνθήκαμε από το χείλος του γκρεμού και τώρα ύστερα από το ρίγος του φόβου έρχεται η ώρα της περισυλλογής.

Σώθηκε, λοιπόν, η Ειρήνη. Πρώτη νίκη. Σταθεροποιήθηκε ακόμα και το καθεστώς της Κούβας. Δεύτερη νίκη. Οι «εξόριστοι» Κουβανέζοι στις ΗΠΑ και οι λυσσαλέοι υποστηρικτές τους, το κατάλαβαν αυτό καλά. Γι αυτό και δεν θριαμβολόγησαν, αλλά έκαναν κάτι πικρόχολες και μασημένες δηλώσεις.

Τέλος, η κρίση οδήγησε σε μιαν επανεξέταση όλων των διεθνών προβλημάτων. Το σταμάτημα των δοκιμών, η κατάργηση των βάσεων στις ξένες χώρες έγιναν για πρώτη φορά θέματα ημερησίας διάταξης.

Στην κρίση αφιέρωσε και ο Νικηφόρος Βρεττάκος το μηνιαίο χρονογράφημά του με τίτλο «Ο Φόβος».

Επίκαιρο το αίτημα του πυρηνικού αφοπλισμού

Ο ψυχρός πόλεμος έληξε, εδώ και πάνω από 20 χρόνια και δεν επαναλαμβάνεται. Όμως, ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος παραμένει, καθώς νέες χώρες έχουν προστεθεί στο «πυρηνικό κλαμπ» και υπάρχουν περίπου 20 χιλιάδες πυρηνικά όπλα στον κόσμο.

Μετά την «κρίση των πυραύλων» της Κούβας οι ΗΠΑ-ΕΣΣΔ συνήψαν σειρά συμφωνιών για τον έλεγχο των πυρηνικών εξοπλισμών, με σημαντικότερη τη συμφωνία του 1968 για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων (ΝΠΤ), που είναι σε ισχύ και σήμερα, με ελάχιστες χώρες να μη συμμετέχουν, όπως το Ισραήλ. Συνεπώς, διατηρεί στο ακέραιο τη σημασία του ο αγώνας για τον πλήρη γενικό και ελεγχόμενο πυρηνικό αφοπλισμό. Προτάσεις, όπως η ανακήρυξη της Μ. Ανατολής σε ζώνη ελεύθερη από πυρηνικά και άλλα όπλα μαζικής καταστροφής αποτελούν προτεραιότητες στην κατεύθυνση αυτή.

Του Πάνου Τριγάζη.

Ο Πάνος Τριγάζης, οικονομολόγος-διεθνολόγος.

www.tvxs.gr