1978. Γιατί οι ΗΠΑ ήθελαν Καραμανλή κι όχι Παπανδρέου

Τους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ προτιμούσαν την παραμονή του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1978 στην πρωθυπουργία της Ελλάδας έναντι της ανερχόμενης «απειλής» του ηγέτη της αντιπολίτευσης Ανδρέα Παπανδρέου, αναλύει σε έγγραφο προς την Ουάσινγκτον η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα. Το έγγραφο έδωσε στη δημοσιότητα το Wikileaks.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις των Αμερικάνων το 1978 ο Παπανδρεόυ πιθανόν να μην γινόταν ποτέ πρωθυπουργός. Δύο πράγματα ήταν όμως σίγουρα για εκείνους: ότι θα έκανε τα πάντα για να αναλάβει τα ηνία της χώρας κι ότι κανείς δεν ήταν σε θέση να προβλέψει τι θα έκανε αν όντως πετύχαινε τον στόχο του. «Έτσι, είναι ασφαλές να πούμε ότι τα συμφέροντα των ΗΠΑ θα εξυπηρετηθούν καλύτερα εάν η φιλοδοξία του να γίνει πρωθυπουργός δεν εκπληρωθεί», αναφέρουν χαρακτηριστικά.

«Στην παρούσα φάση δεν έχουμε καλύτερο άνθρωπο στην Ελλάδα από τον Καραμανλή. Παραμένει ακόμη ο ισχυρότερος  ηγέτης αυτής της χώρας και ένας άνθρωπος που έχει πολλά κοινά με τους δικούς μας στόχους. Το πρόβλημα είναι πώς να το πάμε στην κατεύθυνση που θα θέλαμε να πάει. Ο πειρασμός είναι να το πιέσουμε αλλά με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουμε να του προκαλέσουμε αρνητικά συναισθήματα. Εξάλλου δεν υπάρχει απόδειξη ότι η πίεση θα λειτουργούσε. Ειναι πεισματάρης και ενδιαφέρεται μόνο όταν υπάρχει κέρδος για τα ελληνικά συμφέροντα. Ειναι γεγονός ότι τώρα είναι αντιμέτωπος με μια αποτελεσματική αντιπολίτευση οπότε πρέπει να είμαστε προσεχτικοί, σημειώνουν στον αντίποδα οι Αμερικανοί πρέσβεις στην Αθήνα.

Τα συμφέροντα που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αμερικανικής πρεσβείας ο Καραμανλής θα εξυπηρετούσε καλύτερα από τον Παπανδρέου είχαν να κάνουν κυρίως με θέματα οικονομίας αλλά και εξωτερικής πολιτικής. «Τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ελλάδα είναι σαφή, θέλουμε να δούμε να σταθεροποιηθεί η δημοκρατία, να μειωθεί η ένταση στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις και να ενισχυθεί η ασφάλεια αλλά και η οικονομική και πολιτική σχέση της Ελλάδας με τη Δύση», αναφέρουν στην επιστολή του οι Αμερικανοί. «Ο Τζόν Φόστερ Ντάλες(πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ 1953-59- ΣΣ) είχε δhλώσει ότι η Ελλάδα "είναι ένα ψάρι γαντζωμένο στο αγκίστρι", χωρίς καμία εναλλακτική λύση στην αμερικανική συμμαχία. Ακόμα και σήμερα η Ελλάδα δεν έχει καμία εύκολη εναλλακτική λύση και οι Σοβιετικοί κλίνουν σαφέστατα προς την Τουρκία και όχι την Ελλάδα», συνεχίζουν. «Αλλα οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας μπορεί να έχουν καθοδική πορεία με την σκιά του Παπανδρέου ως υπενθύμιση για τους κινδύνους που μπορεί να ακολουθήσουν», είναι το μήνυμα του 1978 προς την Ουάσιγκτον.

Χαρακτηριστικό είναι ότι μόλις 4 χρόνια μετά την Μεταπολίτευση και με νωπή την υποστήριξη των ΗΠΑ στο καθεστώς των Συνταγματαρχών, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρονται στην ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων για μία νέα επέμβαση στην πολιτική σκηνή της χώρας, σε περίπτωση που κριθεί«αναγκαίο». «Παραμένουν οι πιθανοί κριτές της Ελληνικής πολιτική. Ουσιωδώς συντηρητικές και έντονα δεμένες με το ΝΑΤΟ, τη Δύση και τις ΗΠΑ, παραμένουν έτοιμες να παρέμβουν για να σώσουν το Ελληνικό Έθνος εάν το κρίνουν απαραίτητο. Σήμερα, όπως και στο παρελθόν, εχθροί τους: οι διαταραχές, οι κομμουνιστές, και ο Ανδρέας Παπανδρέου», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο απόρρητο τηλεγράφημα.

Δείτε το video

Διαβάστε αναλυτικά τι αναφέρει το απόρρητο έγγραφο που έφερε στη δημοσιότητα το Wikileaks:

1. Ο Πρωθυπουργός Καραμανλής και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Ανδρέας Παπανδρέου, φαίνεται να συμφωνούν σε ένα πράγμα  - οτι  η Ελλάδα είναι ένα έθνος σε αναζήτηση εθνικής ταυτότητας.

2. Τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ελλάδα και στην ανατολική Μεσόγειο είναι  κατά ένα μεγάλο μέρος εξαρτημένα στην επίλυση αυτής της αβεβαιότητας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να επιλέξει την Δύση, κάτι που θα εξασφάλιζε τα δικά μας [των ΗΠΑ] πολιτικά, οικονομικά και αμυντικά συμφέροντα. Αλλα για να κινηθεί αποφασιστικά η Ελλάδα προς την Δύση θα πρέπει οι ηγέτες της να ξεπεράσουν την ιστορία - ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο αλλά όχι αδύνατο. Η Ελλάδα όμως θα μπορούσε να απομακρυνθεί από τις ΗΠΑ και να ακολουθήσει τα αρνητικά παραδείγματα του παρελθόντος της - μια πιο εύκολη επιλογή αλλά σίγουρα αναπόφευκτη.

3. Σήμερα [1978] το αποτέλεσμα είναι ακόμη αβέβαιο και εξαρτάται από τέσσερις παράγοντες:

- Την ικανότητα της ελληνικής πολιτικής να απορροφήσει ραγδαίες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές και να δημιουργήσει μια σταθερή, ευέλικτη δημοκρατία

- Την ικανότητα της ελληνικής οικονομίας να μεταμορφωθεί σ' ένα σύγχρονο παραγωγικό μηχανισμό με έμφαση στην διατήρηση της ανάπτυξης και στην ελαχιστοποίηση των κοινωνικών συγκρούσεων

- Στην ικανότητα της Ελλάδας και της Τουρκίας να λύσουν τις διαφορές τους οι οποίες διαφορές τώρα στρεβλώνουν σοβαρά την πολιτική, τις οικονομικές και τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας

- Στις ενέργειες και τις επιλογές των Ηνωμένων Πολιτειών οι οποίες, αν και δεν θα προσδιορίσουν εξ'ολοκλήρου το αποτέλεσμα για την έρευνα της Ελλάδας για εθνική ταυτότητα, θα επηρεάσουν πολύ τα γεγονότα.

4. Στα τριάντα χρόνια της αμερικάνικης Συμμαχίας η Ελλάδα έχει περάσει από τη φτώχεια στη σχετική ευημερία. Ωστόσο ακόμη περιμένει για την δημιουργία ενός πολιτικού συστήματος, που να θεωρείται γενικά νόμιμο και να έχει την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού. Από το 1974 επικρατεί ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται κυρίως στις αρχές ενός εξαιρετικού ανθρώπου του Κ. Καραμανλή. Μπαίνουμε τώρα σε μια περίοδο που θα καθορίσει εάν το σύστημα μπορεί να επιβιώσει μετά από αυτόν.

5. Ο Καραμανλής παρέλαβε ένα πολιτικό χάος και το διαμόρφωσε σε μια δημοκρατία. Πολλοί είχαν ελπίσει ότι θα έκανε πολύ περισσότερα για τις δομές της χώρας αλλά αντί να θέσει τα θεμέλια για μια νέα πολιτική τάξη αποκατέστησε την παλιά.

8. Ο Παπανδρέου μπορεί να μη γίνει ποτέ πρωθυπουργός. Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν μετά τον Καραμανλή, το κέντρο ή η δεξιά μπορούν να παραμείνουν ενωμένοι πίσω από έναν μόνο ηγέτη. Αλλά επειδή ο Παπανδρέου θα έκανε και θα έλεγε σχεδόν ο,τιδηποτε θεωρεί αναγκαίο για να γίνει πρωθυπουργός, είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψουμε τι θα κάνει εαν το πετύχει. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών έχει δηλώσει τα πάντα σε οτι αφορά την εσωτερική και την εξωτερική πολιτική. Μόνο ο παθολογικός αντιαμερικανισμός του παραμένει σταθερός. Έτσι, είναι ασφαλές να πούμε ότι τα συμφέροντα των ΗΠΑ θα εξυπηρετηθούν καλύτερα εάν η φιλοδοξία του να γίνει πρωθυπουργός δεν εκπληρωθεί.

10. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις παραμένουν οι πιθανοί κριτές της Ελληνικής πολιτικής. Ουσιωδώς συντηρητικές και έντονα δεμένες με το ΝΑΤΟ, τη Δύση και τις ΗΠΑ, παραμένουν έτοιμες να παρέμβουν για να σώσουν το Ελληνικό Έθνος εάν το κρίνουν απαραίτητο. Σήμερα, όπως και στο παρελθόν, εχθροί τους: οι διαταραχές, οι κομουνιστές, και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

11. Προφανώς, η πολιτική δεν απέχει πολύ από την οικονομία σε αυτή τη χώρα. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, η Ελληνική οικονομία έχει αυξηθεί ραγδαία χωρίς να μεταβληθούν οι παραδοσιακές κοινωνικές και οικονομικές δομές. Ως αποτέλεσμα η Eλλάδα έχει αποφύγει πολλές από τις κοινωνικές και ψυχολογικές εντάσεις που άλλες κοινωνίες αντιμετωπίζουν καθώς πάνε από την υπανάπτυξη στον εκσυγχρονισμό. Ωστόσο στη πραγματικότητα η Αθήνα είναι μια πόλη από χωρικούς. Η Ελληνική οικονομία εξακολουθεί να είναι χτισμένη γύρω από μικρά καταστήματα, οικογενειακές επιχειρήσεις και παραδοσιακά καθεστώτα ιδιοκτησίας που δεν θα της επιτρέψουν να ανταγωνιστεί αποτελεσματικά στην παγκόσμια οικονομία. Απαιτούνται αλλαγές προκειμένου να δημιουργηθούν μεγάλες οικονομίες. Η Ελληνική γραφειοκρατία αναπαράγει πιστά τις χειρότερες πτυχές των Οθωμανικων-Βυζαντινών προκατόχων τους. Ο δρόμος προς μια σύγχρονη οικονομία θα είναι δύσκολος.

12. Οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές είναι πιο θετικές. Η ανάπτυξη υπερβαίνει τον Δυτικοευρωπαϊκό μέσο όρο, η ανεργία είναι σχεδόν ανύπαρκτη, και το συναλλαγματικό απόθεμα είναι υψηλό. Ευλογημένη με μια ευνοϊκή γεωγραφική θέση και με μια ισχυρή επιχειρηματική παράδοση, οι Έλληνες έχουν εκμεταλλευτεί στο έπακρο τα πλεονεκτήματά τους.

13. Για πρώτη φορά από το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο ένα μείζον πολιτικό πρόσωπο, ο Ανδρέας Παπανδρέου, παρουσιάζει μια διαφορετική εξωτερική πολιτική, για την Ελλάδα προς τη Δύση. Η  Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Σε περίπτωση που αποδειχθεί επιτυχής θα δεσμευθεί σε ένα πλουραλιστικό δυτικό δημοκρατικό μέλλον. Ο Παπανδρέου ειναι κατά της ένταξης. Καλώς ή κακώς, οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν οτι βρίσκονται σε μια ζωτικής σημασίας μάχη με την Τουρκία. Ο Καραμανλής επιδιώκει να αντιμετωπίσει τη "τουρκική απειλή" με την υποστήριξη της Δύσης. Ο Παπανδρέου παίζοντας με τις ευρέως διαδεδομένες ελληνικές αμφιβολίες για τις προθέσεις της Δύσης, ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ όχι μόνο είναι αναξιόπιστοι αλλά ότι ενισχύουν την Τουρκία.

14. Ο Καραμανλής θα ήθελε να αποφύγει τις δύσκολες επιλογές και αποφάσεις που θα καθορίσουν με σαφήνεια την πολιτική του.

15. Το Αιγαίο είναι μια σταθερή κεντρική ιδέα στις εξωτερικές και εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας. Πρόσφατα, επικρατεί μια παραπλανητική ηρεμία στην ελληνο-τουρκικη αντιπαράθεση για τα δικαιώματα στο Αιγαίο άλλα αυτή η γαλήνη δεν θα έπρεπε να μας κάνει να ξεχνάμε ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια, στο μυαλό των Ελλήνων πάντα, η αντιπαράθεση στο Αιγαίο, έφτασε σε κρίσιμο σημείο 2 φορές. Οι αμυντικές δαπάνες έχουν φτάσει επίσης σε κρίσιμο σημείο καθώς χρησιμοποιούνται χρήματα που θα έπρεπε να επενδυθούν  στην υγεία, στη στέγαση, στην εκπαίδευση και στην γεωργία για την αγορά όπλων. Εν ολίγοις, αν και το Αιγαίο δεν είναι κρίσιμο ζήτημα αποτελεί ανοιχτή και δυνητικά θανατηφόρα πληγή.  Είναι πολύ πιθανόν οι όποιοι κίνδυνοι προκύψουν κατά την αμερικανική συμβολή στην προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος να αντισταθμιστούν από σημαντικά κέρδη

16. Ο Καραμανλής έχει μια καθιερωμένη εξωτερική πολιτική η οποία μάλλον δεν πρόκειται να αλλάξει τα επόμενα χρόνια. Αν και είναι δεσμευμένος στη συμμαχία με τις ΗΠΑ και την Δύση η γνώμη του είναι ότι οι σχέσεις πρέπει να μπορούν να προσαρμοστούν μπροστά στην ελληνο-τουρκική αντιπαράθεση. Οπότε επιδιώκει να χειραγωγήσει τις ΗΠΑ για να αποκτήσει την μέγιστη δύναμη απενάντι στους Τούρκους. Πάντως οι πολιτικές του πεποιθήσεις στο σύνολο τους είναι υπέρ της συμμαχίας Ελλάδα-ΗΠΑ.

17. Στο θέμα της Κύπρου θα προτιμούσε η ελληνική συμμετοχή να μην ήταν μεγάλη. Έχοντας ήδη αναγνωρίσει και όλα τα κύρια θέματα ουσίας: διζωνικότητα, ένα ομοσπονδιακό σύστημα, μια μεγάλη τουρκοκυπριακή ζώνη - η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει να αναλάβει την πρωτοβουλία για την διευθέτηση λύσης. Ειναι σχεδόν δεδομένο ότι μια οποιαδήποτε λύση θα ήταν ανεπιθύμητη στην Ελλάδα. εφόσον υπάρχει η ένταση στο Αιγαίο. Ο Καραμανλής τάχθηκε υπέρ μιας συμβιβαστικής λύσης στην ελληνο-τουρκικη αντιπαράθεση στο Αιγαίο κάτι που θα χορηγούσε στην Τουρκία σημαντικά δικαιώματα. Γνωρίζει ότι μια ένοπλη σύγκρουση με την Τουρκία θα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα. Όπως και στην Κύπρο το πρόβλημα είναι η βελτίωση της κατάστασης πέρα από την αποδοχή των αρχών, δηλαδή στην εφαρμογή τους σε μια επίλυση του ζητήματος.

18. Τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ελλάδα είναι σαφή, θέλουμε να δούμε να σταθεροποιηθεί η δημοκρατία, να μειωθεί η ένταση στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις και να ενισχυθεί η ασφάλεια αλλά και η οικονομική και πολιτική σχέση της Ελλάδας με τη Δύση. Ο Τζόν Φόστερ Ντάλες είχε  δηλώσει ότι η Ελλάδα "είναι ένα ψάρι γαντζωμένο στο αγκίστρι", χωρίς καμία εναλλακτική λύση στην αμερικανική συμμαχία. Ακόμα και σήμερα η Ελλάδα δεν έχει καμία εύκολη εναλλακτική λύση και οι Σοβιετικοί κλίνουν σαφέστατα προς την Τουρκία και όχι την Ελλάδα. Αλλα οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας μπορεί να έχουν καθοδικοί πορεία με την σκιά του Παπανδρέου ως υπενθύμιση για τους κινδύνους που μπορεί να ακολουθήσουν.

19. Στην παρούσα φάση δεν έχουμε καλύτερο άνθρωπο στην Ελλάδα από τον Καραμανλή. Παραμένει ακόμη ο ισχυρότερος  ηγέτης αυτής της χώρας και ένας άνθρωπος που έχει πολλά κοινά με τους δικούς μας στόχους. Το πρόβλημα είναι πώς να το πάμε στην κατεύθυνση που θα θέλαμε να πάει. Ο πειρασμός είναι να το πιέσουμε αλλά με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουμε να του προκαλέσουμε αρνητικά συναισθήματα. Εξάλλου δεν υπάρχει απόδειξη ότι η πίεση θα λειτουργούσε. Ειναι πεισματάρης και ενδιαφέρεται μόνο όταν υπάρχει κέρδος για τα ελληνικά συμφέροντα. Ειναι γεγονός ότι τώρα είναι αντιμέτωπος με μια αποτελεσματική αντιπολίτευση οπότε πρέπει να είμαστε προσεχτικοί.

20. Μπαίνουμε σε μια περίοδο στις σχέσεις μας με την Ελλαδα που θα μπορούσε να γίνει πιο περιπλοκή και πιο δύσκολη απ'οτι ήταν τα τελευταία τρία χρόνια. Απο το 1974 έχουμε σκύψει το κεφάλι με την ελπίδα ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν - και έτσι κι έγινε. Τώρα, στον απόηχο της χούντας, υπάρχει κινητικότητα και αλλαγή. Απο την πλευρά μας απαιτείται η συνεχής προσπάθεια να καθησυχάσουμε τους Έλληνες σε όλα τα επίπεδα και να τους επιβεβαιώσουμε οτι δεν θυσιάζουμε τους προβληματισμούς τους για τα συμφέροντα μας. Οσον αφορά την Τουρκί, η αμερικάνικη αμεροληψία στην περιοχή είναι ξεκάθαρη για την Ουασινγκτον ωστόσο η έννοια αυτή είναι δύσκολο να κατανοηθεί από τους περισσότερους Έλληνες οι οποίοι πιστεύουν ότι εαν κάποιος δεν ειναι πλήρως μαζί τους τότε ειναι εναντίον τους. Με το νέο έτος εαν παραβλέψουμε αυτη την ατυχή αλλα πραγματική ελληνική τάση να βλέπει τα πράγματα μόνο άσπρα ή μαύρα τότε θα κάνουμε τα προβλήματα μας πιο δυσεπίλυτα. Πρέπει να κάνουμε το "περιτύλιγμα" μας πιο ελκυστικό και να βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους να πείσουμε τους Έλληνες ότι οι προσπάθειες μας θα προστατεύσουν και θα ενισχύσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Να προσέξουμε, επίσης να μην αναζωπυρωθούν οι φλόγες του αντιαμερικανισμού και κάνουν πιο αδύναμη τη θέση του Καραμανλή στην προσπάθεια του να ωθήσει την χώρα του σε μια στενότερη σχέση με τη Δύση.

www.tvxs.gr