ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΠΕΤΡΟΣ (1793 - 1830). Αντιστράτηγος
Ένα Σαββάτο αποβραδίς, ανήμερα Λαζάρου, πέρασα απ΄ τ΄Αντελικό κι από το Μεσολόγγι κι ακούω αντρίκεια κλάηματα, γυναίκεια μοιριολόγια, δεν κλαίνε για τον σκοτωμό δεν κλαίνε για τον πόνο , κλαίνε που σώθκ(ι) παιδιά μου το ψωμί .
Γράφει ο Νίκος Θεοδ. Μήτσης
Ως γνωστόν οι οπλαρχηγοί και μικροκαπεταναίοι, οι απλοί μαχητές που απ’ την πρώτη στιγμή του ιερού ξεσηκωμού του 1821, τόλμησαν και βρέθηκαν σ’ όλα τα μετερίζια του εθνικού χρέους, υπήρξαν αναρίθμητοι, σύμφωνα με τις υπάρχουσες και αδιάψευστες πηγές στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (πιστοποιητικά στρατιωτικών εκδουλεύσεων, χειρόγραφα , εκδόσεις κ.λ.π. αρχειακά έγγραφα).
Οι Ξηρομερίτες οπλαρχηγοί, μπουλουξήδες και στρατιώτες δεν άφησαν σπιθαμή για σπιθαμή που να μην έριξαν το λιανοντούφεκό τους, όπως: στη Γραβιά, στην Αράχωβα, στην Αττική, στην Άρτα, στα Τζουμέρκα, στο Πέτα, στο Καρπενήσι, στον Αετό Ξηρομέρου, στη Δόμβραινα, στο Ναύπλιο, στην Τριπολιτσά, στον Μοριά, στη Βόνιτσα και προ παντός, στις τρεις περίφημες και ανεπανάληπτες πολιορκίες του Μεσολογγίου (1822, 1825-1826, 1829).
Πολλοί εξ αυτών, έχυσαν το αίμα τους στον ιερό αγώνα του 1821, δίχως να κυλήσει για χάρη τους κανένα δάκρυ. Ας θεωρηθεί αυτή η εργασία ως πεθυμιά ενός καντηλιού αναμμένου με άσβεστο φως, σ’ εκείνους που αγωνίστηκαν για τα ιερά και
όσια της Πατρίδας. Ένας εξ αυτών των λησμονημένων μαχητών υπήρξε και ο αντιστράτηγος στον Αγώνα (1825-1826) Πέτρος Φαρμάκης και Εκατόνταρχος (λοχαγός) επί Καποδίστρια , ο οποίος συμμετείχε στην Έξοδο του Μεσολογγίου, του σκοτώθηκαν μέσα στο Μεσολόγγι δυο παιδιά κι ένας άλλος γιος του , ο Ιωάννης , πιάστηκε αιχμάλωτος και κατέληξε στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου , πωληθείς από το «αφεντικό» του έναντι κάποιων λύτρων ή αποθανών από τις κακουχίες της αιχμαλωσίας στην Αίγυπτο.
Συγκινητική δε , είναι η προσπάθεια του πατέρα του Πέτρου Φαρμάκη, να δανειστεί από τη κυβέρνηση 3000 γρόσια για να μπορέσει να ταξιδέψει στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για την απολύτρωση του γιού του. Όντως πήγε ο Πέτρος Φαρμάκης στην Αλεξάνδρεια, αλλά γύρισε άπρακτος και πέθανε από τον καημό του , το 1830 , μάλιστα εν ενεργεία αξιωματικός του Ταξιαρχικού Σώματος, αφήνοντας στη ζωή τη χήρα γυναίκα του , Ελένη και ένα ορφανό.
Ο Πέτρος Φαρμάκης πήρε μέρος στην αρχή του αγώνα στις ένδοξες και κρατερές μάχες στη δυτική Ελλάδα υπό τις οδηγίες του στρατηγού Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη , όπως : στο Βραχώρι (Αγρίνιο-10 Ιουνίου 1821), στο Μακρυνόρος (Λαγκάδα και Παλιοκούλια 17 Ιουνίου 1821), στο Πέτα της Άρτας (4 Ιουλίου 1822), στην περίτρανη και λαμπρή μάχη στον Αετό Ξηρομέρου (9 Αυγούστου 1822), στην Α΄ πολιορκία του Μεσολογγίου (Δεκ. 1822), με τον Ξηρομερίτη στρατηγό Δήμο Τσέλιο στη μάχη της Καλαβρούζας στη Ναυπακτία (29 Δεκεμβρίου 1824), με τον Καραϊσκάκη , ως αξιωματικός του, όταν αυτός ήρθε και στρατοπέδευσε στο Δραγαμέστο Ξηρομέρου ( Αυγ. 1825 - Δεκ. 1825) , στις μάχες στον Μαχαλά Ξηρομέρου (28 Αυγούστου 1825), στον Καρβασαρά (28 Σεπτ. 1825), στη Μάνινα Ξηρομέρου (6 Σεπτ. 1825) στο Ρίβιο Ξηρομέρου (1 Νοεμβρίου 1825), στη Β΄ πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826) στην οποία και αιχμαλωτίστηκε ο ανήλικος γιος του Ιωάννης, στην Παλιομάνινα Ξηρομέρου (13 Φεβρ.1828), στον Καρβασαρά ( Αμφιλοχία 5 Απρ. 1829) και στην απελευθέρωση του Μεσολογγίου στις 2 Μαΐου 1829.
Στις 28 Φεβρουαρίου 1825 προβιβάζεται από το Εκτελεστικό Σώμα στον βαθμό του Χιλίαρχου (ΓΑΚ. Πολέμου, φάκ. 57) και το 1826 ονομάστηκε αντιστράτηγος στο Ναύπλιο (Διοικητική Επιτροπή, φάκ. 184).
Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου ακολούθησε τον Καραϊσκάκη στην Αττική και στη Βοιωτία ως αξιωματικός στο σώμα των 2500 και πλέον Ξηρομεριτών που ακολούθησαν και αυτοί μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, τον αοίδιμο Καραϊσκάκη.
Έλαβε μέρος με τον Καραϊσκάκη στις μάχες στην Αράχωβα (24 Νοεμ. 1826), στη Δόμβραινα(1826), στο Ζεμενό (1826), στο Δίστομο (1827), αλλά και στο Κερατσίνι και στην Ελευσίνα (1827).
Ας παρακολουθήσουμε την προσφορά και τις ταλαιπωρίες του Πέτρου Φαρμάκη , όπως αυτές τις συλλέξαμε στην αέναη έρευνά μας σε πρωτογενείς κρατικές Αρχειακές πηγές των Γενικών Αρχείων του Κράτους και του Υπ. Εξωτερικών.
Ο Πέτρος Μήτσου Φαρμάκης γεννήθηκε από εύανδρο οικογένεια στον Μαχαλά (Φυτείες) Ξηρομέρου του τ. Δήμου Εχίνου το 1793 και ήταν αδελφός με τον επίσης αγωνιστή του ΄21 Μαυρομάτη Μήτσου Φαρμάκη.
Η απόφαση προαγωγής στον βαθμό του Χιλίαρχου στις 28 Φεβρουαρίου 1825 του Πέτρου Φαρμάκη. Με την ίδια απόφαση προήχθησαν σε αντιστράτηγο ο Κώστας Λεπενιωτάκης (Πλαγιά Βονίτσης) και ως χιλίαρχοι οι : Τσόγκας Παλιοκώστας (Βόνιτσα), Ιωάννης Μπουρδάρας ( Πλαγιά Βονίτσης ) και Δημήτρης Παλιογιάννης (Βάτος Ξηρομέρου ). [ ΓΑΚ. Πολέμου, φακ.57]
Η εντολή του Εκτελεστικού Σώματος στις 23 Μαρτίου 1825 να στρατολογήσει ο χιλίαρχος Πέτρος Φαρμάκης πενήντα υπ΄ αυτόν άνδρες και να τεθεί υπό τις οδηγίες του Ξηρομερίτη στρατηγού Δήμου Τσέλιου, μαζί με τον επίσης χιλίαρχο Βασίλη Πάγκαλο. Η περί ης ο λόγος εντολή, υπογράφεται από τα τότε μέλη του Εκτελεστικού Σώματος : Γκίκα Μπόταση, Αναγνώστη Σπηλιωτάκη και Ιωάννη Κωλέττη. [ΓΑΚ. Πολέμου, φάκ. 68]
Ο Πέτρος Φαρμάκης ως αντιστράτηγος του οποίου το σώμα επιθεωρήθηκε στο Ναύπλιο στις 25 Μαΐου 1826 αποτελούμενο από 17 στρατιώτες , ενώ μέσα στο Μεσολόγγι είχε υπό τις οδηγίες του 50 και πλέον υπ΄ αυτόν στρατιώτες. [ΓΑΚ. Διοικητική Επιτροπή , φάκ. 184]
Η ενυπόγραφος προς την κυβέρνηση αίτηση του Πέτρου Φαρμάκη , στις 7 Οκτωβρίου 1827 με την οποία ζητούσε να του δοθούν 3000 γρόσια για να μπορέσει να απελευθερώσει τον γιο του Ιωάννη , που ήταν αιχμάλωτος κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου σε κάποιον πασά και βρίσκονταν στα Μοθοκόρωνα της Μεσσηνίας [ΓΑΚ. Οικονομίας, φάκ. 95, λήψη 356-8].
Στις 7 Οκτωβρίου 1827 ο Πέτρος Φαρμάκης βρίσκεται στην Αίγινα που έδρευε η κυβέρνηση και με αίτησή του , ζητούσε 3000 γρόσια για να μπορέσει να απελευθερώσει τον γιό του που βρίσκονταν αιχμάλωτος- κατά πληροφορίες του - στη Μεθώνη – Κορώνη από κάποιον Τούρκο πασά.
Μάλιστα αιτούνταν να του δοθεί αυτό το ποσό, από λογαριασμούς που είχε λαμβάνειν από τους μισθούς του !!! , καθότι υπήρξε εν ενεργεία αξιωματικός στο Ταξιαρχικό Σώμα στο Μεσολόγγι .
Ιδού και η περί ης ο λόγος προς την τότε κυβέρνηση , επιστολή του, όπως αυτή την «αλιεύσαμε» στην επι τριακοντακοπενταετίας αέναη έρευνα μας σε πρωτογενείς Αρχειακές κρατικές ιστορικές πηγές .
« Προς την ΣεβαστήνΚυβέρνησιν
Ο υποφαινόμενος είμαι από εκείνους , οπού εθυσίασαν πολλά και το παν δια την πατρίδα. Πάντοτε εστάθην εις το στρατιωτικόν. Εις διαφόρους πολέμους έκαμα το χρέος καλού πατριώτου και εκινδύνευσα και αυτήν μου την ζωήν πολλάκις. Εις την τρομεράν πολιορκίαν του Μεσολογγίου παρευρέθην εξ αρχής και συνηγωνίσθην έως τέλους, από την οποίαν μόλις διέσωσα ξηρόν το κορμί. Και η κατάστασις μου και φαμίλια μου ευρέθησαν εκτεθειμένα εις την διάκρισιν των εχθρών. Μ΄ όλα ταύτα δεν έλειψα να τρέξω πάλιν με τον αυτόν ζήλον και προθυμίαν εις το χρέος μου. Εις όλας τας εκστρατείας του μακαρίτου Καραϊσκάκη ήμουν συναγωνισθείς και υπέφερα πολλά και εκινδύνευσα πολλάκις και πάλιν είμαι ετοιμότατος και ευπειθής εις τας διαταγάς της Κυβερνήσεώς μου. Την ζωήν μου πλέον δεν χρεωστώ , παρά εις την πατρίδα, από την οποίαν, ταύτην και μοναχήν ζητώ την χάριν και ευεργεσίαν να με συνδράμη να ελευθερώσω τον φιλτατόν μου υιόν, ο οποίος ευρίσκεται αιχμάλωτος εις τα Μοθωκόρωνα και επικαλείται την βοήθειάν μου, και δια το οποίον ο κύριός του εις την παρουσιαζομένην ταύτην ευκαιρίαν συγκατατίθεται με τρεις χιλιάδας, αριθ. 3000 γρόσια να τον ελευθερώση.
Σεβαστή Κυβέρνησις , ως κοινοί πατέρες συναισθάνεσθε βέβαια την θέσιν μου εις τοιαύτην περίστασιν και παρακαλώ να συγκατανεύσητε να μου γενή αυτή η εξοικονόμησις , από λογαριασμούς μάλιστα των όσων έχω να λαμβάνω, και θέλει σας κηρύττομαι ευγνώμων και ελευθερωτάς του υιού μου. Με σέβας υποσημειούμαι.
Εν Αιγίνη τη 7 Οκτωβρίου 1827 Ο ευπειθής πολίτης
Πέτρος Φαρμάκης
Η Γραμματεία της Οικονομίας να δώση προς τον κύριον Πέτρον Φαρμάκην δια απελευθέρωσιν του υιού του γρόσια 3000, ήτοι χιλιάδες τρείς, από τας ελευσoμένας λείας. Να εκπέσουν από όσα έχει να λαμβάνει.
Τη 12 Οκτωβρίου 1827 Αίγινα Η Αντικυβερνητική Επιτροπή
Γεώργιος Μαυρομιχάλης
Ιωάννης Μαρκής Μιλαϊτης , Ιωάννης Νάκος
Ο επί της Οικονομίας Γραμματεύς της Επικρατείας
( Τ.Σ) Π. Ν. Λοιδωρίκης
Έλαβον εκ των άνω γρόσια διακόσια , αριθ. 200
22 Οκτωβρίου 1827. Πέτρος Φαρμάκης»
[ΓΑΚ. Οικονομίας, φάκ. 95, λήψη 356-8]
Αποδεικτικά έγκρισης για να δοθούν 200 γρόσια στον αντιστράτηγο Πέτρο Φαρμάκη , υπογεγραμμένα από τα Μέλη της Αντικυβερνητικής Επιτροπής, Γεώργιο Μαυρομιχάλη και Ιωάννη Νάκο [ΓΑΚ. Οικονομίας, φάκ. 95, λήψη 357,8]
Τελικά από τα 3000 γρόσια που ζητούσε ο Πέτρος Φαρμάκης, έλαβε ως προκαταβολή στις 22 Οκτωβρίου 1827, μόνον 200 γρόσια , σύμφωνα με τα παραπάνω έγγραφα που υπογράφονται και εγκρίνονται από την Αντικυβερνητική Επιτροπή που αποτελούνταν από τους: Γεώργιο Μαυρομιχάλη, Ιωάννη Μαρκή Μιλαϊτη και Ιωάννη Νάκο και το αποδεικτικό παραλαβής που υπογράφεται από τον ίδιο τον αντιστράτηγο Πέτρο Φαρμάκη.
Στις 27 Μαρτίου του 1829 υπηρετεί στις Θερμοπύλες στην Ανατολική Ελλάδα ως Εκατόνταρχος στη χιλιαρχία του εκ Ζακύνθου καταγόμενου , Ευμορφόπουλου Διονύση, στη Πεντακοσιαρχία του Μεσολογγίτη Ιωάννη Ραζηκότσικα και, υπό τις οδηγίες του αρχιστράτηγου Δημητρίου Υψηλάντη, μαζί με τους επίσης Ξηρομερίτες Εκατόνταρχους : Νικόλαο Παπαδάτο (Παπαδάτου) & Σπύρο Χαλικιόπουλο (Βόνιτσα).
Ο Πέτρος Φαρμάκης ως εκατόνταρχος αξιωματικός του Δημητρίου Υψηλάντη στις Θερμοπύλες στις 27 Μαρτίου 1829. Το έγγραφο υπογράφεται από τον Ιωάννη Φιλήμωνα, Γραμματέα, τότε , του Στρατάρχη στην Ανατολική Ελλάδα, Δημητρίου Υψηλάντη. [ Πληρεξούσιος Τοποτ. φάκ. 4 ]
Στις 16 Μαΐου 1829 , από το Δίκροτο ΕΛΛΑΣ , εν τω κόλπω της Ναυπάκτου , ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής στη Δυτική Ελλάδα, Αυγουστίνος Καποδίστριας , δίνει εντολή προς την Επιτροπή της Οικονομίας του στρατοπέδου στη Ναύπακτο , να δώσει στον Εκατόνταρχο Πέτρο Φαρμάκη 200 γρόσια, προς εξοικονόμηση της οικογενείας του, αναφέροντας σ΄αυτή , τα ακόλουθα.
Η επιστολή του Αυγουστίνου Καποδίστρια υπογεγραμμένη στις 16 Μαΐου 1829 προς την Επιτροπή Οικονομίας του στρατοπέδου , να δώσει 200 γρόσια στον Πέτρο Φαρμάκη για εξοικονόμηση της οικογενείας του
« θέλετε δώσει εις τον επιφερόμενον το παρόν Εκατόνταρχον Πέτρον Φαρμάκην εκ του σώματος του Αρχηγού Ευμορφόπουλου γρόσια 200 Αριθ. 200 προς εξοικονόμησιν της οικογενείας του τα οποία θέλουν αποσπασθή από τα ληφθησόμενα μισθοσιτηρέσιά του. [ ΓΑΚ. Πληρεξούσιος Τοποτηρητής, φάκ. 6α ].
Η αναζήτηση του υιού του , Ιωάννη , συνεχίζει να απασχολεί τον Πέτρο Φαρμάκη και απ΄ ό,τι φαίνεται από τις ακόλουθες επιστολές , τελικά ο γιός του βρίσκονταν αιχμάλωτος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και όχι στην Μεθώνη- Κορώνη της Μεσσηνίας που τον αναζητούσε ο πατέρας του όπως είδαμε όταν βρίσκονταν στην Αίγινα το 1827 κι απ΄ όπου ζητούσε από την κυβέρνηση να του δοθούν ως δάνειο 3000 γρόσια για να τον απολυτρώσει.
Όταν ο Αυγουστίνος Αντ. Καποδίστριας υπήρξε Πληρεξούσιος Τοποτηρητής στη Δυτική Ελλάδα ( εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ, φύλ.12/ 9 Φεβρ. 1829) , ο Πέτρος Φαρμάκης τον επισκέφτηκε και του ζήτησε , στα πλαίσια της ανταλλαγής των αιχμαλώτων , να απελευθερωθεί και ο γιος του που βρίσκονταν, τελικά, αιχμάλωτος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ιδού και η επιστολή σε πρωτογενή αρχειακή μορφή , στην οποία περιγράφεται το έντονο ενδιαφέρον του Πληρεξούσιου Τοποτηρητή στη Δυτική Ελλάδα, Αυγουστίνου Καποδίστρια, καθώς και το ενδιαφέρον του για την απολύτρωση του γιου του Πέτρου Φαρμάκη που βρίσκονταν αιχμάλωτος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
[Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου Υπ. Εξωτερικών. ΥΔΙΑ. φάκ. 60.1/1829]
« Αριθ. 333 Ελληνική Πολιτεία
Ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής της Κυβερνήσεως
Κατά την Στερεάν Ελλάδα και το Στρατόπεδον
Προς το Γενικόν Φροντιστήριον
Ο Κύριος Στρατάρχης της Ανατολικής Ελλάδος με διεύθυνε με την περικλειομένην επιστολήν τον επιφέροντα την παρούσαν Εκατόνταρχον κ. Πέτρον Φαρμάκην , έχοντα τον υιόν του αιχμάλωτον εις Αλεξάνδρειαν και αιτούμενον μέσα της απολυτρώσεως . Επί τούτοις πάσχει και η οικογένειά του από μεγάλην ένδειαν και διατάζω την επί της Οικονομίας Επιτροπήν να τω δώση μίαν μικράν εξοικονόμησιν. Περί δε της απολυτρώσεως του υιού του έκρινα χρέος μου αναγκαίον να το διευθύνω εις το Γενικόν Φροντιστήριον και να παρακαλέσω να τω δοθή θεραπείαν της αιτήσεώς του. Ταύτα και μετά βαθείας και υπολήψεως μου.
Τη 16 Μαΐου 1829 Ο Πληρεξούσιος Τοποτηρητής του Κυβερνήτου
Εκ του λιμένος Ναυπάκτου Α.Α. Καποδίστριας
Εν τω Δικρότω η Ελλάς »
Ιδού και το ενδιαφέρον του επί των Στρατιωτικών υπουργού Ανδρέα Μεταξά, για την απελευθέρωση του αιχμαλώτου Ιωάννη γιού του Εκατόνταρχου Πέτρου Φαρμάκη.
[Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου. ΥΔΙΑ. φάκ. 60.1/1829].
« Εξοχώτατε
Εκ του εγκλειομένου αντιγράφου αναφοράς του Πληρεξουσίου Τοποτηρητού κατά την Στερεάν Ελλάδα προς το Γενικόν Φροντιστήριον πληροφορείται η Κυβέρνησις την υπέρ της απελευθερώσεως του αιχμαλωτισθέντος εις την άλωσιν του Μεσολογγίου υιού του εκατόνταρχου Πέτρου Φαρμάκη θερμοτάτην σύστασίν του.
Η Στρατιωτική υπηρεσία καθυποβάλλουσα υπ΄ όψιν της Κυβερνήσεως το αντίγραφον τούτο , προσθέτει ότι είναι δίκαιον και φιλάνθρωπον έργον να μεσιτεύση η Κυβέρνησις προς τον εν Αλεξανδρεία Γαλλικόν Πρόξενον Κύριον Δρουέτιν δια να ενεργήση περί της απελευθερώσεως του υιού ενός στρατιωτικού , όστις ηγωνίσθη και ακολουθεί να αγωνίζεται δια την πατρίδα , υποσχομένη ν΄αποδώση εις τον ρηθέντα πρόξενον , αν ήθελε εξοδεύσει και τινά χρηματικήν ποσότητα δια το περί ου ο λόγος έργον. Αν η Κυβέρνησις ευαρεστηθή να εγκρίνη την προβαλλομένην πρότασιν , παρακαλείται να ειδοποιήση εις την υπηρεσίαν δια να δυνηθή να αναπαύση τον τεθλιμένον πατέρα και να τον διευθύνη εις τα χρέη του και να ειδοποιήση και τον Πληρεξούσιον περί της επιτυχίας της συστάσεώς του ταύτης.
Τη 7 Ιουνίου 1829 Το επί των Στρατιωτικών
Εν Αιγίνη Μέλος του Γενικού Φροντιστηρίου
(Τ.Σ) Ανδρέας Μεταξάς»
[Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου. ΥΔΙΑ. φάκ. 60.1/1829].
Ο δυστυχής πατέρας , Πέτρος Φαρμάκης , αξιωματικός γαρ του ελληνικού Στρατού στο Ταξιαρχικό Σώμα στο Μεσολόγγι, δεν παύει να ενοχλεί τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για την απολύτρωση του παιδιού του, ο οποίος βρίσκονταν σε κάποιο χαρέμι στην Αλεξάνδρεια, ενδεχομένως κάποιου πασά ή αξιωματικού που συμμετείχε στην πολιορκία του Μεσολογγίου το 1825-1826 και αποτελούσε τρόπον τινά, λάφυρο πολέμου, προσδοκώντας από τους οικείους λύτρα για την απελευθέρωσή του.
Σύμφωνα με την επικρατούσα συνήθεια , ο συγγραφέας Γ. Γεωργής , στο βιβλίο του Αιχμάλωτοι και Αγνοούμενοι στην ελληνική επανάσταση, εκδ. Καστανιώτη 2022, μας αναφέρει , ότι : «οιοσδήποτε περίπτωσιν εις την εξουσίαν του εχθρού, εάν δεν εθανατούτο, εθεωρείτο δούλος , μη αναγνωριζομένου αυτώ ουδενός απολύτου δικαιώματος ».
Έτσι οι αιχμάλωτοι εξομοιώνονταν με τους δούλους , πωλούνταν, αγοράζονταν ή και γίνονταν και σύζυγοι, αν ήταν γυναίκες, όπως η περίπτωση της Χρυσοπηγής αδελφής των Πάνου και Λούσια Μοναστηριώτη από το Μοναστηράκι Βονίτσης , επιφανούς οικογενείας, που είχε αιχμαλωτισθεί στο Μεσολόγγι από έναν πασά, ο οποίος μετά ζούσε στις Σέρρες και, παρά τις προσπάθειες του αδελφού της , πολιτικού - αξιωματούχου Πάνου Μοναστηριώτη, για την απελευθέρωσή της, αυτή έμεινε για πάντα με τον πασά στις Σέρρες, με τον οποίο μάλιστα είχε αποκτήσει μαζί του και πολυμελή οικογένεια.
Ιδού και η προς τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια επιστολή του Εκατόνταρχου Πέτρου Φαρμάκη, φέρουσα ημερομηνία 30 Ιουλίου 1829 από το Άργος, την περίοδο που διεξάγονταν στην πόλη αυτή η Δ΄ εν Άργει Εθνική Συνέλευση και στην οποία ζητούσε από τον ίδιο τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια να λάβει πρόνοια για την απελευθέρωση του γιού του.
« Εξοχώτατε !
Και εκ των διαφόρων συστατικών εγγράφων , τα οποία έλαβον την τιμήν να εγχειρήσω προ πολλού εις την Υψηλήν Εξοχότητα και εξ όσων έλαβον την τόλμην να την εκθέσω δια λόγου, επληροφόρησαν ικανώς την Υψηλήν κηδεμονεστάτην Εξοχότητα περί της μεγίστης ανάγκης εις την οποίαν ευρίσκομαι δια την απολύτρωσιν του κατά την Αίγυπτον αιχμαλώτου φιλτάτου μου υιού.
Ευαρεστήθη να εισακούση ασμένως τας παρακλήσεις μου και να με παρηγορήσει με τας πλέον χρηστάς ελπίδας ότι ήθελε με αποστείλει ογλήγορα εις αναζήτησίν του.
Αλλ΄ επειδή ίσως περισσότερες φροντίδες απασχολούσαι τον Νούν σας , δεν σας δίδουσιν άνεσιν να λάβετε πρόνοιαν και δια τας ιδιαιτέρας δυστυχίας των πολιτών εκ των τοσούτων και εγώ ο δυστυχής καθυστερήσας ήδη τόσον καιρόν κινδυνεύων να στερηθώ και αυτά τα απολύτως αναγκαία μου έξοδα , αποτολμώ χάριν αναμνήσεως να την ενοχλήσω δια της ικεσίας μου, παρακαλών Αυτήν ενθέρμως ίνα ευαρεστηθεί τώρα οπού είναι ενταύθα ο της Γαλλίας έξοχος Ναύαρχος, να με συστήθη και εφοδιάση με τα αναγκαία έγγραφα και λοιπά δια τον απόπλουν μου.
Εξοχώτατε η πατρική σας κηδεμονία διέσωσε πολλά Ελλήνων τέκνα από τας χείρας των εχθρών του Χριστιανισμού και της ανθρωπότητας ας με κατοκνήση δέομαι να γενή πρόξενος της απελευθερώσεως ελληνόπαιδος, ούτινος ο πατήρ και οι συγγενείς υπέστησαν πολλά δεινά και πολλούς κινδύνους υπέρ της κοινής Πάλλης.
Υποφαίνομαι με σέβας βαθύτατον .
Τη 30 Ιουλίου 1829 εν Άργει της Υψηλής Εξοχότητος
Ελάχιστος και ευπειθής πολίτης
(Τ.Υ) Πέτρος Φαρμάκης
Προς τον ΕξοχότατονΚυβερνήτην της Ελλάδος
Κον Κον Ιωάννη Αντ. Καποδίστρια »
Η προς τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια επιστολή του Εκατόνταρχου Πέτρου Φαρμάκη, φέρουσα ημερομηνία 30 Ιουλίου 1829 από το Άργος, την περίοδο που διεξάγονταν στην πόλη αυτή η Δ΄ εν Άργει Εθνική Συνέλευση και στην οποία ζητούσε , ενυπόγραφα , από τον ίδιο τον Καποδίστρια να λάβει πρόνοια για την απελευθέρωση του γιού του.
[ Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου. ΥΔΙΑ. φάκ. 60.1/1829 ].
Ο τιμητικός κατάλογος των 143 αποθανόντων Ελλήνων αξιωματικών ως το 1833. Στη σειρά, 97ος ο Ξηρομερίτης αντιστράτηγος στον αγώνα του ’21, Πέτρος Φαρμάκης και, 130ος ο Γεώργιος Καραϊσκάκης του οποίου ως πατρίδα καταγράφεται ο Βάλτος Ακαρνανίας [ΓΑΚ. Προικοδοτήσεις , Φάκ. 108α ]
Πέθανε τον Νοέμβριο του 1830 , δίχως να κατορθώσει να εκπληρώσει την πατρική του στοργή για την απελευθέρωση του αιχμάλωτου γιού του που βρίσκονταν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου , την οποία, κατά την αίτηση της συζύγου του , πράγματι επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια και δη δανειζόμενος με αρκετά χρήματα γιαυτό το μακρινό ταξίδι, αλλά γύρισε άπρακτος δίχως να φέρει πίσω τον γιό του Ιωάννη.
Η γυναίκα του Ελένη Φαρμάκη στις 25 Νοεμβρίου 1830 απευθύνθηκε με επιστολή της προς τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, μέσω του Εκτάκτου Επιτρόπου της Αιτωλίας , Κωνσταντίνου Ράδου , στην οποία του εξιστορούσε την ένδεια της οικογενείας της, την αιχμαλωσία του γιού της, και τους αγώνες του αποθανόντος συζύγου της ζητώντας από την κυβέρνηση οικονομική ενίσχυση, καταθέτοντας μάλιστα και οχτώ διπλώματα από τον αγώνα του συζύγου της, Πέτρου Φαρμάκη.
Ο δε Εκτακτος Επίτροπος της Αιτωλίας , Κων/νος Ράδος , απευθυνόμενος προς την Γραμματείαν των Στρατιωτικών (υπουργείο), ανέφερε τα ακόλουθα .
« Κατ΄αίτησιν της χήρας του αποθανόντος Πέτρου Φαρμάκη Ξηρομερίτου , διευθύνεται δια της Γραμματείας ταύτης η εσώκληστος αναφορά της προς την Σεβαστήν Κυβέρνησιν , δια να καθυποβληθή υπ΄ όψιν της. Η αιτουμένη , ως θέλετε παρατηρήση, εξαιτείται πρώτον την πληρωμήν του τριμηνιαίου μισθού του αποβιώσαντος συζύγου της και δεύτερον επικαλείται την φιλάνθρωπον συνδρομήν της Κυβερνήσεως , δια να χορηγήση πόρον τινά να ζη, καθότι είναι ενδεής με εν ανήλικον και έτερον αιχμάλωτον εις την Αίγυπτον, επομένως την αξίαν περιθάλψεως.
Η επιστολή του΄Εκτακτου Επιτρόπου Αιτωλίας, Κων/νου Ράδου , προς τη Γραμματεία Στρατιωτικών, με την οποία ζητούσε την φιλάνθρωπον συνδρομή της Κυβερνήσεως για την Ελένη , χήρα του αξιωματικού Πέτρου Φαρμάκη. [ Γραμματεία Στρατιωτικών, φάκ.46 ]
Η επιστολή της Ελένης, χήρα Πέτρου Φαρμάκη, απευθυνόμενη προς τον Ιωάννη Καποδίστρια και συνταχθείσα από το Μεσολόγγι στις 25 Νοεμβρίου 1830, με την οποία ζητούσε την τριμηνιαία μισθοδοσία του συζύγου της ως αξιωματικός στο Ταξιαρχικό Σώμα , καθώς και μηνιαίο βοήθημα για να ανταπεξέλθει στην ένδειά της. [ Γραμ. Στρατιωτικών,φάκ.46, λήψη 350]
Η δε επιστολή της Ελένης, χήρα Πέτρου Φαρμάκη , απευθυνόμενη προς τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια αναφέρει τα παρακάτω.
« Προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος . Εξοχώτατε
Λαμβάνω την τόλμην η υποφαινόμενη ν΄αναφερθώ εις την Υμετέραν , φιλεύσπλαχον εξοχότητα. Γυνή , χήρα του μακαρίτου Ταξιαρχικού Εκατόνταρχου Πέτρου Φραμάκη και μήτηρ ακόμη ενός ανηλίκου παιδίου του τα εξεδράμην παρά εις την ημετέραν εξοχότητα. Ο μακαρίτης ανήρ μου επιστρέφων εσχάτως , τον παρόντα μήνα (Νοέμβριο) , εκ Ναυπλίου έζησε μόλις πέντε ημέρες και η θεία Πρόνοια τον εκάλεσεν εις την αθάνατον ζωήν , αφήκεν όμως και εμέ την χήρα και το ορφανόν με μιαν συναιχμαλωτισθήσαν μου υπερέτιδα στερημένους και του μακαρίτου, του προστάτου μας και των αναγκαιούντων μας προς το ζήν. Ο μακαρίτης καθό πατριώτης και ως είναι γνωστόν και εις την Υμετέραν Εξοχότητα , έτρεξεν παντού εκπληρών τα προς την ιεράν πατρίδα του χρέη. Δεν έλλειψε ποτέ , εις το διάστημα των δέκα ετών από του να μη συναγωνισθή, κινδυνεύων την πολύτιμον ζωήν του . Η Σεβαστή Κυβέρνησις γνωρίζουσα τας πιστάς εκδουλεύτσεις του μακαρίτου τον ετίμησεν με τον βαθμόν του Εκατόνταρχου. Έχερε δε κατ΄ευτυχία και της ταπεινής αναφερομένης , την Σεβαστήν εύνοιαν και προστασίαν της Υμετέρας Εξοχότητος . Δια τούτο ευδοκούσα και η Υψηλή Εξοχότης συνεχώρησεν εις τον μακαρίτη , χασάντα εις Μεσολόγγιον δύο φονευμένα τέκνα και εν αιχμάλωτον όντι εις Αίγυπτον , αφ΄ου εξαγώρασον ημάς τους μείναντας τρεις δια χρημάτων πολλών δανειζόμενος να υπάγη με Σεβαστά έγγραφα της Σεβαστής Εξοχότητος Σας εις Αίγυπτον δια το αιχμαλωτισθέν τέκνον μου. Επέστρεψεν όμως ως είδατε άπρακτος. Εδόξασε και ο μακαρίτης και ημείς τον Θεόν ότι η Υψηλή Εξοχότης θέλει προστατεύει τον μακαρίτην. Και αφήκεν εμέ με το ανήλικον παιδίον και την ως υπηρετιδά μου θετήν θυγατέραν στερουμένους. Ενώ την υμετέρα Εξοχότητα , εχω η υποφαινομένη, μετά Θεόν τας ταπεινάς ελπίδας μου ευδοκήσατε να παρηγορηθώμεν. Ευδοκήσατε Εξοχώτατε ! να οικονομώμαι σταθερώς κατά μήνα ό,τι η φιλέυσπλαχνος υμών εξοχότης ευδοκούσα εγκρίνει. Ευδοκήσατε να πιστεύσητε ότι στερούμεθα και ότι μετά Θεού εις την κηδεμονίνα και κηδεμονία Σας να μην αποβάλη τα ταπεινώς προσηρχομένην , διότι άλλως απολώμεθα της εσχάτης απελπισίας. Ο μακαρίτης τον βαθμόν εκατόνταρχος και τελευτήσας , προσφάτως , ελπίζομεν και παρακαλούμεν θερμώς δια να ηθέλητε αποκτήσει , ότι δεν είναι άδικον να λάβω το απλήρωτον παρελθόν τριμήνιον μέχρι της ετι λήγοντος Νοεμβρίου. Εξοχώτατε ! Ευδοκήσατε θερμώς και μετά δακρύων δεόμεθα, δια να μη παραληφθεί η ταπεινή μου αίτησις , όπως περιθάλπομαι ό,τι εγκρίνει η Υψηλή Εξοχότης κατά μήνα , καθώς να πληρωθή και το ελλείπον Τριμήνιον προς εξοικονόμησιν του προς ζωάρκιά μας . Ευδοκήσατε εξοχώτατε! Μετά δακρύων δεόμενοι, διότι μετά Θεόν ει;ς την υμετέραν φιλεύσπλαχνον Εξοχότητα έχω τας ταπεινάς μου ελπίδας. Τολμώ δε να υποσημειούμαι με βαθύτατον Σέβας.Της υμετέρας Εξοχότητος. Η ελαχίστη Δούλη.
Την 25 Νοεμβρίου 1830 Ελένη χήρα του μακαρίτου
Εν Μεσολογγίω Εκατόνταρχου Ταξιαρχικού
Πέτρου Φαρμάκη»
[Γραμματεία Στρατιωτικών, φάκ. 46, λήψη 352-354]
Αποδεικτικό της Διοίκησης του Μεσολογγίου υπογεραμμένο στις 16 Μαίου 1833 από τον τότε Διοικητή Αναγνώστη Μοναρχίδη, στο οποίο δηλοποιείται ότι η Ελένη γυνή του ποτέ Πέτρου Φαρμάκη ενεχείρισε του ανδρός της Διπλώματα και ενδεικτικά από αριθ. 1 έως 8 κατά την αναφοράν της.
Αναφορά της Ελένης χήρας Πέτρου Φαρμάκη, συνταχθείσα στο Μεσολόγγι στις 15 Ιουνίου 1865, απευθυνόμενη προς την Επιτροπή Στρατιωτικών εκδουλεύσεων του 1865 με την οποία ζητούσε μισθολογική αποκατάσταση για τους αγώνες του ποτέ συζύγου της Πέτρου Φαρμάκη
Η Επιτροπή Στρατιωτικών εκδουλεύσεων του 1865 με την υπ΄αριθ. 92 απόφαση της 153ης συνεδριάσεως της, κατέταξε τον Πέτρο Φαρμάκη με Αριθμό Νέου Μητρώου 993 στην Ε΄ Τάξη των αξιωματικών (Λοχαγός). [ΧΕΟΕΒ. κουτί 218, φάκ. 571, Δήμος Εχίνου , σελ. 628 , έκδοση της Ο.Π.ΣΥ.Ξ / 2017]
Νίκος Θεοδ. Μήτσης
Αρχοντοχώρι (Ζάβιτσα) Ξηρομέρου
