Με μεγάλη λαμπρότητα και μέσα σε κλίμα εθνικής υπερηφάνειας η εκδήλωση- αφιέρωμα για την καταστροφή του Φαναρίου και την εκτέλεση των 10 Σταυροχωριτών, το μαύρο καλοκαίρι του 1943, από τους Γερμανούς κατακτητές.

Δείτε τα video

Με μεγάλη λαμπρότητα και μέσα σε κλίμα εθνικής υπερηφάνειας η εκδήλωση- αφιέρωμα προς τους εκτελεσθέντες του Σταυροχωρίου.

Το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 2016 πραγματοποιήθηκε με πολύ μεγάλη λαμπρότητα και μέσα σε κλίμα εθνικής υπερηφάνειας η εκδήλωση- αφιέρωμα προς τους εκτελεσθέντες του Σταυροχωρίου και του Φαναρίου γενικότερα.

Το πρωί του Σαββάτου: 11.30 π.μ. μέσα σε κλίμα ιδιαίτερης συγκίνησης τελέστηκε η πρώτη επιμνημόσυνη δέηση στον τόπο εκτέλεσης στο Καναλάκι, στη θέση Στενούρα, παρουσία των αγαπημένων προσώπων των πεσόντων του Σταυροχωρίου, καθώς και πολλών κατοίκων όχι μόνο του μαρτυρικού χωριού αλλά και της υπόλοιπης περιοχής, οι οποίοι συγκινημένοι για το γεγονός ότι έφτασε επιτέλους η ώρα να τελέσουν το πρώτο μνημόσυνο στον τόπο εκτέλεσης, έστω και ύστερα από 73 χρόνια, ψάλλανε όλοι μαζί «αιωνία η μνήμη….» και τον εθνικό ύμνο προς τιμήν των 10 πεσόντων Σταυροχωριτών από το γερμανικό πολυβόλο εκείνη την ημέρα.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας και ώρα 7.30 μ.μ. και με την παρουσία ομολογουμένως μεγάλου πλήθους του Φαναρίου που παραβρεθήκανε στο Σταυροχώρι για να παρακολουθήσουν το αφιέρωμα και την ανάδειξη μιας ξεχασμένης ένδοξης σελίδας της τοπικής ιστορίας της περιοχής, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ναζιστική Κατοχή 1940-1944, πραγματοποιήθηκε η δίωρη εκδήλωση με καθηλωμένους τους κατοίκους και αδιάσπαστη προσοχή στο πρόγραμμα της εκδήλωσης.

Την εκδήλωση άνοιξε με το καλοσώρισμα ο Πρόεδρος της Τ. Κοινότητας Σταυροχωρίου και οικοδεσπότης αλλά και κύριος διοργανωτής της εκδήλωσης κ. Βασίλειος Κατσούκης, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων: « Αξιότιμοι καλεσμένοι σας καλοσωρίζω στην αποψινή εκδήλωση…. που πραγματοποιείται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.

Με μεγάλη ευθύνη και σεβασμό συνεχίζουμε ως Τοπική Κοινότητα Σταυροχωρίου του Φαναρίου Δ. Πάργας την υλοποίηση, για να θυμηθούμε ύστερα από 73 χρόνια το μαύρο καλοκαίρι του 1943 που πάτησε η μπότα των Γερμανών κατακτητών στην Ήπειρο.

Ήταν ανάγκη, χρέος μας, καθήκον μας ιερό να τιμήσουμε τους νεκρούς μας και την αντίστασή τους να παραδοθούν στον Γερμανό κατακτητή.

Θα πώ κάλλιο αργά παρά ποτέ!!

Παρά το ότι είχαν γίνει κάποιες προσπάθειες από τον προηγούμενο πρόεδρο του χωριού να τιμηθούν οι νεκροί μας Σταυροχωρίτες που εκτελέστηκαν ομαδικά …δεν ευοδώθηκαν.

Και τελικά πέρυσι και φέτος αλλά και κάθε χρόνο πια….. ανοίξαμε αυτό τον δρόμο λίγοι μα πολύ δυνατά αποφασισμένοι για να τιμήσουμε, όπως αρμόζει τους νεκρούς ήρωες.

Και είμαστε αποφασισμένοι να ανεγερθεί μία επιτύμβια στήλη εκεί που εκτελεστήκανε οι συγχωριανοί μας με την χρηματοδότηση των ίδιων των χωριανών και εμένα, ως Πρόεδρος του χωριού.

Δεσμεύομαι σήμερα από αυτό το βήμα ότι του χρόνου θα είμαστε έτοιμοι και παρόντες για τα αποκαλυπτήρια του χώρου προσκυνήματος και τιμής προς τους ένδοξους πεσόντες συγχωριανούς μας, Σταυροχωρίτες.

Μάθημα ιστορίας κάθε χρόνο πλέον τούτη η μέρα για το Σταυροχώρι αλλά και για το Φανάρι, διότι το Φανάρι αριθμεί πολλούς πεσόντες. Για να γνωρίσουμε οι νεότεροι ό,τι πόνεσε τον ελληνικό λαό και τον έκανε δυνατό με ανδρεία και γενναιότητα, μη υπολογίζοντας τον θάνατο.

Αισθάνομαι την ανάγκη να σας πω όμως πως τίποτα δεν θα γινόταν εάν δεν ήταν μία δασκάλα, η Κατερίνα Ντάση από τη Βαλανιδορράχη, που αγαπάει το Φανάρι παρά το ότι δε μένει μόνιμα εδώ και δουλεύει ήσυχα και ακούραστα για την ανάδειξη της τοπικής μας ιστορίας και άλλη μία Σταυροχωρίτισσα η Όλγα Μπαρκαμπά!».

Ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Αθανάσιος Γκότοβος, καθηγητής του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος με απλότητα αλλά και τεκμηριωμένη γνώση αναφέρθηκε στο θέμα «Γερμανική Κατοχή», στα δεινά της Ηπείρου από την «Μεραρχία Εντελβάις», στην μεγάλη καταστροφή του Φαναρίου- ανάλογη με εκείνη του Διστόμου, στην ανάγκη καθιέρωσης ημέρας Μνήμης και Τιμής και στο μαρτυρικό Φανάρι, καθώς είναι μία και από τις μοναδικές περιοχές που δεν έχουν τιμηθεί οι πεσόντες: «δεν μπορούμε να ανοίξουμε διάλογο με τους πεθαμένους, όμως αν μπορούσαμε να το κάνουμε θα μας φώναζαν: μην μας ξεχνάτε θέλουμε να είμαστε ζωντανοί στη μνήμη σας - και θα είχαν δίκιο.… διότι όποιος ξεχνά τους πεθαμένους που έφυγαν άδικα από την ζωή, δεν ξεχνά μόνο τα πρόσωπα, ξεχνά και τις αιτίες που οδήγησαν στον χαμό τους και που έκοψαν το νήμα της ζωής τους σα να ήταν αγριόχορτα στον κήπο τους».

Ο κ. Γκότοβος Αθανάσιος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα της Κατοχής, το οποίο θέμα το έχει εντάξει και στη διδασκαλία του εξαμηνιαίου μαθήματος «Διδακτική της ιστορίας» που προσφέρει κάθε χρόνο στους φοιτητές της Φιλοσοφικής.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ. Γρηγόριος Ζάκας, καταγόμενος από το χωριό Αηδονιά του Φαναρίου, φιλόλογος καθηγητής και πρώην Λυκειάρχης του Γενικού Λυκείου Καναλακίου αλλά και ένας από τους μελετητές της τοπικής ιστορίας του Φαναρίου.

Ιδιαίτερα αναφέρθηκε στην ομαδική εκτέλεση των 10 Σταυροχωριτών που αποτέλεσε και την κορυφαία πράξη του δράματος καταστροφής του Φαναρίου που συνοδεύτηκε από βιαιοπραγίες και βιασμούς, καταστροφές, αρπαγή των ζώων.

Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από τις μαρτυρίες των κκ.: Σάββα Γεωργίου ετών 90, κάτοικο Καναλακίου,  που ήταν ένας νέος την εποχή εκείνη, που έζησε τα γεγονότα της εποχής τον Αύγουστο του 1943, στην ηλικία των 17 ετών και σαν αιχμάλωτος από τους πολλούς των Γερμανών μίλησε για την αιχμαλωσία του,

και Νίκο Ευθυμίου, ετών 88 κάτοικος Μεσοποτάμου, ο οποίος τότε τον Αύγουστο του 1943 ήταν 15 χρονών.

Ο κ. Νίκος Ευθυμίου μίλησε για την εκτέλεση των Σταυροχωριτών και το σκληρό θέαμα που αντίκρισε, για τον διπλό εχθρό που χτύπησε το Φανάρι. Τουρκοτσάμηδες και Γερμανούς και τις δεινές συνθήκες που έζησε μαζί με τους άλλους κατοίκους του Φαναρίου, προκειμένου να γλιτώσουν τον θάνατο.

Στην εκδήλωση μιλήσανε και απόγονοι των εκτελεσθέντων του Σταυροχωρίου οι κ.κ.:

• Ευάγγελος Χρήστου, γιος του εκτελεσθέντος : Χρήστου Χρήστου, ετών 22
• Λάζαρος Σωτηρίου, γιος του εκτελσθέντος: Σωτήριου Σωτηρίου, ετών 40
• Λεωνίδας Δήμας: εγγονός του Φωτίου Δήμα, ετών 54,
  οι οποίοι ένιωσαν μεγάλη συγκίνηση συνάμα και μεγάλη περηφάνεια για τους πατεράδες τους, τους θείους τους, τους παππούδες τους και όλη η ατμόσφαιρα φορτίστηκε ιδιαίτερα όταν τρεις νέοι του Φαναρίου αφηγηθήκανε ένα απόσπασμα από το νέο σύγγραμα: «ΣΤΑ ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ-ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ……».

Ο Δονάτος Παππάς, νέος του Σταυροχωρίου και δημοσιογράφος του fanaripress.gr, η Μάγδα Σπυρίδωνος, νέα του Σταυροχωρίου και ο Παναγιώτης Νάκας, σπουδαστής Φιλολογίας και κάτοικος Βαλανιδορράχης ταξιδέψανε και μεταφέρανε το κοινό σε εκείνες τις ώρες που έφτανε η ώρα της θυσίας ταυτόχρονα και της αθανασίας για τους πεσόντες του Σταυροχωρίου.

Παρατίθενται λίγα αποσπάσματα:

«Από τις θύμησες των τελευταίων της γενιάς αυτής που ζήσανε τον μαύρο Αύγουστο του 1943 ξεπρόβαλλαν τούτες οι αράδες καθώς ξαναπερπατήσανε τα καλντερίμια της σιωπής τους, για να περιγράψουν το μεγάλο κακό που χτύπησε και το Φανάρι τον Αύγουστο του 1943.

Την απόλυτη φτώχεια που ζήσανε, τις δυσκολίες που συναντήσανε, τον πόνο, την ορφάνια και τον θάνατο που γνωρίσανε, τις χαρές της ζωής που δε ζήσανε... όλα αυτά μέσα στα καλντερίμια της σιωπής είναι κλεισμένα.

Και σαν τους σκαλίσεις τη μνήμη τους σε άλλους αμέσως αναδύουν και κυλάνε σα νερό τα δύσκολα χρόνια, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι δεν θυμούνται τίποτα..σα να βάλανε όλη τους τη δύναμη να διαγράψουν τις αγριότητες του πολέμου, μη θέλοντας να ανασκαλέψουν ό,τι τους πόνεσε και τους ξερίζωσε ο Γερμανός κατακτητής.

Ο πόνος η φτώχεια, η ορφάνια, η ξενιτιά και ο ξεριζωμός είναι εικόνες ανεξίτηλα χαραγμένες στις περιγραφές που μας έδωσαν οι γέροντες και οι γερόντισσες του Φαναρίου.

2 Σεπτεμβρίου 1943 - Η μέρα της σύλληψης

Στο Σταυροχώρι συλλαμβάνονται 11 Σταυροχωρίτες, για να εκτελεστούν στο Καναλάκι, στη θέση Στενούρα, πριν την Αγια Τριάδα, στις 3 Σεπτεμβρίου 1943

Θα ΄ταν περίπου 11 το πρωί…..η μέρα ήταν καλή…. οι φωτιές που ήταν αναμμένες στον κάμπο σκόρπιζαν στο Φανάρι μιαν ανείπωτη μελαγχολία και κακοριζικιά που θα χτύπαγε τις επόμενες γενιές από το κακό που έσπερναν στο πέρασμά τους οι εχθροί.

Ένα σπίτι καίγεται στο Κορωνόπουλο… φωτιές παντού και ο καπνός πρόδιδε τον εχθρό και το μίσος που κουβαλούσε για τούτον τον ανυπεράσπιστο λαό…αλλά συνάμα τίμιο και πατριώτη.

Η μικρή Αλεξάνδρα, η μικρότερη αδερφή από την οικογένεια του Βασίλη Παπαδόπουλου είναι εκείνη που θα δει για τελευταία φορά πριν από την σύλληψη τον δεκαοκτάχρονο Σταυροχωρίτη που με το αίμα του θα ποτιστεί το χώμα στο οποίο έπεσε από τη σφαίρα του εκτελεστή Γερμανού.

• Τι γίνεται ωρή θείτσα; Ποιοι βάλανε τόσες φωτιές στα χωράφια;.
• Αλεξάνδρα…οι Γερμανοί …….δεν θα γλιτώσουμε από δαύτους….. ….γρήγορα να φτάσουμε στο Σταυροχώρι να βρούμε τ’ αδέρφια σου…. μη μας βρουν εδώ στο δρόμο και μας σκοτώσουν τα σκυλιά.
• Θέλουν να χορτάσουν ελληνικό αίμα!

Η θεια την Αλεξάνδρα την είχε φορτωμένη στην πλάτη της και (γκότσι) με την ψυχή στο στόμα περάσανε τον Αχέροντα φτάσανε λαχανιασμένες και κατατρομαγμένες στο χωριό και πηγαίνουν κατά το παντοπωλείο του παππού…ο πατέρας της δεν ζούσε..κι εκείνη την μεγάλωνε η θεια της στα Μουζακαίικα… εκείνη την μέρα πήγε να δει τ’ αδέρφια της αλλά μόνο ο Βασίλης ήταν εκεί- πιστός φύλακας του παντοπωλείου που κράταγε ο παππούς.. στο χωριό.

Ο παππούς ήταν στην Πάργα για δουλειά και ο Βασίλης ήταν γραφτό του να πέσει στα χέρια των Γερμανών.

Κανένας άντρας δεν θα γλίτωνε..από το Σταυροχώρι..αλλά και από τα άλλα χωριά..που υποψίες είχαν μπει στους καταχτητές, από τις πληροφορίες που είχαν ότι βοηθούσαν τους αντάρτες της περιοχής, όπως τον φόβο και τον τρόμο των Γερμανών και των Τσάμηδων τον Βασίλ’Μπαλούμη από το Σπαθαράτι.

Προσκλητήριο νεκρών

• Σωτηρίου Δημήτριος του Χρήστου, ετών 44, παρών
• Σωτηρίου Σωτήριος του Χρήστου, ετών 40, παρών
• Χρήστου Χρήστος του Δημητρίου, ετών 22, παρών
• Αθανασίου Αθανάσιος του Σπύρου, ετών 47, παρών
• Στράτης Αντώνιος του Χρήστου, ετών 46, παρών
• Χρήστου Απόστολος του Κωνσταντίνου, ετών 50, παρών
• Δήμας Φώτιος του Κωνσταντίνου, ετών 54, παρών
• Δήμας Γεώργιος του Φωτίου, ετών 27, παρών
• Σπυρίδωνος Δημήτριος, ετών 55, παρών
• Κωνσταντίνος Παναγιώτου, τότε εκείνος αντί να πει παρών, έριξε το σακάκι του πάνω στον γερμανό φαντάρο και χάθηκε μέσα στα βάτα…έτσι γλίτωσε.
• Παπαδόπουλος Βασίλειος του Γεωργίου, ετών 18, παρών

Η αγνότητά του και ο φόβος του δεν τον άφησαν να δει την έξοδο της φυγής για την ελευθερία που του έδειχνε ο Γερμανός και το γερμανικό πολυβόλο τον έστειλε στο πάνθεον των ηρώων για την ελευθερία της πατρίδας, την τιμή και την αξιοπρέπεια.

Κελάηδησε το πολυβόλο δέκα φορές, καλαήδησαν και οι ψυχές των εκτελεσθέντων του ΣΤΑΥΡΟΧΩΡΙΟΥ που τον θάνατο δεν τον αρνήθηκαν, γιατί δεν κιότεψαν ούτε σκεφτήκανε να πουληθούνε στον εχθρό.

Βουβή και πικραμένη τούτη η μέρα για το Φανάρι

Βουβή και πικραμένη και για το Σταυροχώρι.

Οι νεκροί του Σταυροχωρίου δεν ήταν μόνο εκείνοι….

Κατά τις επόμενες μέρες και όχι την ίδια μέρα και ώρα, σκοτωθήκανε οι :

Κοσμάς Βάββας του Ιωάννη, ετών 55.

Κωνσταντίνος Δημητρίου του Σωτηρίου, ετών 50

Αναστάσιος Γκότσης του Χρήστου, ετών 52

Ιωάννης Τζιμούλης του Γεωργίου, ετών 58

Κωνσταντίνος Σάββας του Ευαγγέλου, ετών 27.

Ευάγγελος Σάββας, πατέρας του Κωνσταντίνου.

Βασίλειος Σάββας, γιος του Κωνσταντίνου.

Μάρκος Παππάς του Βασιλείου.

Σύνολο νεκρών, 18 άντρες του Σταυροχωρίου.

Και δεν ήταν οι μόνοι που θανατώθηκαν στο Φανάρι.

Οι εκτελεσθέντες από όλα τα χωριά του Φαναρίου: ΗΤΑΝ 108

Η εκδήλωση πλαισιώθηκε και από τραγούδια και χορούς που την ορφάνια, τον πόνο και τον κατατρεγμό θύμισαν……

Το χορευτικό του Επιμορφωτικού και Ψυχαγωγικού Συλλόγου Αχέρων Καναλακίου με χοροδιδάσκαλο τον κ. Παύλο Σωτηρίου.

Η πρώτη ενότητα των χορών ήταν αναπαράσταση του ερχομού της πομπής από το Νεκροταφείο του σκοτωμένου άντρα με το Μοιρολόι, τον χορό Λεσκοβίκι και Αργυροκαστρίτικο.

Η χήρα πήρε στη συνέχεια την σειρά για να χορέψει το τραγούδι

«Μαύρα μου χελιδόνια». Ακολούθησαν οι χοροί: ο Τσάμικος, ο Αρβανίτικος, ο Τσιτσομήτσος.

Ο Σύλλλογος ΓυνακώνΣταυροχωρίου με χοροδιδάσκαλο τον κ. Μιχάλη Ναστούλη χορέψανε τους χορούς:

1. Η Δεροπολίτισσα

2. Στο Σούλι βγαίνει ο Αυγερινός

3. Στη βρύση στα Τσερίτσαινα

4. Κατσαντώνης

5. Τα πήραμε τα Γιάννενα

Τα τραγούδια έπαιξε η τοπική ορχήστρα του Δημήτρη Αηδόνη και τον τραγουδιστή Βασίλη Παπαδόπουλο.

Στην εκδήλωση παραστήκανε εκτός του πλήθος κόσμου της περιοχής και οι : Αντιμήμαρχος Δ. Πάργας, ο κ. Νίκος Κασκάνης.

Οι δημοτικοί σύμβουλοι της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Αθανάσιος Ράπτης και κ. Αθηνά Γρηγορίου-Λιόλιου και ο κ. Σωτήριος Γάκης δημοτικός σύμβουλος της Λαϊκής Συσπείρωσης.

Η επίτιμη πρόξενος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Ήπειρο, Κέρστιν Λωρ.

Οι καθηγητές πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Θωμάς Μπάκας και κ. Αθανάσιος Γκότοβος.

ΕΔΩ μπορείτε να δείτε 119 φωτογραφίες από την εκδήλωση

Τον συντονισμό της εκδήλωσης και το κείμενο που απαγγέλθηκε είναι από τη νέα πνευματική δουλειά της εκπαιδευτικού και συγγραφέα, Κατερίνας Ντάση, καταγόμενη από την Βαλανιδορράχη Φαναρίου, η οποία είναι εκείνη που έβαλε τον θεμέλιο λίθο για την ανάδειξη αυτής της ιστορικής σελίδας του Φαναρίου και με τη μεγάλη συνεισφορά της κ. Όλγας Μπαρκαμπά και την αμέριστη αρωγή του κ. Βασίλειου Κατσούκη, Προέδρου του Σταυροχωρίου, όπου διοργάνωσαν για δεύτερη χρονιά την εκδήλωση αφιέρωμα στην Καταστροφή του Φαναρίου και την εκτέλεση των Σταυροχωριτών το 1943.

Αίσθηση προκάλεσε η απουσία του Δημάρχου Πάργας κ. Αντώνη Νάστα που κατά δεύτερη συνεχή χρονιά απέχει από τις εκδηλώσεις Τιμής και Μνήμης.

Ο Δήμος Πάργας απέχει από μία τέτοια εκδήλωση που όφειλε να την στηρίζει και να την χαιρετίζει, ως αρμόζει στην Δημοτική Αρχή του τόπου.

Απορίας άξιον η συστηματική αυτή αποχή!

Η Οργανωτική Επιτροπή της εκδήλωσης

Βασίλειος Κατσούκης

Όλγα Μπαρκαμπά

Λεωνίδας Δήμας

Κατερίνα Ντάση

Δονάτος Παππάς

www.fanaripress.gr