Το «φιάσκο» της λιτότητας και η γερμανική εμμονή.

Κανένας δεν πείθεται πια από το γερμανικό δόγμα, που θέλει τη δημοσιονομική ανευθυνότητα των χωρών της περιφέρειας να αποτελεί την αιτία της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Το επιχείρημα αποδεικνύεται τόσο άτοπο, όσο και η γερμανική επιμονή με τη λιτότητα, το «φάρμακο» κατά της κρίσης που καταλήγει να σκοτώνει τον ασθενή. Όλα όσα εδώ και τρία χρόνια υποστήριζε η Άνγκελα Μέρκελ καταρρέουν, καθώς γίνεται πλέον σαφές ότι η τυφλή λιτότητα έχει πυροδοτήσει ένα καταστροφικό ντόμινο που δεν σταματά πουθενά. Όταν χώρες όπως η Ολλανδία ή ακόμα και η ίδια η Γερμανία -οι θεματοφύλακες της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρώπη- βλέπουν τα δημόσια οικονομικά τους να εκτροχιάζονται, αποδεικνύεται περίτρανα ότι η γερμανική συνταγή της λιτότητας όχι μόνο δεν δουλεύει, αλλά εγκλωβίζει ακόμα και τις ισχυρότερες οικονομίες στο φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης. Σε αυτό που έχει ονομαστεί και σπιράλ θανάτου για την Ευρωζώνη.

Από τα πρώτα στάδια της κρίσης, το γερμανικό κλαμπ της Ευρώπης επιχείρησε να παρουσιάσει την Ελλάδα σαν μια ειδική, μοναδική περίπτωση. Όμως, η κατάρρευση της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας τους διέψευσε. Ακόμα και σήμερα, όλα δείχνουν ότι η Πορτογαλία -και για κάποιους και η Ιρλανδία- ακολουθεί ακριβώς το ίδιο μονοπάτι με την Ελλάδα, ενδεχομένως με καθυστέρηση ενός χρόνου. Οι αγορές πιστεύουν ότι η Λισσαβόνα θα χρειαστεί και δεύτερο πακέτο διάσωσης, αλλά και μία διαγραφή χρέους, στα πρότυπα του ελληνικού PSI. Και πάλι, η Άνγκελα Μέρκελ επιμένει ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ήταν μοναδική περίπτωση, που δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να παραδεχτεί το αντίθετο. Εάν οι αγορές συνειδητοποιήσουν ότι το «κούρεμα» των πορτογαλικών ομολόγων είναι αναπόφευκτο, τότε θα είναι πια πολύ αργά για την Ισπανία και την Ιταλία.

Η Ιταλία, με τις μεταρρυθμίσεις του τεχνοκράτη Μάριο Μόντι αλλά και με τη βοήθεια του 1 τρισ. ευρώ των φθηνών τριετών δανείων που μοίρασε στις τράπεζες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (μέρος των οποίων καταλήγει στις αγορές ομολόγων) κερδίζει χρόνο απέναντι στις αγορές. Το κόστος δανεισμού της μειώνεται το τελευταίο διάστημα, έστω και εάν το χρέος της δεν απέχει ιδιαίτερα από τα επίπεδα του ελληνικού. Στη μόνιμα καταχρεωμένη Ιταλία, το χρέος του 120% του ΑΕΠ αποτελεί ένα μάλλον συνηθισμένο φαινόμενο. Όμως, η Ευρώπη γνωρίζει καλά ότι δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια μπροστά σε αυτή την ωρολογιακή βόμβα των 1,9 τρισ. ευρώ. Είναι κοινό μυστικό ότι εάν η Ιταλία χρειαστεί βοήθεια, οι μηχανισμοί διάσωσης δεν επαρκούν για να καλύψουν τις δανειακές της ανάγκες.

Κατά την άποψη του ίδιου του Μόντι αλλά και των αγορών, η χώρα που απειλεί αυτή τη στιγμή περισσότερο την Ευρωζώνη δεν είναι η Ιταλία, αλλά η Ισπανία. Η Ευρώπη είχε απαιτήσει τη μείωση του ισπανικού ελλείμματος στο 4,4% του ΑΕΠ για το 2012. Όμως, όταν τα τελικά στοιχεία έδειξαν έλλειμμα 8,51% για το 2011, η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι επιχείρησε να αναθεωρήσει μονομερώς το στόχο. Το αποτέλεσμα ήταν ένας συμβιβασμός ανάμεσα στη Μαδρίτη και τις Βρυξέλλες, με το στόχο να τίθεται τελικά στο 5,3% του ΑΕΠ. Ο προϋπολογισμός του Ραχόι για το 2012 περιελάμβανε μέτρα τουλάχιστον 35 δισ. ευρώ, με αυξήσεις φόρων, μειώσεις μισθών και περικοπές δημόσιων υπηρεσιών. Ο προϋπολογισμός του 2013 κινείται στο ίδιο κλίμα, της αιματηρής λιτότητας.

Όμως οι ανησυχίες για την Ισπανία επιμένουν. Έστω και εάν η χώρα εμφανίζει σχετικά χαμηλό δημόσιο χρέος, κάτω από το 70% του ΑΕΠ, τα ελλείμματά της αλλά κυρίως, τα χρέη του ιδιωτικού τομέα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Οι ισπανικές τράπεζες έχουν δώσει δάνεια 2,4 τρισ. ευρώ, δηλαδή ίσα με το 230% του ΑΕΠ. Πολλά από αυτά είναι «κόκκινα», έπειτα από το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων και τη χρεοκοπία πολλών κατασκευαστικών εταιρειών. Εάν η ισπανική κυβέρνηση αναγκαστεί να διασώσει τις τράπεζες, τότε η Ισπανία θα έχει την τύχη της Ιρλανδίας.

Αλλά ακόμα και για την Ιρλανδία, τον «καλό μαθητή», που ακολούθησε κατά γράμμα τη συνταγή των Ευρωπαίων δανειστών και του ΔΝΤ, η ανάκαμψη αποδεικνύεται πολύ δύσκολη. Το Δουβλίνο έχει εφαρμόσει πέντε προϋπολογισμούς λιτότητας από το 2008 και αναμένεται να επιβάλει τουλάχιστον τέσσερις ακόμα. Έχοντας καταφέρει να μειώσει το έλλειμμα στο 10% του ΑΕΠ, υπόσχεται να επιτύχει το στόχο του 3% έως το 2016. Η Ιρλανδία πέρασε με επιτυχία τον τελευταίο έλεγχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως αναμενόταν, ωστόσο τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομία συρρικνώθηκε αναπάντεχα κατά 1,1% το πρώτο τρίμηνο του έτους, μετά την μεγαλύτερη του αναμενόμενου ανάπτυξη που σημείωσε πέρυσι.

Αλλά και στην Πορτογαλία, τα πράγματα δεν εξελίσ

ονται ομαλά. Η ανεργία στο β' τρίμηνο του έτους έφτασε στο επίπεδο-ρεκόρ του 15%, με την πορτογαλική κυβέρνηση αναμένει ότι το ετήσιο ποσοστό ανεργίας για το 2012 θα αγγίξει το 15,5% προτού φτάσει στο υψηλότερο επίπεδό του το 2013 (16%). Αυτή τη στιγμή στη χώρα υπάρχουν 827.000 άνεργοι, δηλαδή 152.000 περισσότεροι μέσα σε ένα χρόνο, σε σύνολο ενεργού πληθυσμού 4,6 εκατομμυρίων. Η αύξηση της ανεργίας είναι μια από τις κυριότερες ανησυχίες της πορτογαλικής κυβέρνησης, καθώς κινδυνεύει να επιβαρύνει το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας εξαιτίας της αύξησης των δαπανών όσον αφορά την παροχή επιδομάτων στους ανέργους, την ώρα που τα μέτρα λιτότητας αναμένεται να βυθίσουν την Πορτογαλία σε μεγαλύτερη ύφεση. Ήδη το δεύτερο τρίμηνο του 2012 η οικονομία της χώρας συρρικνώθηκε κατά 1,2% και συνολικά όλο τον χρόνο κατά 3,3%. Πρόκειται για την μεγαλύτερη μείωση που έχει παρατηρηθεί από το 2009.

Δάσκαλε που δίδασκες στη Γερμανία

Ακόμα και η Γερμανία αποτυγχάνει να εφαρμόσει τη συνταγή της λιτότητας που η ίδια επιβάλει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα στοιχεία του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών της Κολωνίας εκθέτουν την Άνγκελα Μέρκελ, καθώς δείχνουν ότι το Βερολίνο δεν εφάρμοσε ούτε τα μισά από τα μέτρα λιτότητας για τα οποία είχε δεσμευτεί το 2011. Από τις συνολικές περικοπές των 11,2 δισ. ευρώ που περιείχε το σχετικό κυβερνητικό πρόγραμμα, εφαρμόστηκαν τελικά τα 4,7 δισ. ευρώ.

Από τιμωρός, παραβάτης η Ολλανδία

Στον Γιαν Κις ντε Γιάγκερ αρέσει πολύ ο ρόλος του «κακού αστυνομικού». Ο ομοφυλόφιλος Ολλανδός υπουργός Οικονομικών τον παίζει με μεγάλη επιτυχία από τότε που ξέσπασε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Η Ολλανδία, μέλος του κλαμπ των χωρών ΑΑΑ του Βορρά, έχει υπάρξει πιο σκληρή ακόμα και από τη Γερμανία στις επιθέσεις της κατά των «αμαρτωλών» της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Ήταν εκείνη που επέμεινε να δείχνει στην Ελλάδα την πόρτα της εξόδου από το ευρώ, θεωρώντας ότι οι δημοσιονομικοί παραβάτες δεν έχουν καμία θέση μέσα στη νομισματική ένωση. Όμως, η Ολλανδία έγινε από τιμωρός, παραβάτης. Ο εκτροχιασμός των δημόσιων οικονομικών της, τη φέρνει στην ίδια μοίρα με τις χώρες που κατέκρινε. Και την αναγκάζει να ελπίζει στην επιείκεια εκείνων τους οποίους μέχρι χθες έστηνε στα τρία μέτρα. Όπως δείχνει η εξέλιξη των δημόσιων οικονομικών της, η χώρα μοιράζεται την τύχη της Ιταλίας ή της Ισπανίας. Το έλλειμμά της προβλέπεται στο 4,6% του ΑΕΠ το 2013, κάτι που σημαίνει ότι ο θεματοφύλακας της δημοσιονομικής πειθαρχίας θα βρεθεί να παραβιάζει το όριο του 3%, για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά.

Μάλιστα η σκληρή λιτότητα οδήγησε σε κατάρρευση τον κυβερνητικό σχηματισμό. Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte και η κυβέρνηση του παραιτήθηκαν στα τέλη Απριλίου μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων για τη μείωση του ελλείμματος της χώρας. Η κρίση προέκυψε όταν το ακροδεξιό κόμμα του Geert Wilders αποφάσισε να αποσύρει τη στήριξή του προς την κυβέρνηση τονίζοντας ότι δεν είναι προς το συμφέρον της χώρας να σεβαστεί τους όρους των Βρυξελλών για έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ, όπως επιβάλλει και το νέο δημοσιονομικό συμβόλαιο.

Με τη σημερινή πορεία των δημόσιων οικονομικών της, η Ολλανδία κινδυνεύει να γίνει σύντομα ένας παρείσακτος μέσα στο κλαμπ των ΑΑΑ. Η Moody's απείλησε να εκδιώξει την Ολλανδία από το επίλεκτο «κλαμπ» των χωρών με την κορυφαία πιστοληπτική αξιολόγηση «ΑΑΑ» και όχι άνευ λόγου. Τα δεινά που προκαλεί η κρίση χρέους της ευρωζώνης έχουν αρχίσει να γίνονται όλο και πιο αισθητά και σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης και όσο δεν διαφαίνεται διέξοδος από την κρίση, τίθεται εν αμφιβόλω κατά πόσον η Ολλανδία θα καταφέρει να κρατήσει το status μίας χώρας που θεωρείται εκ των ασφαλέστερων καταφυγίων στη Γηραιά Ηπειρο. Η ολλανδική οικονομία βρίσκεται στα πρόθυρα μίας ακόμη ύφεση, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας, Rabobank, η οποία προβλέπει ότι το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί εκ νέου μέσα στο τρίτο τρίμηνο, εξαιτίας της εξασθένησης του διεθνούς εμπορίου και της ασθενέστερης εσωτερικής κατανάλωσης. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, ενώ την ίδια ώρα υποβόσκει ο κίνδυνος μίας κρίσης στην αγορά ακινήτων, δεδομένου ότι για ένα στα τέσσερα σπίτια, το κόστος του στεγαστικού δανείου υπερβαίνει την αξία του ακινήτου, σύμφωνα με έρευνα της ING.

Κι ενώ το οικονομικό περιβάλλον χειροτερεύει, η πολιτική κατάσταση δεν είναι καλή, δεδομένου ότι είναι προεκλογική περίοδος. Στις 12 Σεπτεμβρίου οι ψηφοφόροι καλούνται να εκλέξουν κυβέρνηση και είναι διχασμένοι για το εάν θα πρέπει να παραμείνουν προσηλωμένοι στους στόχους της ΕΕ για το έλλειμμα σε μία περίοδο αυξανόμενης δυσαρέσκειας για τους κανόνες που πολλοί θεωρούν ότι επιβάλλει «ηγεμονικά» η Γερμανία στους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

www.sofokleous10.gr