Οι λέξεις του 2013: Σαξές στόρι και πεφτοσυννεφάκηδες, αλλά και κινητικότητα και διαθεσιμότητα και πρωτογενές πλεόνασμα και δωρεαν hi-fi και θεωρία των δύο άκρων και οριζόντια μέτρα και νεοφασιστικό μόρφωμα και...

Είναι λογικό  να επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τις λέξεις της χρονιάς, μ' άλλα λόγια τις λέξεις που σημάδεψαν το 2013, που συζητήθηκαν και ακούστηκαν πολύ, ή και που γεννήθηκαν μέσα στη χρονιά που πέρασε.

Το ίδιο ερώτημα το συζητήσαμε και με τους επισκέπτες του ιστολογίου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», που έχει τον ίδιο τίτλο με τη στήλη μας, κι εκείνοι ψήφισαν για Λέξη του 2013 το σαξές στόρι (σύμπλοκος όρος βέβαια, και όχι απλή λέξη). Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι ήταν «λέξη της μισής χρονιάς», μια και ακούστηκε και γράφτηκε κατά κόρον (λατινόγραπτο κυρίως, success story, να φαντάζει) μέχρι το καλοκαίρι, ενώ στη συνέχεια, ανεπαισθήτως, σταμάτησαν να το προβάλλουν τα κανάλια και τα έντυπα, μάλλον επειδή η αντίθεση της επιτυχίας στα λόγια με την καταστροφή στην πράξη παραήταν αγεφύρωτη. Είναι δύσκολοι οι καιροί για τους απολογητές του καθεστώτος, βγάζουν συνεχώς λέξεις από το καπέλο τους, αλλά καίγονται σχετικά γρήγορα και πρέπει ολοένα να βρίσκουν κι άλλες. Το χαρακτηριστικό μάλιστα του 2013 ήταν ότι είχαμε πολλές τέτοιες λέξεις, που ίσως δεν θα μπορέσω να τις καλύψω όλες στο σημείωμα - μερικές λοιπόν θα εμφανιστούν μόνο στη συνοδευτική εικόνα.

Πατήστε πάνω στην φωτογραφία για μεγέθυνση

Μια άλλη λέξη που πολύ ακούστηκε ήταν τα άκρα ή τα δύο άκρα και η θεωρία των δύο άκρων, με την οποία κάποιοι θέλησαν να ταυτίσουν τον ΣΥΡΙΖΑ με την νεοναζιστική συμμορία, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έτσι την ενισχύουν (ή χωρίς να νοιάζονται γι' αυτό) - κι ήρθε τον Σεπτέμβριο η δολοφονία του Παύλου Φύσσα να τους δείξει το λάθος τους. Τότε ήταν που πολλοί μεγαλοσχήμονες δημοσιογράφοι δήλωναν, ο ένας μετά τον άλλο, ότι «πέφτουν από τα σύννεφα» ανακαλύπτοντας τον πραγματικό χαρακτήρα της συμμορίας· ήταν επικίνδυνο να κυκλοφορείς κοντά στα κτίρια των ΜΜΕ εκείνες τις μέρες, κινδύνευες να σου πέσουν στο κεφάλι οι πεφτοσυννεφάκηδες, ένας ευφυής νεολογισμός που ακούστηκε αρκετά, ιδίως στην μπλογκόσφαιρα.

Στη φαρέτρα των χειριστών της γαλάζιας μονταζιέρας βρέθηκε επίσης η βία, ή μάλλον ένας νεολογισμός, η βιαποπουκιανπροέρχεται, που πρέπει να την καταδικάζεις κατηγορηματικά και χωρίς αστερίσκους, αλλιώς δεν έχεις στα τηλεοπτικά παράθυρα μοίρα· με τον τρόπο αυτό θέλουν να εξισώσουν τους χρυσαβγίτες φονιάδες με τους διαμαρτυρόμενους πολίτες, π.χ. στη Χαλκιδική, ξεχνώντας πολύ βολικά, ας πούμε, ότι και τα χημικά που αφειδώς εκτοξεύουν οι δυνάμεις της τάξεως στις διαδηλώσεις είναι κι αυτά μορφή βίας, νομιμοποιημένης βέβαια, οπότε το «αποπουκιανπροέρχεται» το αναιρούν πρώτοι εκείνοι που το προτείνουν. Μια και είπα για τους χρυσαβγίτες (που, όπως είχα γράψει πέρυσι τέτοιον καιρό και με χαρά βλέπω να υιοθετείται από πολλούς, τους γράφουμε έτσι για να τους αποσυνδέσουμε οπτικά από την «αυγή» και να τους συσχετίσουμε με τα «αβγά»), να αναφέρουμε και τις σχετικές λέξεις που πολύ ακούστηκαν: εγκληματική οργάνωση, νεοναζιστική συμμορία και μόρφωμα, όρος που χρησιμοποιείται και ευρύτερα.

Μια άλλη σύμπλοκη λέξη που ακούστηκε πολύ το 2013 ήταν το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού· λέγεται πρωτογενές επειδή δεν συνυπολογίζονται τα τοκοχρεολύσια που πληρώνουμε, αλλά και πάλι είναι κοινό μυστικό ότι, αν τελικά επιτευχθεί, θα προκύψει μόνο και μόνο χάρη σε δρακόντειες περικοπές των δημόσιων επενδύσεων και την άτυπη στάση πληρωμών που έχει κηρύξει το κράτος, οπότε μάλλον στουρναρογενές θα πρέπει να ονομαστεί, και όχι πρωτογενές. Και μην ξεχνάμε και μιαν άλλη λέξη όρο που πολύ ακούστηκε την προηγούμενη χρονιά και κινδυνεύει να κυριαρχήσει και του χρόνου, το κενό ή αλλιώς το δημοσιονομικό κενό, που επιστρατεύεται για να δικαιολογήσει την ανάγκη για νέα οριζόντια μέτρα.

Η κινητικότητα, όπως και η αξιολόγηση, ήταν λέξεις με ουδέτερο ή θετικό πρόσημο, που όμως μέσα στη χρονιά που πέρασε απόκτησαν μιαν απαίσια χροιά καθώς χρησιμοποιούνται για την εξάρθρωση της δημόσιας διοίκησης μαζί με τη διαθεσιμότητα φυσικά· να σημειωθεί και η νέα σημασία της λέξης διαθέσιμος, που δηλώνει πια όποιον έχει υπαχθεί σε καθεστώς διαθεσιμότητας· και βέβαια οι διαθέσιμοι είναι πολύ περισσότεροι από τους ελάχιστους επίορκους, ρετσινιά που επιχείρησαν να κολλήσουν στο σύνολο των δημόσιων υπαλλήλων όσοι δείχνουν το δέντρο όταν θέλουν να κόψουν το δάσος, κάτι που έγινε και με την αμαρτωλή ΕΡΤ (όπως την αποκάλεσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ίσως με διάθεση αυτοκριτικής, αφού από εκεί σιτιζόταν κάποτε κι ο ίδιος) και το αιφνιδιαστικό κλείσιμό της, που ονομάστηκε ξαφνικός θάνατος, οπότε είχαμε και το μαύρο στις οθόνες, που μετέτρεψε σε δικομματική την έως τότε τρικομματική συγκυβέρνησή μας.

Τώρα τον χειμώνα, ύστερα από τη μεγαλοφυή απόφαση για εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης, άρχισαν να ανάβουν τα τζάκια, οι ξυλόσομπες και άλλες συσκευές θέρμανσης, μέχρι και το παραδοσιακό και φονικό μαγκάλι, με αποτέλεσμα την αιθαλομίχλη και τις εκκλήσεις να αποφευχθεί η άσκοπη χρήση των τζακιών - μα δεν μπορούν κι αυτές οι ευπαθείς ομάδες να ξεπαγιάζουν με πιο οικολογικό τρόπο;

Μια καταιγίδα άλλης μορφής, που κρατάει όλον το χρόνο, είναι η λαίλαπα των φόρων που έχει ενσκήψει και που, μοιραία, παράγει και νέες λέξεις. Έτσι, το δήθεν έκτακτο τέλος ακινήτων (που προσφυώς ο λαός το ονόμασε χαράτσι) μεταλλάχτηκε σε ενιαίο φόρο ακινήτων, ενώ, παρά το οξύμωρο, μονιμοποιήθηκε και η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης (και μόνιμη, και έκτακτη!) Το πιο άδικο είναι πως τα διάφορα χαράτσια αρχίζουν να υπολογίζονται από το πρώτο ευρώ, ενώ βέβαια καταργήθηκε η άρση των πλειστηριασμών, όπως ανακριβώς συντομεύτηκε στη δημοσιογραφική καθομιλουμένη η άρση της προστασίας της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς.

Μερικά κλισέ εμφανίστηκαν ορμητικά σαν διάττοντες αστέρες και μετά εξαφανίστηκαν· πιο χαρακτηριστικό το ξανθό αγγελούδι, η μικρή Μαρία για την οποία τα κροκοδείλια δάκρυα από τα κανάλια σταμάτησαν απότομα όταν αποδείχτηκε πως δεν ήταν παρά ένα τσιγγανάκι σαν τ' αδέρφια της. Από τα διαφημιστικά κλισέ ακούστηκαν πολύ το πρίτι μπρα και η έξυπνη σήτα, ενώ στην κατηγορία αυτή θα πρέπει να εντάξουμε και το δωρεάν wi-fi που υποσχέθηκε, ως πανάκεια, ο πρωθυπουργός μας.

Αριθμός της χρονιάς ασφαλώς είναι το 58, όπως ονομάστηκε η κίνηση των προσωπικοτήτων που θέλουν να μπουν ανάχωμα, να ανασυγκροτήσουν την κεντροαριστερά - οι κατασκευαστές πλυντηρίων στη γνωστή παλιά διαφήμιση ήταν 29, αλλά τώρα οι ανάγκες είναι περισσότερες και για το πλυντήριο των χρεοκοπημένων πολιτικών χρειάστηκε διπλάσιος αριθμός κατασκευαστών.

Καθώς ο χώρος τελειώνει αναφέρω επιγραμματικά και ασχολίαστα μερικές ακόμα λέξεις και φράσεις του 2013: αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας, απολύσεις, αστεγία, αυτοαπογραφή, γενόσημα, δανειστές, δόση (και υποδόση), εκταμίευση, εξάμηνο (χαμένο βέβαια), ΕΟΠΥΥ, επιστράτευση, κόκκινα δάνεια, κούρεμα (όμως τώρα καταθέσεων, όχι χρέους), λουκέτο, πράξη νομοθετικού περιεχομένου, προαπαιτούμενα, Σοβιετία (η ελληνική ή η τελευταία), φτωχοποίηση.

Το 2014 θα είναι χρονιά διπλών εκλογών, πιθανώς και τριπλών όπως όλα δείχνουν, οπότε θα ακουστούν πολύ οι σχετικές λέξεις, π.χ. κάλπες. Έτσι κι αλλιώς όμως, υπάρχουν και οι λέξεις που ακούστηκαν πέρυσι αλλά χρειάζεται ν' ακουστούν περισσότερο και φέτος: ενότητα, αγώνας, συλλογικότητα, κουράγιο, αλληλεγγύη!

  

Του Ν. Σαραντάκου.

Ο Νίκος Σαραντάκος είναι συγγραφέας, μεταφραστής και κατοικοεδρεύει στα sarantakos.wordpress.com και στo www.sarantakos.com

www.sarantakos.com