"Στ' Αχνάρια του Ηπειρώτη της Αχαΐας". H oμιλία της φιλολόγου Βασιλικής Ευθυμίου-Μαγκλάρα, Αντιπροέδρου του Συνδέσμου Συρρακιωτών Αθήνας, στην παρουσίαση του βιβλίου, στο Πνευματικό Κέντρο Ηπειρωτών, στην Αθήνα, στις 22 Μαϊου 2017

Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα σας,

Είμαι εδώ ως εκπρόσωπος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Συρρακιωτών Αθήνας. Όμως, παράλληλα, άδραξα την ευκαιρία για να εκφράσω στον Μανόλη τον απέραντο θαυμασμό μου και τη βαθιά εκτίμησή μου, γιατί, χωρίς να το γνωρίζει ίσως, υπήρξε το πρότυπό μου και ο εμπνευστής μου, καθώς, λόγω της συγγένειας που μας συνδέει, στα μικρά ή μεγαλύτερα βήματα της ζωής μου συχνά άκουγα στο Μαγκλαραίικο την επωδό: «Μπράβο σου, σαν τον Μανόλη και εσύ!» Τον ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.

Έτσι, από τα δικά μου πατήματα στα χνάρια του Μανόλη Μαγκλάρα, περνάμε «Στ’ Αχνάρια του Ηπειρώτη της Αχαΐας» μέσα από το ομώνυμο πνευματικό του δημιούργημα.

Το παρόν βιβλίο αποτελεί προϊόν συγκροτημένης έρευνας και μελέτης της ιστορικής παρουσίας και δράσης των Ηπειρωτών στην Αχαϊκή πρωτεύουσα με χρονική αφετηρία το 1828, έτος απελευθέρωσης της Πάτρας.

Ο συγγραφέας με άξονα τον χρόνο ξεδιπλώνει και παρουσιάζει τη συνεχή μετοίκηση Ηπειρωτών προς την Πάτρα, οι οποίοι, κρατώντας το πουγκί με τις οικονομίες τους, την ευφυία, την εργατικότητα και την επίμονη μαχητικότητά τους, αναζήτησαν πρόσφορα έδαφος και κατάλληλες συνθήκες, για να διοχετεύσουν τον σφοδρό τους πόθο για δράση και δημιουργία σε ξένο τόπο, και κατάφεραν να μεγαλουργήσουν. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις οικογένειες Πράτσικα, Τζίνη, Κρεμμύδη, Λάππα, Ντζούκου, Πετσάλη, Παραμυθιώτη, Στρούμπου, Κομπότη, Γεροκωστόπουλου, Καραμπίνη, Κατσίφη, Βότση, Παπαδιαμαντοπούλου, Πάνου, Παππά, Νικολάου, Πανταζή, Γιάκου, Μουστάκη και άλλων, πληροφορίες για τις οποίες μπορεί να βρει κανείς στο βιβλίο.

Πρόκειται για δραστήριους ανθρώπους που μεταναστεύοντας στην πόλη των Πατρών από την Ενιαία Ήπειρο αναδείχτηκαν σε σπουδαίους εμπόρους, επιχειρηματίες, βιοτέχνες, μεγαλοκτηματίες, σε ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες του τόπου, εισχώρησαν στην οικονομική και κοινωνική ελίτ της αναδυόμενης αστικής τάξης και τη λάμπρυναν με την παρουσία τους και την πολύπλευρη δράση τους. Είναι οι ανήσυχοι και δραστήριοι, κυρίως πλούσιοι, Ηπειρώτες που οσμίστηκαν σπουδαία κερδοσκοπική λεία στο πρόσφορο εμπορικό λιμάνι της Πάτρας και έσπευσαν να αναζητήσουν σ’ αυτό νέο ζωτικό χώρο για τις επενδυτικές τους επιχειρήσεις, να διεισδύσουν στην Αστική Τάξη των Πατρών, να ενσωματωθούν σ’ αυτή και να γίνουν ρυθμιστές της δικής τους ζωής και εν πολλοίς της καινούριας πατρίδας.

Οι συνθήκες στο πρώτο μισό του 19^ου αιώνα ήταν γι’ αυτούς ιδανικές. Η βιομηχανική επανάσταση βρίσκει την Πάτρα ελεύθερη και το λιμάνι της αναδεικνύεται σε ένα από τα σπουδαιότερα και πιο εύρωστα εμποροναυτικά κέντρα εισαγωγικού και κυρίως εξαγωγικού εμπορίου. Η κορινθιακή σταφίδα, η μαυρομάτα κόρη, αποτελεί το κυρίαρχο εξαγωγικό προϊόν και κατακλύζει τις αγορές του Λονδίνου, του Λίβερπουλ και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων.

Την εμπορική επιχειρηματική πρωτοβουλία στην Πάτρα απαρτίζουν ως επί το πλείστον ετερόχθονες αυτοδημιούργητοι μέτοικοι από τη σκλαβωμένη ακόμα Ήπειρο, που παράλληλα επηρεάζουν την κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Καθώς η πλειοψηφία των αυτόχθονων Πατρινών προσβλέπει κέρδη μάλλον από τη γνώριμη σ΄ αυτούς συστηματική ανάμειξη στο χώρο της πολιτικής, αποφεύγοντας την αβεβαιότητα και τις σκοτούρες του εμπορίου, οι Ηπειρώτες κρατούν τα σκήπτρα στις εμπορικές δραστηριότητες και επενδύουν στο χρηματιστηριακό και τραπεζικό πεδίο αλλά και στην αγροτική παραγωγή με την αγορά μεγάλων εκτάσεων γης. Γίνονται, έτσι, σημαντικοί παράγοντες στην όλη ανάπτυξη της Αχαΐας, γίνονται χρήσιμοι και παραγωγικοί με πλούσια κοινωνική προσφορά για τον τόπο, όπου ζουν, κρατώντας συγχρόνως ζωντανές τις ηπειρώτικες παραδόσεις τους.

Εδώ, αξίζει να επισημάνουμε τη φυσιογνωμία του πατρινού εμπόρου, όπως διαμορφώθηκε μέσα από την ευμάρεια και την κοινωνική ανέλιξη, με περιγραφή του ίδιου του συγγραφέα: Πλούσια ζωή και επίδειξη για την έξωθεν καλή μαρτυρία. Ελληνοπρεπείς πανάκριβες πολυτελείς κατοικίες με ασήκωτες βαριές πόρτες, αστραφτερά ευρωπαϊκά έπιπλα, αυθεντικά σερβίτσια Βοημίας και εντυπωσιακές άμαξες, για να μεταφέρουν στο θέατρο ή σε κοινωνικές φιλανθρωπικές εκδηλώσεις τους ιδιοκτήτες τους.

Παράλληλα, όμως, οι Ηπειρώτες της Πάτρας, για να διατηρήσουν τη συνοχή τους και την εθνοτοπική τους ομοιογένεια, αναζήτησαν διάφορους τρόπους ως γέφυρα πνευματικής και πολιτισμικής επικοινωνίας με το γενέθλιο τόπο τους, την Ήπειρο, όπως συμμετοχή και χρηματική στήριξη στον ένοπλο αγώνα της αλύτρωτης ακόμα ιδιαίτερης πατρίδας τους και χρηματοδοτήσεις για αποπερατώσεις ναών και δημιουργία ευαγών ιδρυμάτων, που κόσμησαν την πόλη της Πάτρας. Τέτοια υπήρξαν το Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων», αριστουργηματικό επίτευγμα του Τσίλλερ, το «Στρούμπειο» Παρθεναγωγείο, το Πτωχοκομείο «Άγιος Ανδρέας» και άλλα πολλά.

Όμως με την αυγή του 20^ου αιώνα η κρίση του εμπορίου της σταφίδας ανακόπτει τη ραγδαία οικονομική άνοδο της περιοχής και το λιμάνι της Πάτρας αρχίζει να χάνει την αίγλη του. Η ανάπτυξη και άλλων περιοχών της χώρας και η ανάδυση νέων οικονομικών κέντρων, καθώς και η πολεοδομική γιγάντωση της Αθήνας και του Πειραιά, διαμορφώνουν ένα νέο οικονομικό περιβάλλον. Έτσι, το λιμάνι της Πάτρας θα γίνει έδρα για πολλές ναυτιλιακές εταιρείες και στις ήδη υπάρχουσες βιοτεχνίες Υφαντουργίας – Νηματουργίας, Οινοποιίας και Ξυλείας θα προστεθούν σημαντικότατες βιομηχανίες με πανελλαδική και διεθνή εμβέλεια, όπως η Ζυθοποιία Μάμου, η Πειραϊκή – Πατραϊκή Κλωστοϋφαντουργία Κατσάμπα – Στράτου, η Χαρτοποιία Λαδόπουλου, τα πλεκτήρια Μαραγκόπουλου και άλλες. Ο συγγραφέας περιγράφει τις νέες ποικίλες δραστηριότητες των Ηπειρωτών επιχειρηματιών του 20^ου αιώνα με ιδιαίτερη αναφορά μεταξύ άλλων στους Ηπειρώτες Γηρομερίτες φουρνάρηδες της Πάτρας και στην πορεία της εταιρείας «Φρυγανιές Βοσινάκης», όπως επίσης της εταιρείας ζυμαρικών «MISKO» του Ηπειρώτη Ελευθερίου Μαντζίκα. Ακόμη μας δίνει πληροφορίες για την Αδελφότητα Μαστόρων Ραφτανιτών της Πάτρας και για τους Ηπειρώτες δασκάλους και καθηγητές, που φεύγοντας από τη δασκαλομάνα πατρίδα τους αναζήτησαν μόνιμο διορισμό και εγκατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας.

Εν τω μεταξύ παρακολουθεί την ιστορική πορεία του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών, που ιδρύεται στα 1919 και φέρει τον τίτλο αναλλοίωτο μέχρι σήμερα. Ο Μανόλης Μαγκλάρας στέκεται με ιδιαίτερο σεβασμό σε μία δυναμική προσωπικότητα που συνέβαλε καθοριστικά στην οργάνωση του Συλλόγου. Πρόκειται για τον Ευάγγελο Τοπάλη από το Παλαιοχώρι Συρράκου Ιωαννίνων, με την επιμονή και την αγωνιστικότητας του οποίου ο Σύλλογος το 1970 οργανώθηκε συστηματικά με Μητρώο τακτικών μελών, υποχρεωτική εισφορά, βιβλία ταμείου και βιβλία πρακτικών. Εξάλλου, πάνω σ’ αυτές τις μαρτυρίες στηρίχτηκε ο ερευνητής για την καταγραφή της ιστορίας του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πάτρας και εδώ αναζήτησε στοιχεία για «Τα’ Αχνάρια του Ηπειρώτη της Αχαΐας». Στο εξής πλέον οι δραστηριότητες του Συλλόγου περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια και με ενσωμάτωση πληθώρας φωτογραφιών, καταστατικών και εγγράφων, που προσδίδουν στο βιβλίο κύρος και επισημότητα.

Για το Μανόλη, όμως, η μεγάλη πρόκληση έρχεται το 1985, χρονιά κατά την οποία εκλέγεται και συμμετέχει ενεργά ως Ειδικός Γραμματέας στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο και με τη συνεχή παρουσία του πια θα συμβάλει στην αλλαγή της μοίρας του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών, αναδεικνύοντας τον σε Φορέα Λαϊκού Πολιτισμού με πανελλήνια απήχηση. Ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει με αμείωτο ενδιαφέρον τις πάσης φύσεων εκδηλώσεις του Συλλόγου (χοροεσπερίδες, εκδρομές, παρουσιάσεις βιβλίων, αφιερώματα σε εορτές και γεγονότα, αθλητικές και χορευτικές δράσεις, οργάνωση Βιβλιοθήκης, θρησκευτικές εκδηλώσεις, επαφές με συλλόγους, τιμητικές βραδιές και πλήθος άλλων).

Από τον πλούτο αυτών των δραστηριοτήτων σημειώνω την έκδοση της εφημερίδας «Ηπειρωτικοί Αντίλαλοι» το 1986, η οποία αργότερα θα πάρει τη μορφή ενός σύγχρονου έντυπου περιοδικού με το ίδιο όνομα και με τη γενική επιμέλεια του Μανόλη Μαγκλάρα και του Σταύρου Ιντζεγιάννη. Εν τω μεταξύ από τις αρχαιρεσίες του Μαρτίου 1991 ο Μανόλης Μαγκλάρας αναλαμβάνει την προεδρία του νέου Δ.Σ. πλαισιωμένος από πλειάδα αξιολογότατων προσωπικοτήτων και θα κρατήσει αυτή τη θέση μέχρι το 2012, οπότε την παραδίδει στον οικονομολόγο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της «Ξυλεμπορικής» Κώστα Τσίρη.

Δεν θα επιμείνω στην πολύχρονη και αδιάλειπτη επί 27 χρόνια προσφορά του Μανόλη με στοιχεία και αναφορές, τα οποία άλλωστε μπορεί να βρει κανείς στις σελίδες του βιβλίου του, αλλά θα ξεχωρίσω δύο σημεία:

1. Τη συμβολή του Προέδρου Μαγκλάρα στην αποκατάσταση και ανάπτυξη θερμών σχέσεων με την Τριτοβάθμια Αποδημική Ηπειρωτική οργάνωση δηλαδή την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος, το 1992 και
2. Τον προσωπικό, παθιασμένο και πολύμοχθο αγώνα του, μέσα βέβαια από συλλογικές προσπάθειες και συνεργασίες για να αποκτήσει ο Σύλλογος των Πατρών μόνιμη στέγη, ένα ζήτημα που απασχολούσε τον Πανηπειρωτικό ήδη από το 1972.
3. 
   

Ορόσημο το 1996, οπότε δρομολογούνται οι διαδικασίες για την αγορά οικοπέδου προκειμένου να οικοδομηθεί η στέγη των Ηπειρωτών, «Το Σπίτι του Ηπειρώτη», όπως πρότεινε να ονομασθεί ο Πρόεδρος Μανόλης Μαγκλάρας. Ιστορική υπήρξε η συνάντηση του Δ.Σ. του Συλλόγου με το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Γιώργο Μουτσόπουλο, ο οποίος σε μία αποστροφή τους προς το Μανόλη του είπε: «Είσαι άριστος φιλόλογος αλλά, για να φτιάξει το «Σπίτι του Ηπειρώτη», πρέπει να αφήσεις τη φιλολογία και ν’ αγωνιστείς πολύ, αν θέλεις να το πετύχεις».

Το ήθελε πολύ ο Πρόεδρος του Πανηπειρωτικού, γι’ αυτό και αγωνίστηκε πολύ, συγκρούστηκε με πολλές δυσκολίες και αναποδιές που προέκυψαν, έχασε τον ύπνο του αλλά δεν το έβαλε κάτω μέχρι να το πετύχει. Η αγωνία και η λαχτάρα χιλιάδων Ηπειρωτών της Πάτρας ν’ αποκτήσουν ένα καταδικό τους στέκι υψηλών προδιαγραφών και απαιτήσεων επισφραγίζεται με το δάκρυ ενός μεγάλου Ηπειρώτη, του Κάρολου Παπούλια, ο οποίος ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας εγκαινίαζε στις 30 Νοεμβρίου του 2007 τον πανέμορφο πολυχώρο «Το Σπίτι του Ηπειρώτη», επί της οδού Μουρούζη 14 – 16 μέσα σε κλίμα έντονης πατριωτικής συγκίνησης καταχειροκροτούμενος από πλήθος κόσμου και επισήμων, που παρευρίσκονταν στη λαμπρή τελετή. «Δε μπόρεσα να πω το παραμικρό» ψέλλισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας βουρκωμένος, ενώ ο κόσμος φώναζε: «Τα είπες όλα, τα είπες όλα!».

Δικαιούται να καμαρώνει ο Πρόεδρος του Πανηπειρωτικού Πάτρας, Μανόλης Μαγκλάρας, για τον προσωπικό αγώνα του προκειμένου να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο δεκαετιών, ένα όνειρο γενεών και γενεών Ηπειρωτών, το Σπίτι του Ηπειρώτη. Κι αυτό, γιατί, όπως ο ίδιος τόνισε στο καλωσόρισμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, «οι Ηπειρώτες άφησαν το φτενό τους τόπο, τη φτωχή τους γη και πήραν το δρόμο τον πικρό, το δρόμο της ξενιτιάς με όποια τέχνη ήξερε ή δεν ήξερε ο καθείς, χτιστάδες, πελεκάνοι, βαγενάδες, καλαντζήδες, φουρνάρηδες, έμποροι, βιοτέχνες και κάθε λογής επαγγελματίες, δάσκαλοι και καθηγητές αργότερα, επιστήμονες και υπάλληλοι, αναζητώντας καλύτερη τύχη σε άλλους τόπους».

Δεκάδες ονόματα διακεκριμένων αποδήμων Ηπειρωτών, που διέπρεψαν με την αξία τους και έδωσαν το στίγμα τους στην κοινωνία της Πάτρας, παρελαύνουν σε τούτο το βιβλίο. Ένας απόδημος Ηπειρώτης είναι και ο Μανόλης που, με το πτυχίο του Φιλολόγου στο δισάκι του και το ανήσυχο ανοιχτό μυαλό του, άφησε τη δική του βραχώδη Ιθάκη, το αγαπημένο του Συρράκο και αναζήτησε μία ποιοτική και ενδιαφέρουσα ζωή στο γλυκό και φιλόξενο αραξοβόλι της Πάτρας. Εδώ ανέπτυξε μία έντονη κοινωνική, πνευματική και πολιτική δράση σε επίπεδο τοπικό, περιφερειακό αλλά και πανελλήνιο. Αναδείχτηκε σε επίμονο ερευνητή και ακάματο σκαπανέα του Λαϊκού πολιτισμού και της ζωντανής παράδοσης. Ταύτισε το προσωπικό του πάθος με τους στόχους του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών αλλά και του Συνδέσμου Συρρακιωτών Δυτικής Ελλάδας επί τρεις σχεδόν δεκαετίες, κυρίως από τη θέση του Προέδρου. Κορυφαία ηθική ανταμοιβή του και ύψιστη γι’ αυτόν τιμή είναι η επωνυμία της Μεγάλης Αίθουσας Εκδηλώσεων στο Σπίτι του Ηπειρώτη, στο τέκνο του, ας μου επιτραπεί να πω, σε «Αίθουσα Μανόλης Μαγκλάρας».

Με την ηπειρολατρεία να φλογίζει πάντα την καρδιά του, ο Μανόλης κάνει αέναα ταξίδια στην πατρογονική γη της Ηπείρου αλλά συγχρόνως γίνεται ο φωτεινός φάρος της δράσης για όλους τους αποδήμους που ζουν στη δεύτερη πατρίδα τους με προκοπή και υπόληψη.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Ηπειρώτες και μη, περιπλανηθείτε στην αχλή της γνώσης, της νοσταλγίας και της Ιδέας του Ηπειρωτισμού μέσα από τούτο το απολαυστικό – ερευνητικό πόνημα με τον ευαίσθητο και γλαφυρό του λόγο, αναγνωρίστε πρόσωπα μέσα από επωνυμίες οδών και κτιρίων, και χαρείτε το!

Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο και σας ευχαριστώ θερμά όλους!