Καταγραφή και αξιολόγηση τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων δένδρων της Ηπείρου εντοπίζει ενδιαφέρον γενετικό υλικό

Διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα βρίσκονται οπωροφόρα δένδρα. Τα δένδρα αυτά αποτελούν ένα πολύτιμο γενετικό υλικό. Αρκετά δε εξ αυτών παράγουν αξιόλογους καρπούς, που μπορούν να ανταγωνιστούν χωρίς δυσκολία εμπορικές ποικιλίες.

Αυτό διαπιστώθηκε ακόμα μια φορά στο έργο «Καταγραφή και αξιολόγηση του γενετικού υλικού των απειλούμενων τοπικών ειδών και ποικιλιών της Ηπείρου», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας-Ηπείρου 2007-2013 (Πρόγραμμα Νέα Γνώση). Σκοπός του έργου ήταν, πέρα από τη μελέτη και αξιολόγηση της γενετικής βιοποικιλότητας, η δημιουργία μιας εξειδικευμένης κατά περιοχές γεωργίας, όπου τα προϊόντα της θα εμπλουτίσουν το καλάθι των τοπικών προϊόντων της Ηπείρου με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση του γεωργικού εισοδήματος. Το έργο υλοποιήθηκε από το επιστημονικό δυναμικό του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων του ΤΕΙ Ηπείρου και του Εργαστηρίου Χημείας Τροφίμων του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Η υλοποίηση του έργου ξεκίνησε με επισκέψεις σε όσον το δυνατό περισσότερες περιοχές της Ηπείρου, συζητήσεις με παραγωγούς, ιδιώτες γεωπόνους, παράγοντες ΟΤΑ, με στόχο την εύρεση παλαιών τοπικών καρποφόρων δένδρων. 

Στη συνέχεια και μετά από αξιολόγηση έγινε επιλογή δέντρων, που παρουσίαζαν ενδιαφέρον. Σε αρκετά από τα δένδρα έγιναν οι κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες (κλάδεμα, λίπανση, φυτοπροστασία κλπ), προκειμένου να αναδειχθούν τα πραγματικά χαρακτηριστικά κάθε δένδρου, αφού πολλά από αυτά βρίσκονταν στο στάδιο της εγκατάλειψης.

Τα επιλεχθέντα δέντρα αφορούσαν: 4 μεμονωμένα δένδρα και ένα μικρό δέντρωνα μηλιάς, 11 μεμονωμένα δένδρα αχλαδιάς, 4 συκιάς, 5 κερασιάς, 3 καρυδιάς, 3 ροδιάς, 1 κυδωνιάς, 1 βερικοκιάς, 1 μουσμουλιάς και 1 καστανιάς. Κατά την ωρίμανση αξιολογήθηκε ο όγκος της παραγωγής και τα χαρακτηριστικά των καρπών (μέγεθος, πάχος, σχήμα). Παράλληλα και σε συνεργασία με το Ερευνητικό Εργαστήριο Χημείας Τροφίμων στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των θρεπτικών συστατικών, και των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών τους. (χρώμα, οσμή, γεύση, υφή). Προσδιορίστηκαν επίσης οι μηχανικές ιδιότητες των καρπών.

Από την αξιολόγηση των επιλεχθέντων δένδρων και με βάση τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, αλλά και την απόδοσή τους, ξεχώρισαν:

• Μια κερασιά από την Ελεούσα Άρτας. 
• Δύο αχλαδιές από το Ριζοβούνι Πρέβεζας με τοπικές ονομασίες «Μυρωδιάρικα» και «Γουρουνίτσες1»  (Εικ. 1) με θαυμάσια, γεύση και άρωμα. 
• Μια εξαιρετική μηλιά από το Τετράκωμο Άρτας  (Εικ. 2), όπου έχει ήδη δημιουργηθεί μέσω εμβολιασμών ένας μικρός οπωρώνας.
• Μια ροδιά με μεγάλους καρπούς και γλυκιά γεύση από τα Ρόκκα Άρτας.
• Μια καστανιά από τη Μεσούντα Άρτας (Εικόνα 3), με εξαιρετική αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες, μεγάλη απόδοση και με κάστανα μεσαίου μεγέθους εξαιρετικά εύγεστα και χωρίς ενδιάμεσους υμένες.
• Μια καρυδιά στα Λεπιανά Άρτας (Εικόνα 4), με μεσαίου μεγέθους καρπούς και εύκολα αποσπώμενη ψίχα.
• Μια συκιά από το Ριζοβούνι Πρέβεζας, με άσπρα μεσαίου μεγέθους σύκα εξαιρετικά γλυκά και με λεπτή φλούδα. 

  Εικ. 1. Αχλάδια «Γουρουνίτσες»    

  

  

               Εικ. 2. Μήλα «Τετρακώμου»                     

  Εικ. 3. Κάστανα «Μεσούντας»    

       

         Εικ. 4. Καρύδια «Λεπιανά»                 

    

Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε φυλογενετικός έλεγχος των παραπάνω δένδρων. Μέχρι τώρα έχει ολοκληρωθεί ο φυλογενετικός έλεγχος στα δέντρα καστανιάς και μηλιάς. Για τον φυλογενετικό χαρακτηρισμό τους χρησιμοποιήθηκαν μοριακές προσεγγίσεις, όπως η νουκλεοτιδική ανάλυση της μη κωδικοποιούσας ΙΤS2 περιοχής του rDNA. Από τον έλεγχο φαίνεται, ότι τα άτομα καστανιάς και μηλιάς πιθανά, αποτελούν εξέλιξη από την Castanea sativa (ευρωπαϊκή καστανιά) και τη Malus sieversii (πρόγονο της Malus domestica) αντίστοιχα. Η υπόθεση αυτή χρειάζεται να διερευνηθεί περεταίρω με τη χρήση μορφολογικών, βιοχημικών και άλλων μοριακών δεικτών (π.χ. αλληλούχιση των trnL περιοχών του χλωροπλαστικού γονιδιώματος).

Στη συνέχεια του έργου και αφού βεβαιωθούν οι πρώτες παραπάνω αξιολογήσεις, προβλέπεται η παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού, ώστε να δημιουργηθούν σύγχρονοι in situ οπωρώνες, που με τη στήριξη της περιφέρειας Ηπείρου να αποκτήσουν ευκολότερη πρόσβαση στην αγορά. 

Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στον Αναπληρωτή Καθηγητή του ΤΕΙ Γιώργο Πατακιούτα (gpatakiu@teiep.gr).

www.agrotypos.gr