Σάββατο 6 Μαΐου 2017

Το «Μαύρο Φυλαχτό. Από το Σούλι, ως τους Κορφούς». Του Βαγγέλη Μπέκα. Η ομιλία του Αντιπροέδρου της ΠΣΕ Κώστα Κωνή, στη παρουσίαση του βιβλίου, τη Παρασκευή 5 Μαϊου 2017, στο Πνευματικό Κέντρο Ηπειρωτών, στην Αθήνα




Ο Θούριος συγκρούεται με τα βέλη του έρωτα, και οι άγραφοι νόμοι με τους δεσμούς αγάπης και τη Λευτεριά.

Μια ηρωική εποχή επέλεξε να αναβιώσει στο νέο του βιβλίο ο Βαγγέλης Μπέκας.
Μια εποχή, ταυτισμένη με την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και παράλληλα με τον αγώνα των Ελλήνων για την παλιγγενεσία και ταυτόχρονα την ανάκτηση της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας.

Η ενδελεχής ιστορική έρευνα που έχει κάνει ο συγγραφέας παίζει ένα σπουδαίο ρόλο στην ολοκλήρωση αυτού του έργου και η συγκινητική κινηματογραφική της αποτύπωση μετατρέπει το βιβλίο σε μια κιβωτό καταγραφής της ιστορικής μνήμης που περιστρέφεται γύρω από την ηγετική φυσιογνωμία του βιβλίου, τον Μάρκο και όλους εκείνους τους ήρωες που δορυφορικά κινούνται γύρω του, όπως είναι ο Τζαβέλλας, η μάνα, η Ρίνα, η Δέσπω, η Ελένη κ.ά.





Ο Μάρκος είναι ο Σουλιώτης που θα κληθεί να πάει στην Κέρκυρα για να εκτιμήσει τις κινήσεις των Γάλλων, όταν στα 1797 ο Ναπολέοντας φτάνει στους Κορφούς και ανατρέπει την, έως εκείνη τη στιγμή, ισορροπία του νησιού υπό τη Βενετσιάνικη αριστοκρατία. Στο πρόσωπο του ο συγγραφέας στήνει έναν ήρωα συγκλονιστικό. Ο Μάρκος αντιπροσωπεύει τον απλό άνθρωπο, εκείνο τον αγνό ιδεαλιστή, που το πεπρωμένο τον οπλίζει, ζητώντας του να πάρει μέρος σε ό,τι εκείνο προστάζει.

Σε όλο το βιβλίο ο Μάρκος πάλλεται και συγκλονίζεται από τις αντιφάσεις που βιώνει.
Από τη μια το χρέος στην πατρίδα και από την άλλη στην αδελφική τιμή, η οποία καθορίζεται από αυστηρότατους εθιμοτυπικούς κανόνες. Παλεύει ανάμεσα στη δειλία και την ορμή του αίματος που ζητάει εκδίκηση.
Σπαράζει βουτηγμένος στο προσωπικό του χρέος, τη γενναιότητα, που αυτό προϋποθέτει και την πλευρά του εαυτού του, που μάχεται κάθε μορφή βίας και θέλει να ζήσει μια ήσυχη ζωή, τυλιγμένη στις μαυλιστικές μυρωδιές του γυναικείου κορμιού και του έρωτα.
Καθώς, κραταιός, ο έρωτας εισχωρεί βίαια στη ζωή του, υποδεικνύοντάς του άγνωστα μονοπάτια ζωής στο σπαρασσόμενο από το αίμα του πολέμου Σούλι και φέρνοντας την πλημμυρίδα της άνοιξης στην καρδιά του.
Επειδή ο Μάρκος ζει και κινείται σε μία εποχή που οριοθετείται από το χρέος και την υποταγή στην προκαθορισμένη μοίρα. Όταν, λοιπόν, γνωρίσει την Ελένη Μάντακα ο έρωτας θα περιπαίξει τις αδυναμίες του, θα δοκιμάσει τις σχέσεις του θα γίνει η αφορμή να δει με άλλα μάτια τον κόσμο.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, την οποία επέλεξε ο συγγραφέας, αποδίδει στο κείμενο την ταχύτητα και την ενάργεια της προφορικότητας και μέσω αυτής φέρνει στην επιφάνεια όλες τις συναισθηματικές διακυμάνσεις και συγκρούσεις του ήρωα, τους φόβους και τις ανησυχίες του. Ταυτόχρονα αναβιώνει, με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο, τις βιαιότητες αυτής της εποχής. Τις σκληρές επιλογές που υπαγόρευαν τα ήθη και τα έθιμα της.
Ο Μάρκος γίνεται ο άνθρωπος που αντιπαλεύει με τις κοινωνικές αγριότητες, με το σπαρταριστό αίμα που διαρρέει στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή, ένας άνθρωπος δέσμιος της εποχής του και των ιστορικοκοινωνικών συνθηκών της που δε χάνει, ούτε για μια στιγμή, την ανθρωπιά και την ευαισθησία του.





Σε όλο το βιβλίο θα αναζητήσει την προσωπική του λύτρωση μέσα από τις μάχες, τις οποίες θα κληθεί να δώσει. Και συχνά θυμίζει ήρωα αρχαίας τραγωδίας.
Η λύτρωση θα έρθει μόνο μέσα από τα παθήματα που θα τον οδηγήσουν στην κάθαρση.
Παγιδευμένος στον ιστό της Ιστορίας προσπαθεί να βρει τον εαυτό του, διασώζοντας το άγραφο εκείνο δίκαιο που καθορίζει τη μοίρα του, υπερασπιζόμενος τις προσωπικές του αξίες, την αδελφική υπόληψη, τις οικογενειακές πεποιθήσεις, τις παγιωμένες νοοτροπίες, την επανάσταση που πλησιάζει στον τόπο του και θα φέρει την αναγέννηση.

Σημαντικές είναι και οι γυναικείες μορφές που περιλαμβάνουν στο βιβλίο. Από την ξαδέλφη που πνίγει ο άντρας της, έως την Δέσπω, την μάνα την Ρίνα την Τζαβέλλαινα και την Ελένη, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να σκιαγραφήσει την κοινωνική θέση της γυναίκας, να στιγματίσει τους φραγμούς, τα βάρβαρα έθιμα, την επαναστατικότητάς τους, την ερωτική τους αφοσίωση, καταγράφοντας παράλληλα την ανθρωπογεωγραφία της εποχής και στηλιτεύοντας όλα όσα συνέβαιναν και ρύθμιζαν τη ζωή τόσο των γυναικών όσο και των αντρών της εποχής εκείνης στο Σούλι αλλά και στην ευρύτερη Ελλάδα.

Εξαιρετική στιγμή του βιβλίου είναι η συνάντηση του Μάρκου με τον Περραιβό. Μια συνάντηση μοιραία για τον ήρωα, καθώς θα τον οδηγήσει στις διδαχές του Ρήγα Φεραίου και θα ανοίξει τους ορίζοντες του πνεύματός του.
Ο Μάρκος θα γίνει ο ήρωας εκείνος, που, χωρίς να διεκδικεί τις δάφνες της απαναστατικότητας, θα αναλάβει τον ρόλο του στον αγώνα της ζωής και θα καταφέρει να υπερβεί τα δικά του όρια, για να οδηγήσει στο φως τη ζωή του, τη ζωή της οικογένειάς του και του τόπου του.



Το «Μαύρο Φυλαχτό» είναι ένα σημαντικό ιστορικό και κοινωνικό ανάγνωσμα, ένα μυθιστόρημα-τοιχογραφία μιας ταραγμένης εποχής, φιλοτεχνημένη με ευρηματικότητα, υψηλή γλωσσική αγωγή και σπαρταριστό ενδιαφέρον.


Όπως μου είπαν φίλοι μου, που το έχουν διαβάσει, ομολογώ πως το "Μαύρο φυλακτό" ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για αυτούς, μα κι ένα βιβλίο πολύ διαφορετικό απ' ότι περίμεναν. Σε ότι έχει να κάνει με το ιστορικό κομμάτι της αφήγησης, ο συγγραφέας έχει κάνει εξαιρετική δουλειά, μα και απίστευτα ενδελεχή έρευνα, κάτι που είναι ολοφάνερο σε όλη την έκταση του κειμένου.
Έχει καταφέρει να ζωντανέψει τον τοπογραφικό καμβά της αφήγησής του, αλλά και τους ήρωες που κινούνται πάνω σ' αυτόν δίνοντας ζωή και χρώματα σε ένα σκηνικό ποτισμένο από το αίμα και την αγωνία, το πάθος και τη δίψα για ελευθερία, σε μια εποχή που το εθνικό φρόνιμα και η επιθυμία της αποτίναξης του ζυγού της δουλείας ήταν η προτεραιότητα και η μεγαλύτερη ανάγκη όλων των Ελλήνων, απ' άκρη σ' άκρη της χώρας.
Και όσο ο συγγραφέας μάς αφηγείται την ιστορία του, τόσο η πραγματικότητα και η μυθοπλασία μπλέκονται σ' ένα κουβάρι συνεχών εξελίξεων και κορυφαίας δραματουργίας κι εμείς, παρασυρμένοι από το πάθος που εμπεριέχει όλο αυτό, ξεχνάμε που ξεκινάει και που τελειώνει η αλήθεια και που η μυθοπλασία.

Ο συγγραφέας έχει επιλέξει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση για να εξιστορήσει τα γεγονότα που συνθέτουν το "Μαύρο φυλαχτό", πράγμα που δίνει ώθηση στο κείμενο, με τη ροή να τρέχει με γρήγορο μεν σταθερό δε ρυθμό, κάτι που καθιστά την αφήγηση κινηματογραφική στην απόδοσή της, με τον Μάρκο να αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, μα και να επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος έναντι όλων των ηρώων.
Παράλληλα, όμως, ο Μάρκος είναι ο χαρακτήρας εκείνος που δεν γίνεται να μην σκλαβώσει την καρδιά σου, και που κάθε του σκέψη ή πράξη είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να σε συγκινήσει.
Ηθικός, ιδεαλιστής, ένας αγνός και απλός καθημερινός άνθρωπος που αποστρέφεται οποιαδήποτε μορφή βιαιότητας, μα εγκλωβισμένος ανάμεσα στις προσωπικές του αλήθειες και στις κοινωνικές επιταγές και στις οικογενειακές αξίες, είναι ένας χαρακτήρας που σε κάνει να σκέφτεσαι πως σ' έναν κόσμο που επικρατεί η βία και η ανηθικότητα, ναι μεν ξεχωρίζει, αλλά ίσως να μην μπορεί να επιβιώσει. 

Το "Μαύρο φυλαχτό" είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα διόλου δασκαλίστικο ή επιφανειακό, μα εξαιρετικά πολυδιάστατο.
Ένα μυθιστόρημα που αποτυπώνει μία από τις πιο ταραγμένες εποχές της Ιστορίας αυτού του τόπου, και που μέσα από την αφήγησή του ξεδιπλώνει όλα τα ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά στοιχεία τα οποία τη συνέθεσαν.
Μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη και αληθινή, η οποία σε παρασύρει σε έναν κόσμο βαθιά συναισθηματικό και σε μια δίνη αντικρουόμενων αισθημάτων που κοντράρονται συνεχώς ανάμεσα στα θέλω και στα πρέπει, στις προσωπικές ανάγκες και τις κοινωνικές επιταγές.
Ένα βιβλίο που μέσα από μια μακρά και γρήγορη, έντονη και γεμάτη εξελίξεις αφήγησης, σε ταξιδεύει μέσα από την Κόλαση για να σε οδηγήσει τελικά μέχρι τη λύτρωση, αποδεικνύοντας πως οι μεγάλοι ήρωες δεν είναι απαραίτητα εκείνοι για τους οποίους κάτι έγραψε η Ιστορία, αλλά εκείνοι που είχαν καρδιά και ψυχή να υπερασπιστούν αυτό που πίστευαν πως ήταν το σωστό.




Το να γράφεις για τους Σουλιώτες, το Κιούγκι, τον Ρήγα Φεραίο για κάποιους αναγνώστες  μπορεί να είναι παρωχημένα, αδιάφορα, παλιά ξινά σταφύλια, να νομίζουν ότι δεν πρέπει να σκάβουμε την ιστορία τόσο βαθιά γιατί πρέπει να δημιουργήσουμε δεσμούς φιλίας με τις γείτονες χώρες. Μα μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τη σπουδαιότητα εκείνων των αφανών ηρώων που αγωνίστηκαν για τα χώματα τους και κατάλαβαν καλά ότι "Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία": Να αρνηθούν ότι κάποιοι αγωνίστηκαν για να μην είμαστε εμείς σήμερα να μην είμαστε ραγιάδες: Που τόλμησαν να τα βάλουν με τους δυνάστες της εποχής και να αποδείξουν ότι ήταν γενναίοι πολεμιστές:.Ότι προτίμησαν να μη σκύψουν το κεφάλι  στους οποιοσδήποτε εχθρούς: «Το βλέπω καθαρά πως η Ρωμιοσύνη δεν θα μείνει για πολύ σκλαβωμένη, μπουχτίσαμε στους τυράννους…».

Φρονώ ότι η έρευνα που έγινε για να γραφεί αυτό το βιβλίο είναι αξιοθαύμαστη. Μου άρεσε που  έσκαψε βαθιά μέσα του βρίσκοντας τις ρίζες του. Είναι αλήθεια ότι αν ο συγγραφέας δεν συνειδητοποιήσει και δεν κάνει κτήμα του τα μηνύματα που του μεταφέρουν οι πρόγονοι του όχι μόνο δεν θα μάθει τη ταυτότητα του αλλά δεν θα νιώσει αυτά που του άφησε  παρακαταθήκη η ιστορία. Και πιστεύω ότι οι γραφιάδες έχουν κι αυτό το ρόλο. Της ανακάλυψης και της αποκάλυψης. Το κατάφερε αυτό ο συγγραφέας. 

Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο Βαγγέλη Μπέκα!  Ως επίλογο θα καταθέσω στους αναγνώστες το γράμμα του καπετάν Ζέρβα προς τον Βεζύρη Αλή Πασά. Αυτό που με συγκλόνισε ως αναγνώστη. Ήταν αγράμματοι εκείνοι οι άνθρωποι μα τη φλόγα στη καρδιά τους για τη πατρίδα  την είχαν αρκετή. Δεν καταλάβαιναν ούτε από πουγκιά με γρόσια ούτε από περιουσίες προκειμένου να ξεπουλήσουν τη πατρίδα τους. Είχαν ιδανικά και αξίες. Είχαν μπέσα σε αντίθεση με τους σημερινούς γραμματιζούμενους.
«Σε φχαριστώ για την αγάπη που μου χεις, μοναχά που τα πουγκιά σου που μου γράφεις με τον Μπέτσο να μου στείλεις, να μη μου τα στείλεις, γιατί δεν ξέρω να τα μετρήσω, μήτε τι να τα κάνω μου ρχεται. Μα και να ξερα, δεν θα σου δινα ούτε ένα λιθάρι από τους βράχους του τόπου μου κι όχι να φύγω από το Σούλι για τα πουγκιά σου, καθώς λογαριάζεις. Για μένα πλούτος, δόξες και τιμές είναι τα άρματα μου. Με εκείνα φιλώ τη λευτεριά και τα παιδιά μου…»






Επειδή όμως ως λαός έχουμε κοντή μνήμη, μου αρέσει να κάνω μια μικρή αναδρομή στο συγγραφικό έργο του συγγραφέα.
O Βαγγέλης Μπέκας γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1976. Σπούδασε μηχανικός παραγωγής και διοίκησης στο Πολυτεχνείο Κρήτης, και στη συνέχεια μέσα μαζικής επικοινωνίας. Δραστηριοποιείται στην καλλιτεχνική ομάδα Barouak (http://barouak.blogspot.com/), η οποία ασχολείται κυρίως με την παραγωγή βιντεοποιημάτων και άλλων οπτικοακουστικών projects.
Όταν διαβάσετε το «Μαύρο φυλαχτό» ίσως θα θέλετε να ανατρέξετε στα προηγούμενα βιβλία του για να έχετε μια εικόνα όλου του έργου του. Τρία λοιπόν είναι τα βιβλία του, εκτός τις συμμετοχές του σε συλλογικά έργα.
«Οι αισιόδοξοι» Γαβριηλίδης, 2013, ένα κοινωνικοπολιτικό αστυνομικό μυθιστόρημα, γραμμένο με χιούμορ και με επιρροές από τον Μάρκαρη, τον Ιζζό και τον Τάιμπο ΙΙ.
Το « Φετίχ» 2011, ένα νουάρ μυθιστόρημα-ταξίδι από τον θείο Μαρκήσιο μέχρι το φετιχισμό του εμπορεύματος, όπου αποκαλύπτεται κάτι στο οποίο αποδίδονται υπερφυσικές ιδιότητες. Ένα φετίχ. Μια ελπιδοφόρα ρομαντική ειρωνεία.
Και το «13ο υπόγειο» 2009 από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνου Ι. Ηλία, που μιλά για τους εργαζόμενους που υποκύπτουν σε αλλεπάλληλα παραπτώματα, που καταδικάζονται και πέφτουν όλο και πιο βαθιά, σε υπόγεια όπου η ακραία εκμετάλλευση βασιλεύει.

Δεν υπάρχουν σχόλια: