Η Αρχαία
Γιτάνη ή αλλιώς Γίτανα αποτελεί έναν από τους πιο
γνωστούς αρχαιολογικούς προορισμούς της Θεσπρωτίας, καθώς είναι η δεύτερη (σε
χρονολογική σειρά) πρωτεύουσά της.
Η ίδρυσή της χρονολογείται περίπου στο
335-330 π.Χ. και αποτέλεσε για 150 χρόνια ένα από τα σημαντικότερα διοικητικά
και οικονομικά κέντρα της περιοχής, μέχρι την κατάληψή της από τους Ρωμαίους το
167 π.Χ. Ο αρχαίος οικισμός περιβάλλεται από τις τρεις πλευρές του από τον
ποταμό Καλαμά, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε πολύ την περίοδο αυτή ως πλωτό μέσο από
τις εκβολές του Ιονίου, γεγονός που συνετέλεσε σημαντικά στην ανάπτυξή του ως
εμπορικού κέντρου. Στον αρχαιολογικό χώρο θα βρείτε περιμετρική οχύρωση, την
αρχαία αγορά, ναούς, το Πρυτανείο αλλά και ένα θέατρο.
Αποτελώντας λοιπόν
πλούσια περιοχή σε ευρήματα, η Αρχαία Γιτάνη είναι ιδανικός προορισμός και
σίγουρα αξίζει να την επισκεφτείτε! Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι εξωτερικά του
χώρου θα βρείτε και ελεύθερο πάρκινγκ!
Μικρός Ναός
Πρόκειται για κτίριο
ορθογώνιας κάτοψης που αποτελείται από πρόναο, σηκό και ένα πλακοστρωμένο αύλειο
χώρο μπροστά από την είσοδό του. Στον αύλειο χώρο του ναού υπάρχει συγκεντρωμένο
άφθονο αρχιτεκτονικό υλικό.
Τμήματα
κιόνων που βρίσκονται ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά μέλη, ενδεχομένως προέρχονται
από τον πρόναο στο μπροστινό τμήμα του οποίου υπήρχε πιθανόν σειρά κιόνων. Από
την ανασκαφή του κτιρίου προέρχεται σημαντικός αριθμός γυναικείων και ζωόμορφων
πήλινων ειδωλίων και τμήματα από μαρμάρινα αγαλματίδια.
Το Πρυτανείο
Το Πρυτανείο, έκτασης
περίπου 1500 τ.μ. αποτελούσε συγχρόνως και το Αρχείο της πόλης. Περιλαμβάνει μια
κεντικη αυλη γύρω από την οποία υπάρχουν χώροι όπως:
- δωμάτια συμπωσίων - ανδρώνες με ψηφιδωτά δάπεδα και θέσεις για ανάκλιντρα
- αποθήκες με πήλινα αποθηκευτικά πιθάρια
- εργαστηριακοί χώροι
- δωμάτιο για την στέγαση του Αρχείου της πόλης
- δύο κεραμικοί κλίβανοι
Σε
ένα από τα δωμάτια του κτιρίου βρέθηκαν κατά την ανασκαφή 3000 περίπου πήλινα
σφραγίσματα, με τα οποία διασφαλίζονταν κατά την φύλαξή τους τα δημόσια έγγραφα
σε πάπυρο ή περγαμηνή. Ένα από τα σφραγίσματα αυτά με την επιγραφή "ΓΙΤΑΝΑ"
επιβεβαιώνει την ταύτιση της πόλης με τα Αρχαία Γίτανα, ενώ ένα άλλο φέρει την
επιγραφή "ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ".
Το θέατρο
Το λίθινο θέατρο,
χωρητικότητας περίπου 4000-5000 θεατών βρίσκεται εξωτερικά της δυτικής οχύρωσης,
χαμηλά σε ειδυλλιακή τοποθεσία κοντά στην όχθη του Καλαμά.
Πέρα
από τον καλλιτεχνικό έπαιξε και πολιτικό ρόλο στη λειτουργία της πόλης, καθώς
φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιούνταν μόνο για θεατρικές παραστάσεις αλλά και για
τις πολιτικές συναθροίσεις του Κοινού των Θεσπρωτών.
Το θέατρο των Γιτάνων
είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαία ελληνικά θέατρα εξαιτίας ενός σπάνιου
χαρακτηριστικού του: ένας μεγάλος αριθμός εδωλίων έχει στην πρόσθια όψη
εγχάρακτες επιγραφές ονομάτων όπως: Μενέδαμος, Χαροπίδας, Αλέξανδρος, Παυσανίας
κ.α.
Τα Γίτανα, δεύτερη -κατά χρονολογική σειρά- πρωτεύουσα της αρχαίας
Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών, ταυτίζονται με τα ερείπια
οχυρωμένου οικισμού στη νοτιοδυτική πλαγιά του βουνού της Βρυσέλλας, στη συμβολή
του Καλπακιώτικου με τον ποταμό Καλαμά (αρχαίος Θύαμις). Από την προνομιακή τους
θέση ήλεγχαν την έξοδο του πλωτού τότε ποταμού προς τη θάλασσα. Στα 150 περίπου
χρόνια ζωής της, από την ίδρυσή της το 335/330 π.Χ. έως και την κατάληψή της από
τους Ρωμαίους το 167 π.Χ., η πόλη αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά,
διοικητικά και οικονομικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής του Ιόνιου.
Οι
επιγραφικές μαρτυρίες και οι φιλολογικές πηγές, σε συνδυασμό με τα πορίσματα των
πρόσφατων ερευνών, επιτρέπουν την ταύτιση της προαναφερθείσας θέσης με τα αρχαία
Γίτανα. Η παλαιότερη πληροφορία για την ύπαρξη των Γιτάνων σαν έδρα του Κοινού
των Θεσπρωτών μαρτυρείται από το περιεχόμενο ενός απελευθερωτικού ψηφίσματος που
βρέθηκε στο χώρο της αγοράς, το οποίο χρονολογείται μεταξύ του 350 και 300 π.Χ.,
ενώ επιβεβαιώνεται και από την αρχαία γραπτή παράδοση (Λίβιος, Πολύβιος). Η
τελευταία γραπτή μαρτυρία για την πόλη (Λίβιος) χρονολογείται το φθινόπωρο του
172 π.Χ., έτος κατά το οποίο έφθασαν στην Ήπειρο Ρωμαίοι απεσταλμένοι με αφορμή
την προετοιμασία της οργάνωσης των πολεμικών επιχειρήσεων εν όψει της
επικείμενης έναρξης του Γ΄ Μακεδονικού πολέμου.
Η εύρεση 3.000 πήλινων
σφραγισμάτων, πάνω στα οποία αναγράφεται σε δωρική διάλεκτο το όνομα «ΓΙΤΑΝΑ»,
κατά την ανασκαφή μεγάλου δημοσίου κτιρίου («Κτίριο Α»), το οποίο ταυτίζεται με
το Πρυτανείο της πόλης, επιβεβαιώνει την ταύτιση του ονόματος με το σωζόμενο από
τη φιλολογική παράδοση.
Ο αρχαίος οικισμός περιβάλλεται στις τρεις πλευρές
από τον ποταμό Καλαμά. Στα βορειοανατολικά ο ορεινός όγκος της Βρυσέλλας, όπου
και η ακρόπολη των Γιτάνων, δεσπόζει στο εσωτερικό της δελταϊκής πεδιάδας, που
σχηματίστηκε από τις προσχώσεις του ποταμού και παρέχει επιπλέον φυσική
προστασία στην αρχαία πόλη. Η προνομιούχος -από άποψη κάλλους και οχύρωσης- θέση
σε συνδυασμό με την άμεση πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της περιοχής συντέλεσαν
στην πρώιμη κατοίκηση της περιοχής από τους προϊστορικούς, ήδη, χρόνους, καθώς
παρείχαν αυτάρκεια και ασφάλεια στους κατοίκους. Αυτό υποδεικνύεται από την
εύρεση πυριτολιθικών λεπίδων και προϊστορικών οστράκων στην ευρύτερη περιοχή του
αρχαιολογικού χώρου.
Κατά την αρχαιότητα, ο ποταμός ήταν πλωτός από τις
εκβολές του στο Ιόνιο μέχρι, τουλάχιστον, το ύψος των Γιτάνων, γεγονός που
έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ανάπτυξη του οικισμού ως σημαντικού
εμπορικού κέντρου. Μέσω του υδάτινου αυτού δρόμου και των παραποτάμιων οδικών
αρτηριών, διακινούνταν άνθρωποι και αγαθά -σε ένα κατά τα άλλα δύσβατο τοπίο-
και εξασφαλιζόταν η πρόσβαση προς τη θάλασσα, αλλά και την εύφορη ποτάμια
κοιλάδα, όπου βρίσκονταν οι σημαντικοί οικισμοί της Λυγιάς και της Μαστιλίτσας.
Ταυτόχρονα, υπήρχε άμεση επικοινωνία με τις άλλες μεγάλες πόλεις κατά μήκος του
ποταμού (αρχαία Φανοτή, οικισμός στη Ραβενή κ.α.) αλλά και εκείνες στα παράλια
της Θεσπρωτίας (Ελίνα κ.α.).
Η ίδρυση της αρχαίας πόλης τοποθετείται, με
βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα και τις αρχαίες πηγές, στο β΄ μισό του 4ου αι.
π.Χ., εποχή η οποία συμπίπτει με την προσάρτηση της νότιας Κεστρίνης, της
περιοχής δηλ. που οικοδομήθηκε ο οχυρωμένος οικισμός. Η κατοίκηση συνεχίζεται
χωρίς διακοπή και στους ελληνιστικούς χρόνους, όπως αποδεικνύεται από τα κτίρια
που έχουν ανασκαφεί εντός του οικισμού, αλλά και από τα ευρήματα των τάφων στα
βορειοανατολικά της οχύρωσης και δυτικά του φράγματος του Καλαμά. Αντίθετα, δεν
υπάρχουν αρχιτεκτονικά λείψανα που θα μπορούσαν να χρονολογηθούν στην περίοδο
μετά την κατάληψή της από τους Ρωμαίους. Όπως μαρτυρούν τα εκτεταμένα στρώματα
καταστροφής των ανασκαμμένων κτιρίων, φαίνεται ότι ο αρχαίος οικισμός
καταστράφηκε το 167 π.Χ. και κατοικήθηκε σποραδικά μέχρι τα τέλη του 1ου αι.
π.Χ. οπότε και εγκαταλείφθηκε οριστικά.
Δείτε κάνοντας κλικ, την εφαρμογή
του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηγουμενίτσας, ''Μία μέρα στην Αρχαία Γιτάνη''
Δείτε
κάνοντας κλικ, την εφαρμογή του Υπουργείου Πολιτισμού, ''Μία μέρα στην Αρχαία
Γιτάνη''
| https://www.flickr.com/photos/vatiras/5975333991/in/photostream/ |
|
Δείτε τα video
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου