Κάθε έτος στην Ευρώπη περίπου 1 τρις. ευρώ χάνονται από τη φορολόγηση. Από αυτά περίπου 850 δις ευρώ προέρχονται από φοροδιαφυγή και τα υπόλοιπα 150 δις ευρώ από φοροαπαλλαγή. Τα στοιχεία προέρχονται από τον Βρετανό μελετητή του "Tax Research", Richard Murphy.


Σε αυτό το πανόραμα, σημαντικό ρόλο έχουν, ως γνωστόν, οι μεγάλες πολυεθνικές, οι οποίες εκμεταλλεύονται τους μαιάνδρους της νομοθεσίας, συχνά άγνωστους στους ίδιους τους νομοθέτες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να αποδοθούν ευθύνες για συνειδητές επιλογές των νομοθετών που επιτρέπουν στις πολυεθνικές να τις εκμεταλλεύονται υπέρ του συμφέροντός τους. Όμως πολλές ευκαιρίες παρέχονται μέσα από παράθυρα και πορτόφυλλα που ανακαλύπτονται από τις πολυεθνικές στη διαδικασία της πράξης, χωρίς οι νομοθέτες να έχουν την ικανότητα να προβλέψουν την ύπαρξή τους. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο όμως καταφέρνουν να αποφύγουν τη φορολόγηση σημαντικού μέρους των κερδών τους.

Οι φοροαπαλλακτικοί λογιστικοί μηχανισμοί είναι πολύ σύνθετοι, αλλά πρακτικά βασίζονται σε μια στρατηγική που συνδέει το φορολογικό θεσμικό πλαίσιο και τη χωροθέτηση των επιχειρήσεων σε εθνικές νομικές επικράτειες. Η λογική των επιχειρήσεων συνίσταται στο να μεταφέρονται τα κέρδη τα οποία είναι υποκείμενα στη φορολόγηση, από τις θυγατρικές επιχειρήσεις που βρίσκονται διασπαρμένες σε διάφορα κράτη στη «μητρική» που βρίσκεται εγκαταστημένη στο κράτος που προσφέρει τον χαμηλότερο συντελεστή φορολόγησης. Έτσι υπάρχει μια εκτεταμένη φοροαπαλλαγή που κυρίως αφορά στα κράτη που υποδέχονται τις πολυεθνικές επιχειρήσεις.


Οι συνέπειες είναι σημαντικές για τα φορολογικά έσοδα των συγκεκριμένων κρατών, κυρίως όταν προέρχονται από πολυεθνικές επιχειρήσεις που δεν προσφέρουν ως αντίδωρο τεχνογνωσία και υψηλής εξειδίκευσης προϊόντα, αλλά αγαθά και υπηρεσίες χαμηλής εξειδίκευσης και πρώτης ανάγκης οι οποίες υπήρχαν και πριν στα συγκεκριμένα κράτη (π.χ. super markets τροφίμων, ρούχα, έπιπλα και οικιακό εξοπλισμό). Βεβαίως υπάρχουν και άλλες αρνητικές επιπτώσεις μεταξύ των οποίων η σημαντικότερη είναι ο εξοβελισμός των εγχώριων επιχειρήσεων και η μεταφορά σημαντικού μέρους του παραγόμενου εγχωρίως εισοδήματος στην αλλοδαπή. Η καταστρατήγηση του ανταγωνισμού μέσω των δυνατοτήτων που παρέχει η φοροαπαλλαγή αυτού του είδους, επιτρέπει, μαζί και με άλλες μεταβλητές, σε αυτές τις πολυεθνικές επιχειρήσεις να κυριαρχήσουν πολύ εύκολα επί των αντίστοιχων εγχωρίων.

Το πρόβλημα έγινε εκρηκτικό, σε επίπεδο Ε.Ε., όταν διαπιστώθηκαν (;) οι πρακτικές των κολοσσιαίων πολυεθνικών κυρίως στον χώρο του web, όπως οι Google, Apple, Amazon, Facebook αλλά και Starbucks, οι οποίες καταφέρνουν να περνούν μεγάλο μέρος των υπό φορολόγηση κερδών τους σε εταιρείες που βρίσκονται εγκαταστημένες σε κράτη με χαμηλή φορολογία. Για τον λόγο αυτό η ευρωπαϊκή επιτροπή υιοθέτησε τον Δεκέμβριο του 2012 το "Σχέδιο δράσης για σύγκρουση με τις φορολογικές απάτες και τη φοροδιαφυγή". Με την τελευταία πρότασή της επιχειρεί να επιβάλει δραστικότερους ελέγχους ακριβώς σε εκείνες τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιώντας το «κόλπο» των θυγατρικών καταφέρνουν να αποφύγουν τη φορολόγηση μεγάλου μέρους των κερδών τους. Το Ecofin (18 Ιουνίου 2014) συμφώνησε κατ' αρχάς να κλείσει το «παραθυράκι» που επιτρέπει σε πολυεθνικές να μεταφέρουν τα κέρδη τους από τη μια χώρα στην άλλη, για να γλιτώσουν την καταβολή υψηλότερων φόρων. Παρ' όλα αυτά χρειάζεται να περιμένουμε να δούμε στην πράξη πώς θα λειτουργήσει η παραπάνω ρύθμιση.