Κοινωνικός ψυχολόγος Paul Piff: Το χρήμα σε κάνει κακό;

Είναι εντυπωσιακό πόσα μπορεί ν' αποκαλύψει ένα στημένο παιχνίδι Μονόπολης. Σε αυτή τη διασκεδαστική αλλά σοβαρή ομιλία, ο κοινωνικός ψυχολόγος Πολ Πιφ μοιράζεται τις έρευνές του για το πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι όταν αισθάνονται πλούσιοι, (μια νύξη: άσχημα.) Όμως παρ' όλο που το πρόβλημα της ανισότητας είναι μια πολύπλοκη και αποθαρρυντική πρόκληση, υπάρχουν και καλά νέα.

Δείτε το video.

Θέλω για μια στιγμή, να σκεφτείτε πως παίζετε Μονόπολη, μόνο που σε αυτό το παιχνίδι, ο συνδυασμός επιδεξιότητας, ταλέντου και τύχης που σας βοηθούν να επιτύχετε στα παιχνίδια, όπως και στη ζωή, είναι άνευ σημασίας, επειδή αυτό το παιχνίδι είναι στημένο,και έχετε το πάνω χέρι.

Έχετε περισσότερα χρήματα, περισσότερες ευκαιρίες για να κινηθείτε στο ταμπλό, και μεγαλύτερη πρόσβαση στους πόρους. Καθώς σκέφτεστε αυτή την εμπειρία, θέλω να αναρωτηθείτε, πώς μπορεί αυτή η εμπειρία του να είσαι ο προνομιούχος παίχτης σ' ένα στημένο παιχνίδι, ν' αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεσαι τον εαυτό σου και που αντιμετωπίζεις τους άλλους παίκτες; Κάναμε μια έρευνα στην πανεπιστημιούπολη του Μπέρκλεϊ για να εξετάσουμε αυτήν ακριβώς την ερώτηση.

Φέραμε περισσότερα από 100 ζευγάρια αγνώστων στο εργαστήριο, και στρίβοντας ένα νόμισμα αναθέσαμε τυχαία στον έναν από τους δύο να είναι ο πλούσιος παίκτης σε ένα στημένο παιχνίδι. Πήραν τα διπλάσια χρήματα. Όταν πέρασαν από την εκκίνηση εισέπραξαν τα διπλάσια χρήματα και έριξαν δύο φορές το ζάρι αντί για μία, οπότε μπορούσαν να κινούνται περισσότερο στο ταμπλό. (Γέλια)

Και στη διάρκεια 15 λεπτών, παρακολουθούσαμε μέσα από κρυφές κάμερες τι συνέβαινε.Αυτό που θέλω να κάνω σήμερα, για πρώτη φορά, είναι να σας δείξω λίγα από αυτά που είδαμε. Μας συγχωρείτε για την ποιότητα του ήχου, επειδή, σε κάποιες περιπτώσεις, αυτές ήταν κρυφές κάμερες. Γι' αυτό βάλαμε υπότιτλους.

Πλούσιος Παίκτης: Πόσα 500άρικα πήρες;

Φτωχός Παίκτης: Μόνο ένα.

Πλούσιος Παίκτης: Σοβαρά μιλάς;

Φτωχός Παίκτης: Ναι.

Πλούσιος παίκτης: Εγώ έχω τρία. (Γέλια)  Δεν ξέρω γιατί μου έδωσαν τόσα πολλά.

Πωλ Πιφ: Οπότε έγινε γρήγορα προφανές στους παίκτες πως κάτι συμβαίνει. Το ένα άτομο έχει ξεκάθαρα περισσότερα χρήματα από το άλλο, και παρ' όλα αυτά, καθώς εκτυλισσόταν το παιχνίδι, είδαμε πολύ αξιοσημείωτες και δραματικές διαφορές, ν' αρχίζουν ν' αναδύονται ανάμεσα στους δύο παίκτες. Ο πλούσιος παίκτης άρχισε να κινείται γύρω από το ταμπλό με περισσότερο θόρυβο κοπανώντας κυριολεκτικά το ταμπλό με το πιόνι του καθώς πήγαινε γύρω γύρω. Υπήρχαν περισσότερες πιθανότητες να δούμε σημάδια κυριαρχίας και χειρονομίες, επιδείξεις δύναμης και πανηγυρισμούς ανάμεσα στους πλούσιους παίκτες.Είχαμε ένα μπολ με πρέτζελ τοποθετημένο στο πλάι. Είναι εκεί, στη κάτω δεξιά γωνία. Αυτό μας επέτρεπε να παρακολουθούμε την καταναλωτική συμπεριφορά των συμμετεχόντων.Τώρα παρακολουθούμε πόσα πρέτζελ τρώνε οι συμμετέχοντες.

Πλούσιος Παίκτης: Είναι παγίδα αυτά τα πρέτζελ;

Φτωχός Παίκτης: Δεν ξέρω.

ΠΠ: Οπότε δεν υπάρχουν εκπλήξεις, μας έχουν πάρει χαμπάρι. Αναρωτιούνται γιατί να υπάρχει αυτό το μπολ με τα πρέτζελ. Ο ένας μάλιστα ρωτάει, όπως μόλις είδατε, αν είναι αυτό το μπολ με τα πρέτζελ παγίδα. Και παρ' όλα αυτά, η δύναμη της κατάστασης φαίνεται πως κυριαρχεί αναπόφευκτα, και αυτοί οι πλούσιοι παίκτες, αρχίζουν να τρώνε περισσότερα πρέτζελ.

Πλούσιος Παίκτης: Λατρεύω τα πρέτζελ. (Γέλια)

Π.Π.: Και καθώς συνεχιζόταν το παιχνίδι, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και δραματικές συμπεριφορές που παρατηρήσαμε πως άρχισαν να εμφανίζονται, είναι ότι στην πραγματικότητα, οι πλούσιοι παίκτες άρχισαν να γίνονται πιο αγενείς προς το άλλο άτομο, και όλο και λιγότερο ευαίσθητοι για την κατάσταση αυτών των πολύ φτωχών παικτών, και να εκδηλώνουν όλο και περισσότερο την υλική τους επιτυχία, με περισσότερες πιθανότητες να επιδεικνύουν πόσο καλά τα πηγαίνουν.

Πλούσιος Παίκτης: Έχω χρήματα για όλα.

Φτωχός Παίκτης: Πόσα δηλαδή;

Πλούσιος Παίκτης: Μου χρωστάς 24 δολάρια. Σε λίγο θα χάσεις όλα σου τα χρήματα. Θα το αγοράσω. Έχω τόσο πολλά χρήματα. Έχω τόσα πολλά χρήματα, θα μου κρατήσουν για πάντα.

Πλούσιος Παίκτης 2: Θα αγοράσω ολόκληρο τον πίνακα.

Πλούσιος Παίκτης 3: Σύντομα θα σου τελειώσουν τα χρήματα. Σε αυτό το σημείο, σχεδόν τίποτα δεν με αγγίζει.

Π.Π.: Και αυτό που νομίζω πως ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον, είναι πως στη λήξη του 15λεπτου, ζητήσαμε από τους παίκτες να μιλήσουν για την εμπειρία τους στο παιχνίδι. Όταν έλεγαν οι πλούσιοι παίκτες γιατί αναπόφευκτα κέρδισαν σε αυτό το στημένο παιχνίδι της Μονόπολη -- (Γέλια) - μίλησαν γι' αυτά που έκανανγια ν' αγοράσουν αυτές τις διαφορετικές ιδιοκτησίες και να κερδίσουν την επιτυχία τους στο παιχνίδι, και αποσυντονίστηκαν απ' όλα τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της κατάστασης,συμπεριλαμβανομένου και του στριψίματος ενός νομίσματος που τυχαία τους είχε βάλει σε αυτή την προνομιακή θέση εξαρχής. Αυτή είναι πραγματικά μια εις βάθος κατανόηση στο πώς το μυαλό αντιλαμβάνεται το πλεονέκτημα.

Αυτό το παιχνίδι της Μονόπολης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μεταφορά για να κατανοήσει κανείς την κοινωνία και τις ιεραρχικές της δομές, στις οποίες κάποιοι άνθρωποι έχουν πολύ πλούτο και υψηλή κοινωνική θέση και πολλοί άλλοι άνθρωποι δεν έχουν. Έχουν πολύ λιγότερο πλούτο και πολύ χαμηλότερη κοινωνική θέση και πολύ μικρότερη πρόσβαση σε πολύτιμους πόρους. Και αυτό που κάνουμε οι συνάδελφοι μου κι εγώ τα τελευταία επτά χρόνια είναι να μελετάμε τις επιπτώσεις τέτοιων ιεραρχιών. Αυτό που ανακαλύψαμε σε δεκάδες μελέτες και σε χιλιάδες συμμετέχοντες σε όλη τη χώρα, είναι πως καθώς αυξάνεται το επίπεδο του πλούτου ενός ατόμου, τα συναισθήματά τους της συμπόνιας και της ενσυναίσθησης μειώνονται, και τα συναισθήματα τους για το τι δικαιούνται και τι αξίζουν και η ιδεολογία τους για την ιδιοτέλεια, αυξάνονται. Σε έρευνες, ανακαλύψαμε πως στην πραγματικότητα τα πλουσιότερα άτομα είναι πιο πιθανό να ηθικολογήσουν πως η απληστία είναι καλή, και πως η αναζήτηση της ιδιοτέλειας είναι προτιμητέα και ηθική.

Αυτό που θέλω να κάνω σήμερα είναι να μιλήσω για κάποιες από τις επιπτώσεις αυτής της ιδεολογίας της ιδιοτέλειας, να πω γιατί πρέπει να μας νοιάζουν αυτές οι επιπτώσεις και να τελειώσω με το τι μπορεί να γίνει. Κάποιες από τις πρώτες μελέτες που κάναμε σε αυτόν τον τομέα, εξέτασαν την συμπεριφορά βοήθειας, κάτι που οι κοινωνικοί ψυχολόγοι ονομάζουν θετική κοινωνική συμπεριφορά. Και πραγματικά μας ενδιέφερε ποιος είναι πιο πιθανό να βοηθήσει έναν άλλο άνθρωπο, κάποιος που είναι πλούσιος ή κάποιος που είναι φτωχός;

Σε μια από τις μελέτες, φέραμε πλούσια και φτωχά μέλη της κοινότητας στο εργαστήριο και δώσαμε στον καθένα το αντίστοιχο 10 δολαρίων.Είπαμε στους συμμετέχοντες πως θα μπορούσαν να κρατήσουν τα 10 δολάρια για τον εαυτό τους, ή θα μπορούσαν να μοιραστούν ένα μέρος από αυτά, αν ήθελαν, με έναν ξένο που είναι εντελώς ανώνυμος. Δεν θα συναντήσουν ποτέ τον ξένο και ο ξένος δεν θα τους συναντήσει ποτέ. Και απλώς παρακολουθούμε πόσα δίνουν οι άνθρωποι. Τα άτομα που έβγαζαν από 25.000 δολάρια, ή σε κάποιες περιπτώσεις, και κάτω από 15.000 το χρόνο, έδωσαν 44 τοις εκατό περισσότερα χρήματα στον άγνωστο από ό,τι τα άτομα που βγάζουν 150.000 ή 200.000 δολάρια το χρόνο.

Βάλαμε ανθρώπους να παίξουν παιχνίδια για να δούμε ποιος έχει περισσότερες πιθανότητες να κλέψει προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες του να κερδίσει ένα βραβείο. Σε ένα από τα παιχνίδια, πειράξαμε τον υπολογιστή ώστε να είναι αδύνατο να έρθουν ζαριές πάνω από ένα συγκεκριμένο σύνολο. Δεν μπορούσες να φέρεις πάνω από 12 σε αυτό το παιχνίδι, αλλά παρ' όλα αυτά, όσο πιο πλούσιος ήσουν, τόσο πιο πιθανό ήταν να κλέψεις σε αυτό το παιχνίδι για να κερδίζεις μονάδες για το βραβείο των 50 δολαρίων, καμιά φορά τρεις ή τέσσερις φορές πιο πιθανό.

Κάναμε μια άλλη μελέτη όπου εξετάσαμε αν οι άνθρωποι θα είχαν την τάση να πάρουν καραμέλες από ένα βάζο με καραμέλες για τις οποίες υπήρχε σαφής ένδειξη πως ήταν μόνο για παιδιά - (Γέλια) - που συμμετέχουν. Δεν αστειεύομαι. Ξέρω πως ακούγεται σαν να αστειεύομαι. Είπαμε ρητά στους συμμετέχοντες πως αυτό το βάζο με τις καραμέλες είναι για τα παιδιά που συμμετέχουν σε ένα αναπτυξιακό εργαστήρι εκεί κοντά. Είναι στις μελέτες. Αυτές είναι για εκείνα. Και απλώς παρακολουθήσαμε πόσες καραμέλες πήραν οι συμμετέχοντες. Οι συμμετέχοντες που αισθανόντουσαν πλούσιοι πήραν τις διπλάσιες καραμέλες από τους συμμετέχοντες που αισθανόντουσαν φτωχοί.

Έχουμε μελετήσει ακόμα και αυτοκίνητα, όχι κάποια τυχαία αυτοκίνητα, αλλά κατά πόσο οι οδηγοί διαφορετικών αυτοκινήτων έχουν περισσότερο ή λιγότερο την τάση να παραβούν το νόμο. Σε μια από αυτές τις μελέτες, εξετάσαμε αν οι οδηγοί θα σταματούσαν για έναν πεζό τον οποίο είχαμε βάλει να περιμένει να διασχίσει μια διάβαση. Στην Καλιφόρνια, όπως όλοι ξέρετε, επειδή είμαι σίγουρος πως όλοι το κάνουμε αυτό, ο νόμος δίνει προτεραιότητα στον πεζό που περιμένει να περάσει απέναντι. Οπότε εδώ είναι ένα παράδειγμα του πώς το κάναμε. Αυτός στ' αριστερά είναι ο συνένοχός μας που παριστάνει τον πεζό. Πλησιάζει καθώς το κόκκινο φορτηγό σταματάει επιτυχώς. Κατά τον τυπικό καλιφορνέζικo τρόπο, τον προσπερνάει το λεωφορείο που παρ' ολίγο να πατήσει τον πεζό μας. (Γέλια) Εδώ είναι ένα παράδειγμα ενός πιο ακριβού αυτοκινήτου, ενός Prius, που περνάει και μιας BMW που κάνει το ίδιο. Το κάναμε αυτό για εκατοντάδες αυτοκίνητα κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών, απλώς παρακολουθώντας ποιος σταματάει και ποιος όχι. Αυτό που ανακαλύψαμε ήταν πως όσο αυξανόταν η αξία του αυτοκινήτου τόσο αυξανόταν και η τάση του οδηγού να παραβεί το νόμο. Κανένα από τα αυτοκίνητα, στην κατηγορία των πιο φτηνών αυτοκινήτων δεν παρέβη το νόμο. Σχεδόν το 50 τοις εκατό των αυτοκινήτων της πιο ακριβής κατηγορίας παρέβησαν το νόμο.

Κάναμε άλλες μελέτες στις οποίες ανακαλύψαμε πως οι πιο πλούσιοι είναι πιο πιθανό να πουν ψέματα σε διαπραγματεύσεις, να επιδοκιμάσουν την ανήθικη συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο, όπως να κλέψουν μετρητά από το ταμείο, να δωροδοκηθούν, να πουν ψέματα σε πελάτες.

Δεν θέλω να υπονοήσω πως μόνο οι πλούσιοι άνθρωποι δείχνουν τέτοιες συμπεριφορές.Καθόλου. Για την ακρίβεια νομίζω πως όλοι μας, κάθε μέρα και κάθε στιγμή της ζωής μας παλεύουμε με αυτές τις αντιμαχόμενες τάσεις για το πότε και αν θα βάλουμε τα δικά μας συμφέροντα πάνω από τα συμφέροντα άλλων ανθρώπων. Και αυτό είναι κατανοητό επειδή το αμερικάνικό όνειρο είναι μια ιδέα στην οποία όλοι έχουμε μια ίση ευκαιρία να επιτύχουμε και να ευημερήσουμε, φτάνει να αφοσιωθούμε σε αυτό και να εργαστούμε σκληρά και μέρος αυτού σημαίνει πως μερικές φορές πρέπει να βάλετε τα δικά σας συμφέροντα πάνω από τα συμφέροντα και την ευημερία των άλλων ανθρώπων γύρω σας. Αλλά αυτό που ανακαλύπτουμε είναι πως όσο πιο πλούσιοι είστε, τόσο πιο πιθανό είναι να κυνηγήσετε ένα όραμα προσωπικής επιτυχίας, επιτεύγματος και εκπλήρωσης, ζημιώνοντας τους άλλους γύρω σας.

Εδώ κατέγραψα για σας το μέσο οικογενειακό εισόδημα που έλαβε κάθε πέντε τοις εκατό και το ανώτερο πέντε τοις εκατό του πληθυσμού τα τελευταία 20 χρόνια. Το 1993, οι διαφορές ανάμεσα στο κάθε πέμπτο του πληθυσμού, όσον αφορά στο εισόδημα, είναι αρκετά οφθαλμοφανείς. Δεν είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς πως υπάρχουν διαφορές,Όμως τα τελευταία 20 χρόνια αυτή η σημαντική διαφορά έχει γίνει, κατά κάποιο τρόπο, ένα μεγάλο φαράγγι ανάμεσα σε αυτούς στην κορυφή και οποιονδήποτε άλλο. Για την ακρίβεια, το 20 τοις εκατό του πληθυσμού μας κατέχει σχεδόν το 90 τοις εκατό όλου του πλούτου σε αυτή τη χώρα. Βρισκόμαστε σε επίπεδα οικονομικής ανισότητας που δεν έχουν προηγούμενο. Αυτό σημαίνει πως ο πλούτος, όχι μόνο συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα χέρια μια επίλεκτης ομάδας ατόμων, αλλά πως το αμερικάνικο όνειρο γίνεται ολοένα και πιο απόμακρο για μια αυξανόμενη πλειονότητα. Και αν αυτό ισχύει, με αυτά που ανακαλύψαμε, πως όσο πιο πλούσιος είσαι, τόσο πιο πολύ αισθάνεσαι πως δικαιούσαι αυτό τον πλούτο και τόσο πιο πιθανό είναι να βάζεις τα συμφέροντά σου πάνω από τα συμφέροντα των άλλων ανθρώπων, και αν είσαι διατεθειμένος να κάνεις πράγματα για να υπηρετήσεις αυτή την ιδιοτέλεια, τότε δεν υπάρχει λόγος να σκεφτούμε πως αυτά τα σχεδιαγράμματα θα αλλάξουν. Για την ακρίβεια, υπάρχει κάθε λόγος να σκεφτούμε πως μόνο θα χειροτερέψουν, και θα είναι έτσι αν τα πράγματα παραμείνουν τα ίδια, στον ίδιο ρυθμό, τα επόμενα 20 χρόνια.

Η ανισότητα, η οικονομική ανισότητα, είναι κάτι που πρέπει να μας νοιάζει όλους, και όχι μόνο γι' αυτούς που βρίσκονται χαμηλά στην κοινωνική ιεραρχία,αλλά επειδή άτομα και ομάδες με μεγάλη οικονομική ανισότητα τα πάνε χειρότερα, όχι μόνο οι άνθρωποι που βρίσκονται χαμηλά, όλοι. Υπάρχουν πολλές πράγματι συναρπαστικές έρευνες από εργαστήρια σε όλο τον κόσμο που δείχνουν το εύρος των πραγμάτων που υποβαθμίζονται καθώς η οικονομική ανισότητα χειροτερεύει. Η κοινωνική κινητικότητα, πράγματα για τα οποία πραγματικά νοιαζόμαστε, η υγεία, η κοινωνική εμπιστοσύνη, όλα πέφτουν καθώς η ανισότητα αυξάνεται.

Παρόμοια, αρνητικά πράγματα σε κοινωνικές συλλογικότητες και κοινωνίες, πράγματα όπως η παχυσαρκία, η βία, η φυλάκιση και η τιμωρία, επιδεινώνονται καθώς αυξάνεται η οικονομική ανισότητα. Και πάλι, αυτά είναι αποτελέσματα που δεν τα βιώνουν μόνο λίγοι, αλλά έχουν αντίκτυπο σε όλη την κοινωνική κλίμακα. Ακόμα και οι άνθρωποι στην κορυφή βιώνουν αυτά τα αποτελέσματα.

Οπότε τι κάνουμε; Αυτός ο χείμαρρος των αυτο-διαιωνιζόμενων ολέθριων, αρνητικών επιπτώσεων μπορεί να φαίνεται σαν κάτι που έχει ξεφύγει από τον έλεγχο, και που δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό, σίγουρα τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε ως μεμονωμένα άτομα. Όμως στην πραγματικότητα, έχουμε ανακαλύψει στις δικές μας εργαστηριακές έρευνες πως μικρές ψυχολογικές επεμβάσεις, μικρές αλλαγές στις αξίες των ατόμων, μικρά σκουντήματα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, μπορούν να αποκαταστήσουν τα επίπεδα της ισοπολιτείας και της ενσυναίσθησης. Για παράδειγμα, υπενθυμίζοντας στους ανθρώπους τα οφέλη της συνεργασίας, ή τα πλεονεκτήματα της κοινότητας, οδηγεί τα πλουσιότερα άτομα να εκτιμούν την ισοπολιτεία όσο και οι φτωχοί.

Σε μια μελέτη, βάλαμε άτομα να δουν ένα σύντομο βίντεο, διάρκειας μόλις 46 δευτερολέπτων, σχετικό με την παιδική φτώχια, που σκοπός του ήταν να υπενθυμίσει τις ανάγκες των άλλων στον κόσμο γύρω τους, και αφού το είδαν, παρατηρήσαμε πόσο πρόθυμοι ήταν να προσφέρουν το χρόνο τους σε κάποιον ξένο που τους παρουσιάστηκε στο εργαστήριο και είχε ανάγκη. Αφού είδαν αυτό το βίντεο, μια ώρα αργότερα, οι πλούσιοι έγιναν το ίδιο γενναιόδωροι με το δικό τους χρόνο για να βοηθήσουν αυτό το άτομο, έναν ξένο, καθώς και κάποιον που είναι φτωχός, και αυτό υποδηλώνει πως αυτές οι διαφορές δεν υπάρχουν εκ γενετής, ούτε είναι απόλυτες αλλά είναι τόσο εύπλαστες στις ελάχιστες αλλαγές στις αξίες των ανθρώπων, και στα μικρά σκουντήματα της συμπόνιας και στα μικρά χτυπήματα της ενσυναίσθησης.

Πέρα από τους τοίχους του εργαστηρίου μας, αρχίζουμε να βλέπουμε τα σημάδια της αλλαγής στην κοινωνία. Ο Μπιλ Γκέιτς, ένας από τους πιο πλούσιους ανθρώπους στη χώρα μας, στην ομιλία του στην τελετή αποφοίτων του Χάρβαρντ, μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία και για το πως η ανισότητα είναι η πιο τρομακτική πρόκληση, και μίλησε για το τι πρέπει να γίνει για να την καταπολεμήσουμε, λέγοντας, «Η ανθρωπότητα προοδεύει περισσότερο όχι με τις ανακαλύψεις της, αλλά με το πώς αυτές οι ανακαλύψεις εφαρμόζονται για να μειώσουν την ανισότητα».

Υπάρχει και το Δίνω Υπόσχεση, στο οποίο περισσότεροι από 100 από τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας μας υπόσχονται τη μισή τους περιουσία σε φιλανθρωπίες. Υπάρχει και η εμφάνισηδεκάδων κινημάτων πολιτών όπως το Είμαστε το Ένα τοις Εκατό, η Γενιά των Πόρων, ή το Πλούτος για το Κοινό Καλό, στις οποίες τα πιο προνομιούχα μέλη του πληθυσμού, μέλη του ενός τοις εκατό και από αλλού, άνθρωποι που είναι πλούσιοι, χρησιμοποιούν τους δικούς τους οικονομικούς πόρους, μεγαλύτεροι και νεότεροι εξίσου, αυτό με ξαφνιάζει περισσότερο,χρησιμοποιώντας τα δικά τους προνόμια, τους δικούς τους οικονομικούς πόρους για να καταπολεμήσουν την ανισότητα συνηγορώντας για κοινωνικές πολιτικές, για αλλαγές στις κοινωνικές αξίες, και αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων, που είναι ενάντια στα δικά τους οικονομικά συμφέροντα, αλλά μπορεί στο τέλος να αποκαταστήσουν το αμερικάνικο όνειρο. Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα)

Δείτε To πείραμα της Monopoly

Δείτε την ενότητα με τα πειράματα ΕΔΩ

Δείτε την ενότητα με τις ομιλίες στο TED ΕΔΩ

www. antikleidi.com