Κυβερνητική ζούγκλα και στα φαρμακεία

Η απορρύθμιση της αγοράς των φαρμακείων δεν είναι ούτε καινούριο ούτε ελληνικό φαινόμενο. Στην Ιταλία, οι προσπάθειες αυτές ξεκίνησαν πολύ πριν ξεσπάσει η κρίση, γύρω στο 1995. Τότε λοιπόν, στην Ιταλία, είχε προταθεί από μια επιτροπή του υπουργείου οικονομικών η ελεύθερη πώληση των φαρμάκων από τα φαρμακεία και η αμοιβή των φαρμακείων σε σταθερές τιμές. Δύο μόλις χρόνια αργότερα, μια άλλη επιτροπή – και πάλι του υπουργείου οικονομικών – ζητούσε τη δυνατότητα πώλησης φαρμάκων σε καταστήματα πέραν των φαρμακείων, αλλά με παρουσία φαρμακοποιού.

Αργότερα, το 2004, σε αυτές τις προσπάθειες απορρύθμισης του κλάδου, προστέθηκε και η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δημοσίευσε τις θέσεις της σχετικά με τον ανταγωνισμό των υπηρεσιών, στο πλαίσιο των οποίων κατέτασσε και τα φαρμακεία. Κάπως έτσι προέκυψε η περίφημη οδηγία Bolkenstein, όμως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την εξαίρεση των υγειονομικών υπηρεσιών – μεταξύ αυτών και των φαρμακευτικών υπηρεσιών – παρ’ όλες τις πιέσεις που δεχόταν. Τα φαρμακεία, λοιπόν, εξαιρέθηκαν προσωρινά από τις ρυθμίσεις εκείνες που στόχευαν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού.

Η έκθεση του ΟΟΣΑ, που παρουσιάστηκε πριν λίγο καιρό στην Ελλάδα, επανέφερε το θέμα· κι αυτή τη φορά, με πολύ πιο επιτακτικό τρόπο. Η απελευθέρωση της αγοράς των Μη Υποχρεωτικώς Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (ΜΥΣΥΦΑ) καθώς και η άρση των περιορισμών για την ίδρυση φαρμακείων θα ενισχύσει, σύμφωνα με την έκθεση,  τον ανταγωνισμό, θα μειώσει τις τιμές των φαρμάκων και θα διευκολύνει την πρόσβαση των ασθενών στο φάρμακο. Όλες οι συστάσεις της έκθεσης για την Ελλάδα φαίνεται να γίνονται δεκτές από την Κυβέρνηση, η οποία τις καταθέτει στο πολυνομοσχέδιο που θα συζητηθεί και θα ψηφιστεί αυτό το Σαββατοκύριακο στη Βουλή.

Επιγραμματικά περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο τα εξής:

• Άρση χωροταξικών περιορισμών για την ίδρυση φαρμακείων και διατήρηση μόνο των  πληθυσμιακών κριτηρίων. Ίδρυση φαρμακείων εντός καταστημάτων.
• Κάθε φαρμακοποιός μπορεί να κατέχει περισσότερες της μίας άδειες, ενώ μέχρι τώρα είχε δικαίωμα μίας άδειας ίδρυσης φαρμακείου.
• Κάθε αδειούχος φαρμακοποιός που κατέχει φαρμακείο αυτή τη στιγμή μπορεί να απασχολεί μέχρι 3 βοηθούς φαρμακείου. Από 3 και πάνω πρέπει να υπάρχει και δεύτερος φαρμακοποιός. Η διάταξη αυτή καταργείται και πλέον ένας αδειούχος φαρμακοποιός μπορεί να απασχολεί αόριστο αριθμό βοηθών φαρμακείου.
• Πλήρης απελευθέρωση του ωραρίου. Εκτός του ότι κάθε φαρμακοποιός θα έχει δικαίωμα να ανοίγει το φαρμακείο του κατά βούληση, θα έχει δικαίωμα και να το κλείνει όποτε το επιθυμεί, χωρίς να υποχρεούται να ενημερώσει ούτε τον τοπικό ΦΣ, ούτε τις τοπικές αρχές, αλλά ούτε και τους ασθενείς του. Κι όλα αυτά χωρίς καμία απολύτως κύρωση.  
• Απελευθέρωση των τιμών των ΜΥΣΥΦΑ, με υπεύθυνο τιμολόγησης όχι πια την Πολιτεία, αλλά τον εκάστοτε έμπορο, σαν να πρόκειται για ένα οποιοδήποτε εμπόρευμα.

Βλέποντας όλα τα παραπάνω, ευλόγως γεννιέται το ερώτημα: Έχουν εφαρμοστεί σε κάποια χώρα του κόσμου όλες οι παραπάνω «απορρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις» μαζεμένες και εάν ναι, τα αποτελέσματα ήταν ικανά να πείσουν τον ΟΟΣΑ, αλλά και την ελληνική κυβέρνηση, ότι οι «μεταρρυθμίσεις» αυτές πρέπει να εφαρμοστούν και στις υπόλοιπες χώρες;

Την απάντηση μας τη δίνουν δύο μελέτες, μια του OBIG (Αυστριακό Ινστιτούτο για την Υγεία) που έγινε το 2006 και μια του ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) που έγινε το 2012. Και οι δύο αυτές μελέτες καταλήγουν σε ανάλογα συμπεράσματα, τα οποία προφανώς ούτε ο ΟΟΣΑ ούτε η ελληνική κυβέρνηση τα έλαβε υπόψη της.

Τα βασικά σημεία, στα οποία καταλήγουν και οι δύο εκθέσεις είναι τα παρακάτω:

• Η συγκέντρωση φαρμακείων στα αστικά κέντρα είναι ένα από τα κυριότερα προβλήματα που προκαλεί η απελευθέρωση. Είχαμε πράγματι νέες ιδρύσεις φαρμακείων, οι οποίες γίνονται στην πλειοψηφία τους στα αστικά κέντρα, αφήνοντας όμως άλλες, απομακρυσμένες περιοχές εντελώς ακάλυπτες. Αντίθετα, οι χώρες με ρυθμίσεις που αφορούν την κατανομή των φαρμακείων έχουν επιτύχει καλύτερη πρόσβαση του πληθυσμού στο φάρμακο.
• Στις χώρες στις οποίες απελευθερώθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς η δημιουργία αλυσίδων επηρέασε τη διαθεσιμότητα του φαρμάκου, καθώς η δημιουργία αποθεμάτων φαρμάκων γινόταν με κριτήριο την κερδοφορία, τη μείωση του κόστους ή το αν ελέγχονταν από τον όμιλο που κατείχε τα φαρμακεία, με αποτέλεσμα φάρμακα που δεν πληρούσαν αυτά τα κριτήρια να μην είναι άμεσα διαθέσιμα στους ασθενείς ( not held in stock for profit reasons) και η διαθεσιμότητα να περιορίζεται σε όσα είχαν μεγαλύτερη κυκλοφορία.
• 
  
• Αποδείχθηκε επίσης ότι η απελευθέρωση της αγοράς αυξάνει το φόρτο εργασίας των φαρμακοποιών, επειδή υπάρχει ανταγωνισμός κόστους και αλυσίδες φαρμακείων, υποκαθιστούν τους φαρμακοποιούς με βοηθούς φαρμακείου με αποτέλεσμα τη μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών, όπως ο περιορισμός του χρόνου για παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τον ασθενή. Στη Σουηδία για παράδειγμα, μειώθηκε η ικανοποίηση των ασθενών από την ποιότητα των συμβουλών που λάμβαναν από τα φαρμακεία όταν επήλθε η απελευθέρωση.
• Αντίθετα, στις χώρες με κανόνες στη δραστηριότητα των φαρμακείων παρατηρήθηκε έμφαση στον επιστημονικό χαρακτήρα και μείωση και της δαπάνης. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ισπανίας, όπου 1 στους 3 ασθενείς που πηγαίνουν στο φαρμακείο για να προμηθευτούν ΜΥΣΥΦΑ φεύγει χωρίς να αγοράσει τίποτα, καθώς ο φαρμακοποιός έκρινε πως ο ασθενής δεν τα είχε ανάγκη!
• Δεν υπήρξαν ευρήματα που να συνδέουν την απελευθέρωση με την μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης.
• Δεν αυξάνεται ο ανταγωνισμός μετά την απελευθέρωση καθώς η έλευση των αλυσίδων δημιουργεί μονοπωλιακές καταστάσεις.
• Δεν παρατηρήθηκε να ισχύουν οι προσδοκίες που υπήρχαν για καλύτερη πρόσβαση των ασθενών στο φάρμακο και χαμηλότερες τιμές μετά την απελευθέρωση.

Η μελέτη του ΠΟΥ καταλήγει ως εξής: «Καθώς τα φαρμακεία αποτελούν οργανικό κομμάτι των συστημάτων υγείας, η αγορά των φαρμακείων δεν αποτελεί μια τυπική αγορά και δεν πρέπει να αφήνεται να ρυθμιστεί από τους κανόνες της αγοράς. Εάν υπάρχει πρόθεση απελευθέρωσης της αγοράς των φαρμακείων, θα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά οι αναμενόμενες συνέπειες, καθώς υπάρχουν πιθανές αρνητικές επιπλοκές στους ασθενείς, σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και στη Δημόσια Υγεία γενικότερα. Συνίσταται σαφής αξιολόγηση των προτάσεων και απόρριψη αόριστων υποσχέσεων βελτίωσης, μετά την απελευθέρωση».

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η έκθεση του ΟΟΣΑ, αλλά και οι νομοθετικές ρυθμίσεις για τα φαρμακεία που έχουν ενσωματωθεί στο πολυνομοσχέδιο της Κυβέρνησης δεν έχουν κανένα απολύτως επιστημονικό έρεισμα. Αντίθετα, ο σκοπός τους γίνεται απροκάλυπτα εμφανής και δεν είναι άλλος από την πλήρη απορρύθμιση και την άλωση και του τομέα του φαρμάκου – και κατ’ επέκταση της δημόσιας υγείας – από το μεγάλο κεφάλαιο. Πλήρης εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, από τους πιο πιστούς εκφραστές τους όπως ο κ. Γεωργιάδης και ο κ. Χατζηδάκης,  που αφήνουν σε δεύτερη μοίρα τις ανάγκες των πολιτών.

Γίνεται επίσης ξεκάθαρο από τις εκθέσεις που αναλύθηκαν ότι για την τεράστια οικονομική επιβάρυνση των ασθενών που έχει προκύψει στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα και έχει να κάνει με το φάρμακο δεν ευθύνεται το καθεστώς λειτουργίας των φαρμακείων, αλλά η απαράδεκτη τιμολογιακή πολιτική του υπουργείου, που μέσα σε ένα χρόνο κατάφερε να διπλασιάσει το ποσοστό συμμετοχής των ασθενών στα φάρμακά τους…

Θα έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε εάν θα προσπαθήσουν οι ιθύνοντες αυτού του τερατουργηματικού πολυνομοσχεδίου να καταρρίψουν, στο δημόσιο διάλογο, τα παραπάνω επιχειρήματα ή αν θα αρκεστούν σε άλλη μια βαθιά υπόκλιση μπροστά στους δανειστές μας και στα συμφέροντα που αυτοί εξυπηρετούν…  Αυτό δεν είχε παραδεχτεί άλλωστε πριν λίγες μέρες ότι συμβαίνει ο κ. Παπαδόπουλος, υφυπουργός μεταφορών;

Πηγές: whocc.goeg.at/Literaturliste/Dokumente/BooksReports/%C3%96BIG%20Report%20Community%20Pharmacy%20in%20Europe%203_06.pdf

whocc.goeg.at/Literaturliste/Dokumente/BooksReports/GOeG_FP_PharmacyRegulationDeregulation_FullReport_March2012.pdf

Ειρήνη Αγαθοπούλου

 Φαρμακοποιός, Βουλευτής Κιλκίς ΣΥΡΙΖΑ

www.tvxs.gr