Ο εκπορθητής δια της λόγχης των οχυρών της Τσούκας, Θέρμιος Λοχαγός Αριστείδης Κουβέλης., 20 Φεβρουαρίου 1913. Το ΚΛΕΙΔΙ για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.

Αποσπάσματα από το νεοεκδοθέν βιβλίο του συγγραφέα-ερευνητή Γιώργου Β. Παπανικολάου με τίτλο “Ο ΘΕΡΜΙΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΟΥΒΕΛΗΣ. ΘΕΡΜΟ 1868 – ΔΡΑΜΑ 1919″.

Σημείωση ROMIANEWS: Ο ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Γιώργιος Παπανικολάου έχει στην κατοχή του μια σπάνια συλλογή αντικειμένων βιβλίων, εφημερίδων, επιστολών και φω τογραφιών  που έχουν αναφορά τους Βαλκανικούς πολέμους. Στο τέλος του κειμένου παραθέτουμε φωτογραφίες  με λίγα από τα είδη της συλλογής  του

Η αναφορά στην κατάληψη των οχυρών της Τσούκας που οδήγησε στην παράδοση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, γίνεται με αφορμή την επικείμενη επέτειο της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, 21 Φεβρουαρίου 1913.

Ο Θέρμιος Λοχαγός Αριστείδης Κουβέλης συνέβαλε τα μέγιστα στο ένδοξο αυτό γεγονός, συμμετέχοντας στην τελική επίθεση για την απελευθέρωση των τουρκοκρατούμενων Ιωαννίνων. Πήρε μέρος ως Διοικητής του ΙΙΙ Τάγματος  στη δημιουργηθείσα 3η Φάλαγγα που θα επιτεθεί αιφνιδιαστικά από τα αριστερά για την κατάληψη των οχυρών της Τσούκας και στη συνέχεια των οχυρών του Αγίου Νικολάου, Δουρούτης και Σαδοβίτσης, του 1ου Συντάγματος Πεζικού, που διοικεί ο Ταγματάρχης Φωκίων Διαλέτης, υπό τις διαταγές του Συνταγματάρχη Νικόλαου Δελαγραμμάτικα, Διοικητή της 3ης Φάλαγγας.

Ακολουθούν αποσπάσματα μέσα από αναφορές, χειρόγραφα και έγγραφα από αυτήν την ηρωική πορεία της κατάληψης και της τελικής νίκης.

Οι διαταγές του Διοικητή του ΙΙ Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου Υποστράτηγου Κωνσταντίνου Μοσχόπουλου προς τον Διοικητή της 3ης Φάλαγγας Συνταγματάρχη Δελαγραμμάτικα είναι άμεσες και διατυπωμένες με σαφήνεια: Αιφνιδιασμός και άκρα μυστικότητα.

Κοπάνι, 17-2-1913,

προς το Διοικητή της 3ης Φάλαγγος Συνταγματάρχην Δελαγραμμάτικαν

“Αξιώ παρά της 3ης Φάλαγγος να έχει καταλάβη δι’ αιφνιδιασμού κατά τας πρωινάς ώρας της 20ης και προ της επελεύσεως του φωτός την Τσούκαν. Η αυτή φάλαγξ να επιδιώξη ταυτοχρόνως τον αιφνιδιασμόν του οχυρού της Δουρούτης δια μικρού τμήματος…”

Κ. Μοσχόπουλος

Υποστράτηγος

Ο Διοικητής του 1ου Πεζικού Συντάγματος στην έκθεση πορειών και επιχειρήσεων του Συντάγματος γράφει για την κατάληψη της Τσούκας:

“…παρακολούθησα τη διάθεση των τμημάτων υπό του Λοχαγού Αριστείδη Κουβέλη συμφώνος προς τας διαταγάς μου και περί την 7ην ώρα πρωίας είχον ανέλθη επί της κορυφογραμμής και εθεωρείτο πλέον επιτυχούσα η επιχείρησις… η κατάληψη της Τσούκας συντελέστη περί την 8ην πρωίας μετά αντίστασιν των Τούρκων οίτινες ετράπησαν κατά το πλείστον εις φυγήν, λόγω της σφοδράς επιθέσεως των ημετέρων, οίτινες εζώγρισαν περί τους 60 εξ αυτών και τραυμάτισαν και εφόνευσαν δια της λόγχης αρκετούς. Ταυτοχρόνως σχεδόν με την κατάληψη της Τσούκας συντελείτο και η κατάληψις του πολυβολείου Αγίου Σάββα δια του υπό τον Ανθυπολοχαγό Καρκαντζόν Λόχου.

Στο παραπάνω ιστορικό ντοκουμέντο αναφέρονται άλλοι δύο αξιωματικοί που έλκουν την καταγωγή τους από το Θέρμο.

Ο Διοικητής του 1ου Συντάγματος Πεζικού Ταγματάρχης Φωκίων Διαλέτης από τη Χρυσοβίτσα Θέρμου. (έπεσε ηρωικά μαχόμενος  στις Μάνδρες (Αμπάρ-κιοΐ) Κιλκίς στις 19/6/1913 και ο Ανθυπολοχαγός Ηρακλής Καρκαντζός (ΠΖ) (μετέπειτα Υποστράτηγος) από το Θέρμο.

Ο Επιτελάρχης της 3ης Φάλαγγας Λοχαγός του Μηχανικού Ιπποκράτης Παπαβασιλείου σε γράμμα του γράφει:

“Το πρώτον φρούριον το οποίον προσεβάλαμεν ήτο η Τσούκα, υψηλό και φοβερό βουνό. Εις τας επτά ήτο εις χείρας μας μέχρι των 10 είχαμε κυριεύση άλλα δύο φρούρια, τον Άγιον Νικόλαον και το Δουρούτη και ηρχίσαμεν επίθεσιν κατά της Σαδοβίτσης. Όταν επήραμε την Τσούκαν, η οποία ήτο το κλειδί, ήρχισε η επίθεσις και από τας άλλας μεραρχίας αι οποίαι όμως ήσαν πολύ οπίσω μας σχετικώς προς τα Ιωάννινα. Όταν δε επήραμεν και το Δουρούτη ήτο πλέον αποφασισμένη η τύχη των Ιωαννίνων και το φοβερόν Μπιζάνι ήτο αιχμάλωτό μας. Ο Στρατός ο οποίος ευρίσκετο εκεί δεν ηδύνατο να υποχωρήση προς τα Ιωάννινα δίχως να διέλθει υπό τα πολυβόλα μας.”

Από το χειρόγραφο ημερολόγιο του έφεδρου αξιωματικού Νικόλαου Καμπούρη:

“Εν τούτοις παρά τις υπερανθρώπους δυσχερείας η Τρίτη φάλαγξ κατόρθωσε να φτάσει τα τουρκικά χαρακώματα του όρους Τσούκα περί τρίτην πρωινήν, οπότε καταληφθέντες οι Τούρκοι σχεδόν εν ύπνω και λογχισθέντες υπό των ευζόνων μας εγκατέλειψαν πανικόβλητοι τις θέσεις τους. Η θέσις του όρους Τσούκα δεσπόζει των χαρακωμάτων Δουρούτη και Αγίου Νικολάου. Το ημέτερον πυροβολικόν μόλις ανήλθεν εις Τσούκα ήρχισεν να βάλλει ραγδαίως κατά των θέσεων τούτων. Συνεπεία του βομβαρδισμού τούτου των θέσεων αυτών ύψωσαν μετ’ ολίγον λευκάς σημαίας (σ.σ. οι Τούρκοι) και παρεδόθησαν…”

Απόσπασμα από την ανακοίνωση της τελικής νίκης:

“… Τα απόρθητα θεωρούμενα οχυρά της Τσούκας, του Αγίου Νικολάου και της Δουρούτης, τα οποία εχθές εκυριεύσατε θα είνει ο ιερότερος τίτλος τιμής δια τα Ελληνικά όπλα.

Σας συγχαίρω γενναίοι μου στρατιώται.

Εκρατήσατε το μέτωπον υψηλά και εφάνητε τέκνα αντάξια των ενδόξων προγόνων μας και της μεγάλης πατρίδας μας”

Ο Διοικητής της 3ης Φάλαγγος

Ν. Δελαγραμμάτικας

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΚΟΥΒΕΛΗ

Γεννήθηκε στο Θέρμο (Κεφαλόβρυσο τότε) το 1868.

Γιος του Δήμαρχου Θέρμου Γεώργιου Κουβέλη και εγγονός του πολέμαρχου χιλίαρχου Αντώνιου Κουβέλη. Κατετάγη ως εθελοντής στο ‘’Προπαρασκευαστικόν Υπαξιωματικών Σχολείον’’ στην Κέρκυρα το 1884, σε ηλικία 16 ετών.

Ονομάζεται Ανθυπολοχαγός το 1895 και με το βαθμό αυτό παίρνει μέρος στον πόλεμο του 1897 ως διοικητής λόχου.

Προβιβάζετε σε Υπολοχαγό το 1904.

Το 1907- 1908 αποσπάται στην Κρήτη, όπου συμβάλει τα μέγιστα στην οργάνωση του πρώτου στρατού της Κρήτης , της Κρητικής Πολιτοφυλακής.

ΤΟ 1908 προάγεται σε Λοχαγό α’ τάξεως και το 1910 σε Λοχαγό β’ τάξεως.

Το Σεπτέμβριο του 1912 αποσπάται στο Φρουραρχείο Αθηνών από το 1ο Σύνταγμα Πεζικού που υπηρετεί για την εκπαίδευση των επιστράτων που σε μερικούς μήνες θα φέρουν τις μεγάλες νίκες των Βαλκανικών Πολέμων.

Ο ίδιος πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 ως διοικητής του ΙΙΙ Τάγματος του 1ου Συντάγματος Πεζικού της 2ας Μεραρχίας που διοικεί ο Υποστράτηγος Κωνσταντίνος Καλλάρης.

Έλαβε μέρος στις μάχες της Ελασσόνας, του Σαρανταπόρου, των Γιαννιτσών και στην υπερφαλάγγιση και κατάληψη της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1912.

Εκεί ωστόσο που έγραψε τις πιο λαμπρές πολεμικές του σελίδες είναι στην κατάληψη και απελευθέρωση της Χίου, όπου το ΙΙΙ Τάγμα που διοικεί αποβιβάζεται πρώτο στον όρμο ‘’Κοντάρι’’ της Χίου στις 11 Νοεμβρίου 1912 και καλύπτει την αποβίβαση του υπολοίπου στρατεύματος. Κατά τις επιχειρήσεις στις 14 – 15 Νοεμβρίου 1912, καταλαμβάνει με νυχτερινή καταδρομική επιχείρηση το όρος Αίπος όπου και τραυματίζεται. Προτείνεται για προαγωγή επ’ανδραγαθία από τον διοικητή του Συνταγματάρχη Νικόλαο Δελαγραμμάτικα.

Το Φεβρουάριο του 1913 βρίσκεται στο Μέτωπο της Ηπείρου, όπου συμμετέχει ως εμπροσθοφυλακή στην Αριστερή 3η Φάλαγγα που καταλαμβάνει δια της λόγχης τα χιονισμένα και υψηλόκρημνα οχυρά της Τσούκας. Αποτέλεσμα της άριστα σχεδιασμένης και εκτελουμένης αυτής ενέργειας είναι να παραδοθούν τα οχυρά του Μπιζανίου και να απελευθερωθούν τα Ιωάννινα.

Το Σεπτέμβριο του 1913 προάγεται για τις διακεκριμένες του πράξεις στο βαθμό του Ταγματάρχη.

Το 1914 τοποθετείται βοηθός Επιτελάρχη στο Γ ’ Σώμα Στρατού στην Θεσσαλονίκη με διοικητή τον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Μοσχόπουλο.

Το 1915 προάγεται στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.

Το 1917 προάγεται στο βαθμό του Συνταγματάρχη.

Με το βαθμό του Συνταγματάρχη έως το Σεπτέμβριο του 1918 είναι Διοικητής του Μεραρχιακού Πεζικού της 2ας Μεραρχίας του Α’ Σώματος Στρατού στο Μακεδονικό Μέτωπο του Στρυμόνα. Συμμετέχει στις επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων μέχρι την υπογραφή της ανακωχής από τη Βουλγαρία στις 29 Σεπτεμβρίου 1918.

Τον Οκτώβριο του 1918 διορίζεται Στρατιωτικός Διοικητής Ανατολικής Μακεδονίας με έδρα τη Δράμα. Πεθαίνει στη Δράμα προσβληθείς από την επιδημία της εποχής τον εξανθηματικό τύφο στις 14 Μαρτίου 1919.

Στο θάνατό κάνουν αναφορά πολλές από τις εφημερίδες της εποχής.

Πολλαπλά παρασημοφορεμένος.

Η μαρμάρινη προτομή του που υπάρχει σήμερα στο Θέρμο είναι αφιέρωμα της συζύγου του Χαρίκλειας Εδιπίδη και φιλοτεχνήθηκε από τον μεγάλο Έλληνα γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο.

Το βιβλίο για το Θέρμιο Συνταγματάρχη Αριστείδη Κουβέλη εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2019 με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από το θάνατό του.

Πωλείται και αποστέλλεται με αντικαταβολή από το βιβλιοπωλείο “Λέξη και Εικόνα” στη Θεσσαλονίκη.

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6978838891 (κ. Θεολόγος Ηλιάδης)

Γιώργος Παπανικολάου