Ρίο 2016, Oλυμπιακή πόλη. Ο εφιάλτης πίσω από τη «βιτρίνα»

Στην τελική ευθεία για την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το Ρίο έχει τρομακτικά ελλείμματα στην ασφάλεια και τη δημόσια υγεία. Και τρέχει να κρύψει από τους επισκέπτες του, όλα εκείνα που δεν πρέπει να δουν

Ο Αντι Μάρεϊ είχε μόλις κατακτήσει το Γουίμπλεντον, την Κυριακή 10 Ιουλίου, όταν το εξαιρετικά ευφάνταστο trailer «The Greatest Show On Earth» -το οποίο μεταδόθηκε από το BBC- σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη των Αγώνων του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Στο επόμενο βιντεάκι πρωταγωνιστεί ο Ροναλντίνιο, ο παλιός άσος της Μπαρτσελόνα. 

Θα ακολουθήσουν κι άλλα, έως την εναρκτήρια τελετή της 5ης Αυγούστου.

Επειτα ήρθε ο Πελέ -ο ποδοσφαιρικός θρύλος της Βραζιλίας- ο οποίος έγραψε ένα τραγούδι για τους Αγώνες, που το μοιράστηκε με τον κόσμο την Παρασκευή 16 Ιουλίου 2016.

 Ο τίτλος του είναι Esperanca (Ελπίδα). Και η αλήθεια είναι, οτι οι διοργανωτές των πρώτων Αγώνων που θα φιλοξενήσει η Νότια Αμερική, μ' αυτή ζουν. Με την ελπίδα οτι όλα θα πάνε καλά, παρά τα τεράστια προβλήματα που κρύβονται πίσω από τη «βιτρίνα» της κορυφαίας αθλητικής γιορτής. 

Ενα τεράστιο γκράφιτι προσπαθεί να ομορφύνει τον ψηλό τοίχο που χωρίζει την

 τουριστική Βραζιλία από τον ντόπιο πληθυσμό (REUTERS/Bruno Kelly)

Με την πρώτη ματιά, ο επισκέπτης του Ρίο θα εντυπωσιαστεί. Πρόκειται, ίσως, για την πόλη με τη μεγαλύτερη φυσική ομορφιά στη Γη. Το ίδιο και με τη δεύτερη (ματιά). Δισεκατομμύρια δαπανήθηκαν για την κατασκευή γηπέδων, βοηθητικών εγκαταστάσεων και υποδομών, στην προσπάθεια της βραζιλιάνικης κυβέρνησης να θαμπώσει τον κόσμο. Αλλά, αν παρεκκλίνει λίγο από
την προκαθορισμένη διαδρομή του -απ' όλα αυτά που «πρέπει» να δει- θα έρθει αντιμέτωπος με τη ζοφερή πραγματικότητα. Με όλα αυτά που το Ρίο επιχειρεί να κρύψει: φτώχεια, εξαθλίωση, κοινωνικό αποκλεισμό, ταξικό μίσος, εγκληματικότητα και μένος εναντίον των Αγώνων. Θα σοκαριστεί, αλλά και θα κινδυνεύσει.

Κυβέρνηση και διοργανωτές επιδόθηκαν σε απίστευτες σπατάλες, ανεβάζοντας το -έτσι κι αλλιώς δυσβάσταχτο- κόστος των Αγώνων κατά 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Ενα μικρό δείγμα αυτών των υπερβολών είναι το Ολυμπιακό Χωριό με τα 31 γιγαντιαία κτίρια και τους τεράστιους κοινόχρηστους χώρους, στους οποίους μπορούν να σταθμεύσουν πέντε Airbus A380. Στο τέλος, δεν απέμειναν χρήματα για την ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, τις μεταφορές, την εκπαίδευση, την περιβαλλοντική διαχείριση. Τα πρώτα τρία προβλήματα δεν αφορούν μόνον τους κατοίκους του Ρίο, αλλά και τους ίδιους τους Αγώνες.

Τα ελικόπτερα της Αστυνομίας βρέθηκαν καρφωμένα στο έδαφος, τα οχήματα περιπολίας έμειναν παρκαρισμένα, και οι δημόσιες υπηρεσίες κατάντησαν να. ζητιανεύουν για στιλό, είδη προσωπικής υγιεινής, ακόμη και χαρτί υγείας. Η παντελής έλλειψη πόρων φούντωσε τις ανησυχίες για την ασφάλεια των επισκεπτών. Μιλάμε για 206 Ολυμπιακές αποστολές (συμπεριλαμβανομένης -για πρώτη φορά- αυτής των προσφύγων), με 17.000 αθλητές και συνοδούς, 500.000 τουρίστες που αναμένονται στο Ρίο κατά τη διάρκεια των Αγώνων, και 25.000 διαπιστευμένους δημοσιογράφους.

Ο αριθμός των 85.000 αστυνομικών και στρατιωτών που θα επιστρατευθούν από τις 5 έως τις 21 Αυγούστου, ίσως είναι μικρός για να περιφρουρήσει τους Αγώνες σε μια πόλη 12 εκατομμυρίων κατοίκων, η οποία αποτελεί πεδίο μάχης ένοπλων καρτέλ ναρκωτικών που ανταγωνίζονται, το ένα το άλλο. Αλλά, ο μεγαλύτερος εφιάλτης είναι η ενδεχόμενη έλλειψη των αναγκαίων μέσων.

Ενας ντόπιος παρακολουθεί από κοντά τις ασκήσεις της αστυνομίας και του 

στρατού (REUTERS/Ricardo Moraes)

Σε αυτή την πόλη, η οποία επί 16 ημέρες θα γίνει η πρωτεύουσα του κόσμου, κάθε 11 λεπτά μια γυναίκα πέφτει θύμα βιασμού. Μάλλον πολύ πιο συχνά, αφού -πολλές φορές- τα θύματα φοβούνται να καταγγείλουν το έγκλημα. Τρεις εβδομάδες πριν από την έναρξη της μεγαλύτερης αθλητικής διοργάνωσης, κάμερα κατέγραψε μικρά παιδιά και εφήβους να κλέβουν τα πορτοφόλια τουριστών σε κεντρικό δρόμο του Ρίο. Μάλιστα, δεν δίστασαν να τους σύρουν στον δρόμο.

Μια πρώτη γεύση της ανεξέλεγκτης εγκληματικότητας στους δρόμους του Ρίο πήρε ο ισπανός Ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας, Φερνάντο Εσαβάρι. Θύμα ληστείας έπεσε και ένας αυστραλός Παραολυμπιονίκης. Πριν από λίγες ημέρες, ένα ακρωτηριασμένο πόδι και άλλα ανθρώπινα μέλη ξεβράστηκαν στην παραθαλάσσια περιοχή όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις για τους αγώνες του βόλεϊ.

Προσφάτως, απλήρωτοι αστυνομικοί που διαμαρτύρονταν, οργάνωσαν συγκέντρωση στο διεθνές αεροδρόμιο του Ρίο, κρατώντας πλακάτ -γραμμένα στα Αγγλικά- που απευθύνονταν στους ξένους επισκέπτες: «Καλώς ήλθατε στην κόλαση. Οποιος έρχεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο, δεν είναι ασφαλής». Δεν έλεγαν ψέματα.

Ο δεύτερος μεγάλος εφιάλτης γύρω από τους Αγώνες, είναι η δημόσια υγεία. Νοσοκομεία έκλεισαν ή υπολειτουργούν, την ώρα που κορυφαίοι επιστήμονες προειδοποιούν για δάγκειο πυρετό. Η Οργανωτική Επιτροπή εξέδωσε οδηγία προς τους αθλητές, με τη σύσταση να φορούν μακρυμάνικα. Ο ιός Ζίκα παραμονεύει. Και, σαν να μην έφθαναν αυτά, οι γιατροί ανακάλυψαν σούπερ βακτήρια που είναι εξαιρετικά ανθεκτικά στα φάρμακα. Φάρμακα που, άλλωστε, λείπουν, όπως και οι σύριγγες.

Τα Μέσα Μεταφοράς αραίωσαν στους δρόμους, με εξαίρεση τους top τουριστικούς προορισμούς της πόλης. Σχεδόν καμια υπηρεσία δεν δουλεύει ικανοποιητικά, καθώς τα ταμεία της πολιτείας του Ρίο έχουν αδειάσει. Μετά την έκκληση του κυβερνήτη της -ο οποίος στις 17 Ιουνίου ζήτησε ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες να λειτουργήσουν στη διάρκεια των Αγώνων- και την επίσκεψη του μεταβατικού Προέδρου της χώρας, Μισέλ Τέμερ, στο Ρίο, εγκρίθηκε οικονομική βοήθεια ύψους 2,9 δισ. ρεάλ Βραζιλίας (849 εκατ. δολαρίων). Πρόκειται για ψίχουλα. Μόνο σε ό,τι αφορά το λειτουργικό μέρος των Αγώνων -και όχι τα έργα, τις υποδομές ή τις αναγκαίες υπηρεσίες γύρω απ' αυτούς- το έλλειμμα ανέρχεται σε 500 εκατ. ρεάλ (136,6 εκατ. ευρώ), όπως ανέφερε το Reuters.

Πέρα από τα τεράστια έξοδα για τους Αγώνες, τα οικονομικά της πολιτείας του Ρίο έχουν καταρρεύσει, τα τελευταία δύο χρόνια, εξαιτίας της πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Από τα τέλη του περασμένου έτους, η πολιτεία υποχρεώθηκε σε καθυστερήσεις πληρωμών -μισθών και συντάξεων- ενώ έκλεισε σχολεία και νοσοκομεία. Σύμφωνα με τοπικές εφημερίδες, οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων καταβάλλονται με δόσεις, ενώ οι συνταξιούχοι λαμβάνουν τις συντάξεις τους με καθυστέρηση μηνών. Ενα μεγάλο μέρος από τα αναγκαία -για τους Αγώνες- χρήματα, η Βραζιλία τα. δανείστηκε από τους πολίτες της.

Οι φτωχές οικογένειες στην Βραζιλία ζουν μαζί σε εγκαταλελειμμένα σπίτια (Mauricio 

Susin / SOOC)

Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που δημοσιεύτηκε στις 7 Ιουλίου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν δυσβάσταχτο κόστος για τη Βραζιλία, και είναι αμφίβολο αν η χώρα μπορεί να αντεπεξέλθει οικονομικά σε αυτό το εγχείρημα. Η έρευνα, με τίτλο «Μελέτη των Ολυμπιακών 2016: Κόστος και Υπέρβαση Κόστους των Αγώνων (1)», αναφέρει οτι «η υπέρβαση του αρχικού κόστους έρχεται σε μια στιγμή όπου η Βραζιλία μετά βίας μπορεί να την αντέξει, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει τη χειρότερη οικονομική και κοινωνική κρίση στην ιστορία της από τη δεκαετία των 30's».

Ως προς το ρίσκο που ανέλαβε η χώρα σε αυτή τη συγκυρία, ο επικεφαλής της έρευνας, Καθηγητής Bent Flyvbjerg, επισημαίνει: «Η Βραζιλία δεν είναι η μοναδική περίπτωση. Ολοι οι χειμερινοί και καλοκαιρινοί Ολυμπιακοί Αγώνες που μελετήσαμε, έδειξαν υπέρβαση κόστους. Οι Αγώνες είναι ένα τεράστιο εγχείρημα. Ενα από τα πιο δαπανηρά και ριψοκίνδυνα σχέδια υψηλής κλίμακας που μπορεί να αναλάβει μια χώρα, μια πόλη».

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες καταγράφουν την υψηλότερη υπέρβαση κόστους από οποιοδήποτε άλλο σχέδιο μεγάλης κλίμακας, παγκοσμίως. Σε ποσοστό 47%, οι διοργανώσεις αυτές υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό τους πάνω από 100%. Ο μέσος όρος κόστους διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων της περασμένης δεκαετίας είναι τα 8,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι πιο ακριβοί καλοκαιρινοί Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν του Λονδίνου 2012 (15 δισ. δολάρια) και οι πιο ακριβοί χειμερινοί, του Σότσι 2014 (22 δισ. δολάρια).

Φαίνεται, όμως, πως οι Αγώνες του Ρίο θα. πτωχεύσουν και σε ό,τι αφορά τον στόχο, να είναι οι πιο φιλικοί προς το περιβάλλον. Αν και ο δήμαρχος της πόλης, Εντουάρντο Πάεζ, δεν κουράζεται να διαφημίζει τον «πράσινο» χαρακτήρα τους και τη σημασία τους για τον απλό λαό, οι φιλόδοξοι οικολογικοί στόχοι των διοργανωτών φαντάζουν άπιαστοι.

Ενας πρώτο κακό σημάδι ήταν η διατάραξη της άγριας φύσης σε περιοχές της Βραζιλίας από τις οποίες πέρασε η Ολυμπιακή Φλόγα. Αλλά και η πόλη του Ρίο δεν κατάφερε να τηρήσει τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Ο μεγαλύτερος «πονοκέφαλος» των διοργανωτών είναι η ρύπανση των υδάτων. Οι κωπηλάτες θα έρθουν αντιμέτωποι με τα μολυσμένα νερά της λίμνης Ροντρίγκο ντε Φρέιτας, το σχέδιο για βιολογικό καθαρισμό του 80% του κόλπου του Ρίο έχει αποτύχει. Καθημερινά καταλήγουν εκεί 100 τόνοι σκουπιδιών.

Περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν οτι οι περίφημοι «πράσινοι» Ολυμπιακοί Αγώνες είναι ένα -ακόμη- επικοινωνιακό τέχνασμα. Αλλά, υπάρχουν και τα σκάνδαλα. Ενα απ' αυτά είναι η κατασκευή του νέου γηπέδου γκολφ (το άθλημα αυτό επιστρέφει στο Ολυμπιακό καλεντάρι έπειτα από 112 χρόνια) εντός του αστικού πλέγματος. Διότι, όπως προβλέπει το συγκεκριμένο κατασκευαστικό πρότζεκτ, μετά τους Αγώνες θα χτιστούν εκεί 22 ουρανοξύστες πολυτελών κατοικιών και γραφείων. Ενα άλλο σκάνδαλο έχει να κάνει με τα 3.604 διαμερίσματα του Ολυμπιακού Χωριού, τα οποία θα πουληθούν μετά το τέλος των Αγώνων. Η εξυπηρέτηση των πάσης φύσεως οικονομικών συμφερόντων θα αποτελέσει ακόμη ένα πεδίο σύγκρουσης μεταξύ της κυβέρνησης της χώρας και της κοινωνίας των πολιτών.

Το μαγευτικό Ρίο σε μία μαγευτική λήψη (REUTERS/Bruno Kelly)

Τουλάχιστον τα μετάλλια των Ολυμπιακών και των Παραολυμπιακών Αγώνων θα είναι από ανακυκλώσιμα υλικά. Θα έχουν βάρος 500g το κάθε ένα. Στη μια τους όψη θα απεικονίζουν τη Θεά Νίκη στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, με φόντο την Ακρόπολη. Στην άλλη, θα φέρουν το λογότυπο του Ρίο 2016 με τους Ολυμπιακούς κύκλους και ένα δάφνινο στεφάνι. Θα κατασκευαστούν 5.130 μετάλλια (2.488 για τους Ολυμπιακούς και 2.642 για τους Παραολυμπιακούς), και είναι έμπνευση της ελληνίδας σχεδιάστριας κοσμημάτων, Ελενας Βότση. Για την κατασκευή ενός και μόνο χρυσού μεταλλίου απαιτείται εργασία δύο ημερών από 80 ανθρώπους.

Αλλά ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Το αγωνιώδες έργο των βραζιλιάνικων Αρχών τούτες τις μέρες -εκτός από την πρεμούρα να λειτουργήσει η επέκταση του Μετρό στην ώρα της- έχει να κάνει με το «κουκούλωμα» όσων δεν θέλουν να δει ο κόσμος. Προσπαθούν με κάθε τρόπο να αφαιρέσουν τους εξαθλιωμένους κατοίκους του Ρίο από τη θέα των επισκεπτών. Είτε υψώνοντας τοίχους που κρύβουν τις φαβέλες και τις φτωχογειτονιές, είτε κάνοντας έξωση σε ολόκληρους οικισμούς.

Αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, το 65,9% των κατοίκων της πόλης εκτιμούν ότι η διοργάνωση θα είναι επιτυχημένη. Αλλά, υπάρχει και μια πραγματικότητα που δεν αποτυπώνεται στα γκάλοπ: ο μισός πληθυσμός -αυτός που θα πληρώσει τη φιέστα με μια ακόμη χειρότερη ζωή- μισεί τους Αγώνες. Το δείχνει σε κάθε ευκαιρία, με κάθε τρόπο. Με καταστροφές Ακόμη και  με την εκτέλεση μιας από τις μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο: ενός τζάγκουαρ (είναι και το εθνικό ζώο της Βραζιλίας) που οι διοργανωτές είχαν μαζί τους σε λαμπαδηδρομία, στην πόλη Μανάους.

www.protagon.gr