Εχει καμία
(ιδιαίτερη) σημασία αν υπέρ της εξόδου ψήφισαν οι μεγαλύτερες ηλικίες, οι
οικονομικά αδύναμοι και οι έχοντες χαμηλότερη μόρφωση; Όχι δεν έχει. Και αυτοί
πολίτες είναι, την ίδια βαρύτητα έχει η ψήφος τους. Το ερώτημα είναι γιατί δεν
τους έπεισαν τα επιχειρήματα των υποστηρικτών της παραμονής κι έτσι έγινα έρμαια
λαϊκιστών τύπου Τζόνσον, Φάρατζ κοκ. Οι ψηφοφόροι αυτοί θα πληρώσουν σίγουρα
περισσότερο το μάρμαρο, καθώς θα βλέπουν ότι όσα τους υποσχέθηκαν δεν μπορούν να
γίνουν πράξη (ήδη το πρώτο μεγάλο ψέμα ομολογήθηκε -εδώ).
Όμως, αυτό δεν αναιρεί την πραγματικότητα. Τα ψέματα και ο λαϊκισμός βρήκαν
πρόσφορο έδαφος για να φυτρώσουν.
Τα ίδια φαινόμενα εμφανίζονται και σε άλλες
χώρες, που κάθε άλλο παρά στις προβληματικές και φτωχές κατατάσσονται: Αυστρία,
Ολλανδία, Φινλανδία, Γαλλία. Επομένως, η ανάλυση που προσπαθεί να προσδώσει μόνο
ταξικά χαρακτηριστικά στις εκλογικές συμπεριφορές αυτού του είδους κάπου πάσχει.
Παραγνωρίζει άλλες αιτίες (ο φόβος από τη μετανάστευση, που φέρνει ρατσισμό και
ενισχύει εθνικιστικά αντανακλαστικά), οι οποίες συνυπάρχουν και, μαζί με την
οικονομική κρίση, που πλήττει ορισμένα κοινωνικά στρώματα, δημιουργούν εκρηκτικό
μείγμα. Το πρόβλημα είναι περίπλοκο και οι λύσεις δεν είναι μονοσήμαντες.
Για την Ελλάδα, σημασία δεν έχει τόσο η ανάλυση του
πώς και γιατί ψήφισαν οι Βρετανοί. Αλλά αν το αποτέλεσμα αυτής της ψήφου
προμηνύει ή όχι κάτι καλό για τις δικές της υποθέσεις στην Ευρώπη. Για να το
πούμε αλλιώς: η βρετανική έξοδος θα επιφέρει κάποιου είδους χαλάρωση στην
οικονομική πολιτική ή, αντίθετα, θα αποβεί σε βάρος των περισσότερο αδύναμων
χωρών, όπως η δική μας; Και με άλλους όρους, πιο σχηματικούς: ο Σόιμπλε θα
φοβηθεί από το αποτέλεσμα στη Βρετανία και θα είναι πιο ανεκτικός σε χώρες που
πλήττονται από λιτότητα και ανεργία, κυρίως στο Νότο; Ή όχι;
Η απάντηση δεν
είναι καθόλου εύκολη. Επειδή σ' αυτήν την κατηγορία υπάρχουν μεγάλες χώρες με
ειδικό βάρος (Γαλλία, Ιταλία), ας μη σπεύσουμε να προεξοφλήσουμε. Βεβαιότητες
δεν υπάρχουν. Όμως, η ελληνική περίπτωση είναι διαφορετική.
Πρώτον, δεν
πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις ότι μετά το Brexit θα ακολουθήσει κάτι ριζικά
διαφορετικό από αυτό που γνωρίζουμε. Χρειάζεται χρόνος και σύμμαχοι. Και η
εμπειρία του καλοκαιριού του 2015 έδειξε ότι δεν τα διαθέτουμε.
Δεύτερον,
ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι η «γερμανική συνταγή» θα διαφοροποιηθεί κάπως, είναι
πολύ αμφίβολο αν αυτό θα αφορά την Ελλάδα. Η οποία έχει υπογράψει τον τρίτο
Μνημόνιό της, που μόλις άρχισε να εφαρμόζει (για την ακρίβεια να
νομοθετεί), έχει πάρει το τρίτο μεγάλο δάνειό της και πασχίζει κάθε τόσο να
εκταμιευθεί μια δόση. Η βρετανική έξοδος είναι αμφίβολο αν θα σταθεί ικανή να
αλλάξει τις διαθέσεις άλλων κυβερνήσεων απέναντι στην Ελλάδα, ειδικά όσων
θεωρούν ότι της έχουν γίνει πολλές παραχωρήσεις. Αυτή η αίσθηση επικρατεί τόσο
σε πλούσιες χώρες στον Βορρά όσο και σε φτωχότερες από τη δική μας στην
Κεντρική Ευρώπη.
Το παιχνίδι, λοιπόν, είναι σύνθετο. Η Ελλάδα μπορεί να
επωφεληθεί μακροπρόθεσμα από μια (ενδεχόμενη) διαφοροποίηση της σημερινής
οικονομικής πολιτικής. Όμως, το κάρο των λίγων επόμενων χρόνων, που είναι
βαρυφορτωμένο, θα το σύρει μόνη της. Οι λοιποί της Ευρωζώνης φαίνεται ότι έχουν
καταλήξει πώς η ελληνική περίπτωση έχει τακτοποιηθεί. Ο πυρήνας της Ευρωζώνης,
που παίρνει τις αποφάσεις, θα έχει τα επόμενα χρόνια να διαχειριστεί πολύ
δύσκολες καταστάσεις σε μεγαλύτερες χώρες και είναι πολύ αμφίβολο αν θα θελήσει
να αντιμετωπίσει, όπως κάποιοι εδώ ίσως φαντάζονται, μια «αναζωπύρωση» του
ελληνικού προβλήματος.
Για τη βρετανική έξοδο πανηγύρισε η Χρυσή Αυγή και
κρατήθηκε (για να μην πανηγυρίσει) ο Καμμένος. Οι άλλες πολιτικές δυνάμεις ήταν
προσεκτικές. Η δήλωση Τσίπρα, με ορισμένες σωστές επισημάνσεις, ήταν ουσιαστικά
ένα ευχολόγιο για το τι πρέπει να γίνει στην Ευρώπη. Αν δεν δημιουργηθούν (ξανά)
αυταπάτες, ίσως υπάρχουν περιθώρια, μικρά πάντως, ομαλότερης
πορείας.
Το Brexit μπορεί μακροπρόθεσμα να επιδράσει ευεργετικά στην Ευρώπη.
Όμως, όσοι περιμένουν ανατροπές, που θα ευνοήσουν αμέσως και πολύ το ελληνικό
πρόβλημα, θα απογοητευθούν. Οι αυταπάτες του 2015 παραλίγο να μας χαντακώσουν.
Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για δημιουργία νέων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου