Ο πατήρ Ξενοφών στο Μυρόφυλλο, φύλακας της ελληνορθόδοξης παράδοσης

Για σαράντα χρόνια περίπου ο π. Ξενοφών, ο παπα-Φώντας στην ντοπιολαλιά, φυλάει στο  «μετερίζι» που του όρισε ο Θεός και η ζωή, ψηλά στα Τζουμέρκα και  Άγραφα. Εφημέριος από το 1984 στην Ενορία του Αγ. Νικολάου Μυροφύλλου Τρικάλων διακονεί αγόγγυστα την Ορθοδοξία και κρατάει τα πατροπαράδοτα έθιμα.

Ο π. Ξενοφών γεννήθηκε το 1944 στο Μυρόφυλλο Τρικάλων, όπου και τελείωσε και το Δημοτικό Σχολείο. Από μικρό τον θυμόμαστε να βοηθά τον παπά στη θεία λειτουργία κα να έχει αυτή την κλίση προς τα ιερά γράμματα. Χειροτονήθηκε στις 30 Μαϊου 1980 ιεροδιάκονος από το Σεβασμιότατο Ελασσόνος Σεβαστιανό, τοποτηρητής τότε της Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών και την άλλη μέρα ιερέας. Τοποθετήθηκε αρχικά στην Ενορία της Νεράιδας Τρικάλων, όπου έμεινε για τέσσερα χρόνια. Από τον Μάιο του 1984 και μετά το θάνατο του π. Χριστοφόρου Ρίζου, εφημέριου ως τότε του Μυροφύλλου, ανέλαβε τη φύλαξη των όσιων και ιερών της κοινότητας Μυροφύλλου. Διακονεί αδιαλείπτως την Ενορία του από τότε και εξυπηρετεί και τη διπλανή Ενορία, αν χρειαστεί. Γιατί στην Κοινότητα Μυροφύλλου υπάρχει εκτός από την Ενορία του Αγ,Νικολάου και η Ενορία της Αγ. Παρασκευής στο Γκολφάρι.   

Λένε οι παλιότεροι και έχουν δίκιο σ' αυτό,  πως είναι μεγάλο πράγμα να ακούγεται η καμπάνα σε ένα χωριό, να λειτουργιέται  η εκκλησία, να εκκλησιάζεται ο κόσμος, να γίνονται οι θρησκευτικές πανηγύρεις. Και όλα αυτά προϋποθέτουν να υπάρχει παπάς . Γιατί μην ξεχνάμε η αφαίμαξη του πληθυσμού που υπέστη  η ύπαιθρος χώρα τα τελευταία χρόνια κλόνισε ανεπανόρθωτα  και τον κοινωνικό ιστό  και άλλαξε τον κοινωνικός χάρτη. Πολλά χωριά δε ν έχουν δάσκαλο, γιατί δεν έχουν παιδιά, άλλα δεν έχουν και παπά και άλλα με τις διευθετήσεις των
δήμων και των κοινοτήτων άλλαξαν κα το χαρακτήρα της διοίκησής τους. Έτσι, το τρίγωνο της τοπικής εξουσίας παπάς, δάσκαλος, πρόεδρος που για χρόνια κυριαρχούσε στις κοινότητες χάνει μια - μια τις πλευρές του και δεν τις αντικαθιστά κανείς.  Μπορεί να μην υπάρχει δάσκαλος, αφού δεν υπάρχουν παιδιά, πρόεδρος γιατί πήγαν αλλού οι αρμοδιότητές του, χωρίς παπά, όμως είναι δύσκολο. Και για τις χαρές και τις λύπες. 

Ο π. Ξενοφών είναι και στις δυο πλευρές μπροστά. Τα τελευταία χρόνια μπορεί να κάνει περισσότερες κηδείες, λιγότερες βαφτίσεις και ελάχιστους ως και καθόλου γάμους δεν έχει σημασία αυτό. Φτάνει που είναι εκεί για την τελευταία κατοικία και τον αναπαυμό των ανθρώπων, όπως λένε. Ο ίσκιος του συνοδεύει τους ανθρώπους και νιώθουν σιγουριά, όχι γιατί είναι εξασφαλισμένοι για το παραπάνω, αλλά γιατί θα εκτελέσουν ανεμπόδιστα τα λατρευτικά τους καθήκοντα, θα λειτουργηθούν και θ' ανάψουν ένα κερί, θα φκιάσουν ένα πιάτο στάρι για τα πεθαμένα, ένα ύψωμα στην  ονομαστική γιορτή, θα ρίξουν ένα τρισάγιο  στα αγαπημένα τους πρόσωπα, θα κάνουν ένα ευχέλαιο, θα πάνε σε μια προηγιασμένη λειτουργία, σε έναν εσπερινό, θα ακούσουν την καμπάνα, το σήμαντρο, θα εκπληρώσουν το τάμα τους κάνοντας μια λειτουργία, θα φτιάξουν λειτουργιά -πρόσφορο, θα ψάλλουν τα εγκώμια και θα πουν και το Χριστός Ανέστη. Αλήθεια, πόσα μπορούν να κάνουν όταν είναι παπάς στο χωριό. Και ο παπα-Φώντας είναι παρών σε όλα αυτά. Ακούραστος, υπομονετικός, απλός και εργατικός για όλα αυτά τα χρόνια. 

Αυτοί οι άνθρωποι φυλάνε με τον τρόπο τους Θερμοπύλες και τους έχει ανάγκη η ύπαιθρος χώρα.

Μυρόφυλλο: Ένα χωριό, με μοναδική ιστορική αξία

Βρίσκεται στα όρια τριών νομών κι αν ανατρέξει κάποιος πίσω στον χρόνο, θα βρει γεγονότα εξαιρετικής ιστορικής αξίας, που συνδέονται άρρηκτα με το όνομά του. Πρόκειται για το χωριό Μυρόφυλλο, το τελευταίο χωριό της επαρχίας Τρικάλων, που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Ασπροποτάμου, στα όρια των νομών Τρικάλων, Άρτας και Καρδίτσας, ανάμεσα στα Θεσσαλικά Άγραφα και τα Τζουμέρκα.

Η παλιά ονομασία του είναι Μυρόκοβο (αναφέρεται σε χρυσόβουλο του 1336 μ.Χ.) και κατά μία άποψη προήλθε πιθανόν από τη σύνθεση του Μυρ-(σημαίνει σύμπαν) και την παραγωγική κατάληξη -οβο (σημαίνει χωριό). Έτσι, Μυρόκοβο είναι το χωριό με ανοιχτούς ορίζοντες. Μία άλλη εκδοχή λέει ότι, η ονομασία Μερόκοβο (έγινε Μυρόκοβο με την κώφωση του φθόγγου ε) προήλθε από το κόβω και μέρος, επειδή, ως γνωστόν, η Πίνδος είχε πολλές κατολισθήσεις.

Το χωριό, σύμφωνα με στοιχεία του προέδρου του, Γιώργου Ράπτη, είναι χτισμένο σε υψόμετρο 500 έως 900μ. Απέχει από τα Τρίκαλα 90 χλμ και από την Άρτα 85χλμ. Οι κάτοικοι, βάσει απογραφής, είναι 800, ενώ το καλοκαίρι ξεπερνούν τους 1800. Γενικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της περιοχής είναι το ανώμαλο και σε πολλά σημεία απόκρημνο έδαφος. Αυτό τον άγριο και δύσβατο τόπο τον μεταμόρφωσαν με την παρουσία και εργατικότητά τους οι άνθρωποι, δημιουργώντας μια μικρή κοινωνία, αποτελούμενη από πολλούς οικισμούς, ασύμμετρα κατανεμημένους, σε μια έκταση 45.000 στρεμμάτων. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και σε μικρότερο αριθμό με άλλα επαγγέλματα (παντοπώλης, μελισσοκόμος, κρεοπώλης κτλ).

Κοντά στις όχθες του Αχελώου και σε μικρή απόσταση απ' αυτές, στα νότια του χωριού, βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, μέσα σε ένα ιδιόμορφο και εντυπωσιακό τοπίο. Όπως αναφέρει ο κ. Ράπτης, προσελκύει εύκολα το ενδιαφέρον του επισκέπτη και προκαλεί το θαυμασμό του προσκυνητή, χάρη στο ογκώδες και μεγαλόπρεπο του σχήματός του.

Στην εξέταση της ιστορίας του μοναστηριού θα πρέπει να διακρίνουμε δύο χρονικές περιόδους στην μακραίωνη πορεία του. Η πρώτη περίοδος, που είναι η πιο μεγάλη χρονικά, εκτείνεται έως τις αρχές του 17ου αι. και η δεύτερη έως σήμερα. Η πρώτη είχε ως κέντρο λατρείας τον Ιερό Ναό της Παναγίας και η δεύτερη του Αγίου Γεωργίου. Δεν γνωρίζουμε τη χρονολογία δράσης του, αλλά οι τελευταίες σωστικές ανασκαφές στα Βαργίανια έδειξαν μία αξιόλογη δράση, από τα πρώτα κιόλας χριστιανικά χρόνια. Πάντως, στις αρχές του 17ου αι. χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Η οχυρωματική διάταξη των κτηρίων γίνεται φανερή και από τον υψηλό πύργο της εισόδου, τις πολλές πολεμίστρες, τις εξόδους κινδύνου, τις κρύπτες-καταφύγια. Σήμερα, το καθολικό της Μονής είναι η Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου και έτσι φαίνεται να ήταν, τουλάχιστον από τις αρχές του 19ου αι., με όλα τα κτίσματα του μοναστηριακού συγκροτήματος.

Η παράδοση θέλει τον Αϊ-Γιώργη κτίσμα της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως καταφύγιο των αγωνιστών στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα. Κτήτορας του μοναστηριού είναι ο ηγούμενος παπά-Κοσμάς, όπως παριστάνεται στην είσοδο της εκκλησίας. Οι εργασίες τελείωσαν το 1836.

Σύμφωνα με τον κ. Ράπτη, η πνευματική δράση της Μονής, στην πρώτη φάση της ιστορικής πορείας της, όπως αυτή καταγράφεται μέσα από τη σωζόμενη αλληλογραφία του κώδικα των Βρυξελλών ΙΙ 2406 του παπά-Νικόλα Μυροκοβίτου, υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική. «Διαφαίνεται- προσθέτει ο κ. Ράπτης- πως με κέντρο τη Μονή Μυροκόβου, απ' όπου έπαιρναν τα πρώτα γράμματα, εξακτινώνονται έπειτα οι λόγιοι στα κέντρα του ελληνισμού. Αφέθηκε να σβήσει έτσι άδοξα, στο πρώτο μισό του 20ου αι., από τους τελευταίους μοναχούς αυτό το προπύργιο του πνεύματος και της ελευθερίας στο κέντρο της ορεινής Ελλάδας». Κάθε χρόνο, στις 23 Απριλίου ή τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, πανηγυρίζει το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και γίνεται παραδοσιακό ημερήσιο πανηγύρι που κρατάει ως αργά το απόγευμα.

Ακόμη, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το μοναδικό άθικτο κομμάτι του ποταμού Αχελώου και να επισκεφτεί το Διάσελο, όπου στις τελευταίες ανασκαφές βρέθηκε οικισμός, που χρονολογείται 300π.Χ. Τα Βαργιάνια, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ναό του 5ου μ.Χ. αιώνα και τάφους του 10ου αι. Στο Μυλογόζι-Χειρόλακος υπάρχει το μονοπάτι, απ' όπου πέρασε ο Άρης Βελουχιώτης και η τοποθεσία «Φάγκος», όπου σκοτώθηκε.

Στο Μυρόφυλλο έγινε η συνάντηση των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΛΑΣ, με τον Αρχικαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη και τον Στρατηγό Σαράφη, ΕΔΕΣ, με τον Στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα και ΕΚΑ, με τον αρχηγό Ψαρό, όπου υπέγραψαν το Σύμφωνο Μυρόφυλλο-Πλάκα.

Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει ένα μοναδικού κάλλους φυσικό τοπίο στα βουνά, τα φαράγγια, τις σπηλιές και τις άθικτες εξοχές του χωριού, τους ζωντανούς οικισμούς του, Γκολφάρι, Γλύστρα, Πύργος, Φτέρη, Μπουρνιάς, Καραβδέϊκα, Μηλότοπος, τις κορφές Χατζή, Αλαμάνος και Αηλιάς.

Κάθε χρόνο, εκτός από το πανηγύρι του Αϊ Γιώργη, γιορτάζονται η Αγία Παρασκευή, στις 26 Ιουλίου, ο προφήτης Ηλίας, στις 20 Ιουλίου, τριήμερο παραδοσιακό πανηγύρι, στις 15 Αυγούστου, με πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Παρά τις ιδιαιτερότητες, οι κάτοικοι- μόνιμοι και απόδημοι- συσπειρώνονται γύρω από τους έξι εκπολιτιστικούς συλλόγους: » Σύλλογος αποδήμων Μυροφυλλιτών « με έδρα την Αθήνα, « Παν-θεσσαλικός Σύλλογος Μυροφυλλιτών 'Ο Άγιος Γεώργιος'», με έδρα την Αγριά Βόλου, «Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Νότιας Πίνδου & μνημείων Αχελώου-Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου», «Σύλλογος Γκολφαρίου», «Σύλλογος Γλύστρας» και «Σύλλογος Μυροφυλλιτών Τρικάλων «, με κοινό σκοπό την αναδιοργάνωση του χωριού, τη στήριξη και ανάπτυξη και τη διάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Γι' αυτό εκδίδεται εδώ και 30 χρόνια η εφημερίδα «Το Μυρόφυλλο «, ( Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών ) από το Σύλλογο Αποδήμων Μυροφυλλιτών.

Για την ιστορία της περιοχής εκδόθηκαν και έξι βιβλία: »Ένας δάσκαλος θυμάται » του Δημ. Παπανικολάου, αναφορικά με την αντίσταση στο χωριό, »Αφύλακτοι θησαυροί » του Δημητρίου Ελ. Ράπτη, »Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου Μυροφύλλου Τρικάλων» του Ελευθερίου Καρακίτσιου, »Το Μυρόφυλλο Τρικάλων 1880 - 1980 '' του Δημητρίου Ελ. Ράπτη (κοινωνιολογική μελέτη ), »Εις μάτην» έκδοση της Κοινότητας Μυροφύλλου για την Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου και τέλος ''Ένας Άγιος - Ένα Χωριό» έκδοση της Κοινότητας Μυροφύλλου για την Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου και το Μυρόφυλλο.

Κώστας Γκέτσης

www.gnomiartas.gr