O
Δήμος Ζηρού δημιουργήθηκε από τη συνένωση
τριών πρώην Καποδιστριακών Δήμων και
μίας Κοινότητας. Το Δήμο Φιλιππιάδας,
το Δήμο Θεσπρωτικού, το Δήμο Ανωγείου
και την Κοινότητα Kρανέας. Ο Δήμος
Ζηρού αποτελεί τον έναν από τους τρεις
Δήμους του Νομού Πρέβεζας. Με βάση την
απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό περίπου
16.494 και αποτελεί το 27,8% του πληθυσμού
του Νομού Πρέβεζας. Η έκταση του Δήμου
ανέρχεται στα περίπου 380.601 στρέμματα.
Ιστορία Δήμου Ζηρού
Φιλιππιάδα
Η
περιοχή της Φιλιππιάδας πρέπει να
κατοικείται ήδη από τον 8ο και 7ο αιώνα
π.Χ. Πρόδρομος της σημερινής πόλης ήταν
ο αρχαίος οικισμός Χάραδρον, του οποίου
το όνομα παραπέμπει στη βόρεια κοιλάδα
(χαράδρα) του ποταμού Λούρου. Στα σύνορα
με το νομό Άρτας, στα ανατολικά του
δήμου, βρίσκονται ερείπια του αρχαίου
οικισμού Όρραον.
Στον
Α’ Βαλκανικό Πόλεμο το 1912, η Φιλιππιάδα
έπαιζε έναν σημαντικό ρόλο. Η μικρή πόλη
ήταν σημείο εκκίνησης της επίθεσης του
ελληνικού δυτικού μετώπου με κατεύθυνση
τα Ιωάννινα ενάντια των στρατευμάτων
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα ελληνικά
στρατεύματα κατέλαβαν την 28η Οκτωβρίου
του 1912 την Φιλιππιάδα επιτιθέμενα από
την Άρτα. Ιδιαίτερα στην περιοχή των
Πέντε Πηγαδιών υπήρξαν, λόγω της
στρατηγικής της θέσης στη νότια έξοδο
της κοιλάδας του Λούρου, μεγάλες ένοπλες
συγκρούσεις. Από της 7 έως της 9 Νοεμβρίου
του 1912 τα ελληνικά στρατεύματα κατάφεραν
να κατακτήσουν τα Πέντε Πηγάδια.
Το
1923 ιδρύθηκε το χωριό της Νέας Κερασούντας
από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας
μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919
– 1922 και τη Συνθήκη της Λωζάννης, όπου
καθορίζεται η ανταλλαγή πληθυσμών το
1923. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου
παγκόσμιου πολέμου και της κατοχής στην
Ελλάδα από τις δυνάμεις του Άξονα από
τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Οκτώβριο
του 1944 η Φιλιππιάδα ανήκε αρχικά στην
ιταλική ζώνη κατοχής. Με τη ένταξη της
Ιταλίας στις συμμαχικές δυνάμεις το
Σεπτέμβριο του 1943, η Φιλιππιάδα άνηκε
στη γερμανική ζώνη κατοχής μέχρι την
αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων
τον Οκτώβριο του 1944.
Θεσπρωτικό
Το
Θεσπρωτικό βρίσκεται στο βόρειο τμήμα
του νομού, στις πλαγιές των Θεσπρωτικών
Ορέων. Η ονομασία του χωριού μέχρι το
1927 ήταν Λέλοβα. Μετονομάστηκε από
1-4-1927 με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών
(Φ.Ε.Κ 76/2-5-1927 τεύχος Α) σε κοινότητα
Θεσπρωτικού. Μεταπολεμικά, τη δεκαετία
του ’50 έγινε Δήμος. Σήμερα κατά την
απογραφή του έτους 2001 το Θεσπρωτικό
έχει πληθυσμό περίπου 2.000 κατοίκων.
Γεωγραφικά, είναι πρωτεύουσα της περιοχής
Λάκκας του νομού Πρέβεζας (Λάκκα Λελόβου),
η οποία είναι μια όμορφη κοιλάδα που
περιλαμβάνει τα χωριά Κρανιά, Τύρια,
Ριζοβούνι (Ποδογόρα), Γαλατά (Μπουλιμέτι),
Ζερβό, Παπαδάτες, Μελιανά, Άσσο (Νάσαρι),
Νικολίτσι, Ελιά (Ντάρα), Πλατάνια.
Παραδοσιακά στη Λάκκα Λελόβου υπάγονταν
και τα χωριά Στεφάνη (Καντζάς), στη νότια
είσοδο της κοιλάδας, και Ρωμιά στα
ανατολικά, όπως πιστοποιείται από τις
κτηματικές ιδιοκτησίες τους.
Η
κοιλάδα σχηματίζεται μεταξύ των βουνών
Θεσπρωτικά όρη (Μπαλντενέσι) στα δυτικά
με υψόμετρο 1250 μέτρα και Τσούκα
Ποδογόρα-Ζαρκοράχη στα ανατολικά με
υψόμετρο 1270 μέτρα. Περιλαμβάνει επίσης
τη λίμνη Μαυρή, η οποία αποξηράνθηκε
περί το 1960. Η ονομασία τα Λέλοβα είναι
πολύ παλιά με άγνωστη προέλευση. Πάντως
στην κεντρική εκκλησία του χωριού
Παναγία η Λαμποβίτισσα που χτίστηκε το
1794 επί Αλή Πασά Ιωαννίνων, υπάρχει
επιγραφή σε κεραμικό με το έτος 1429
προερχόμενη από την προηγούμενη εκκλησία
που κατεδαφίστηκε (μετόχι). Η τοπική
παράδοση αναφέρεται σε συνοίκηση δύο
μικρότερων χωριών από τα δύο άκρα του
χωριού. Ως πιθανή αρχή της συνοίκησης
των δύο ακραίων αρχαιότερων χωριών
(απάνω και κάτω μαχαλάς σήμερα) μπορεί
να θεωρηθεί η εποχή καταστροφής της
πόλεος Λάμποβο στη Βόρειο Ήπειρο, από
όπου προέρχεται και η πολιούχος εικόνα
του χωριού. Το χώρο της σημερινής Παναγίας
Λαμποβίτισας στο κέντρο του χωριού
κατείχε η ομώνυμη μονή, μετόχι της
φημισμένης σταυροπηγιακής μονής του
Λαμπόβου.
Σε
ολόκληρη τη Βαλκανική δεν υφίσταται
χωριό με την ίδια ονομασία (Λέλοβα ή
Λέλοβο). Μόνο στη Μακεδονία κοντά στο
Κιλκίς βρίσκεται χωριό στο όρος Κρούσια
με την παλαιά ονομασία Λέλοβο , που έχει
μετονομαστεί σε Άγιος Αντώνιος.
Ανώγειο
Το
Ανώγειο βρίσκεται στο βορειοανατολικότερο
τμήμα του νομού. Καταλαμβάνει έκταση
71,6 τετρ.χλμ. Στη θέση Καστρί Γοργομύλου
βρίσκεται ένας αρχαιολογικός χώρος
ιδιαίτερης ιστορικής αξίας. Είναι η
Αρχαία Πόλη Όρραον, γνωστή και ως
Καστρόπολη όπου σώζονται ερείπια
κάστρου, διάφορα οικοδομήματα, δεξαμενή,
νεκροταφείο και δρόμοι και η ίδρυση της
χρονολογείται από την εποχή της Κασσώπης.
Η θέση ήταν γνωστή στους ξένους περιηγητές
από τον 19ο αι., ενώ ο Άγγλος ιστορικός
N.G.L. Hammond στο μνημειώδες για την τοπογραφία
της αρχαίας Ηπείρου έργο του Epirus (Oxford
1967) σ. 154-156, υπέθεσε ότι ο οικισμός ήταν
η Φυλακή, πόλη που επίσης προσπάθησε να
αντισταθεί στις ρωμαϊκές λεγεώνες χωρίς
επιτυχία.
Κρανιά
Ανάμεσα
στη Μεγάλη και στη Μικρή Λάκκα Σουλίου
σε υψόμετρο 600μ. βρίσκεται το χωριό
Κρανιά. Μαζί με το συνοικισμό της Τύριας
αποτελούν ενιαία διοικητική μονάδα με
πληθυσμό 1.150 κατοίκους. Μετά την εφαρμογή
του σχεδίου Καποδίστρια παρέμεινε η
μόνη κοινότητα στο νομό, γεγονός που
θυμίζει σε πολλούς το παλιό όνομα της
κοινότητας: «Ανεξάρτητο Βασίλειο
Κρανιάς». Το σημερινό χωριό βρίσκεται
κοντά στη θέση Βολέτσι και Σκρεβένικο
τα οποία καταστράφηκαν από Βουλγάρους
(1034 μ.Χ.), σύμφωνα με τα απομνημονεύματα
του Δημ. Παπακωσταντίνου. Σώζονται
αρκετά ερείπια από τον οικισμό Βολέτσι
και πολλά πηγάδια. Εκτός από τους ντόπιους
κατοίκους, στην περιοχή βρήκαν καταφύγιο
και οι Χριστιανοί ορθόδοξοι φυγάδες
από τον πλούσιο καμπότοπο του Λούρου,
τους οποίους λυμαίνονταν οι Οθωμανοί
κυρίαρχοι.
Οι
κάτοικοι αγωνίστηκαν σκληρά για την
επιβίωση τους, συμμετέχοντας και σε
δολιοφθορές κατά του Οθωμανού «αφέντη».
Συγκεκριμένα, ο Μάρκος Μπότσαρης
συμμετείχε σε εχθροπραξίες κατά των
τοπικών αγάδων έχοντας μαζί του 200
παλικάρια απ” την Κρανιά, όπως
χαρακτηριστικά αναφέρει ο Οδυσσέας
Μπέτσιος στο έργο του «Μνήμη Σουλίου».
Ένοπλη αντίσταση πρόβαλαν οι Κρανιώτες
και κατά των Γερμανών, οι οποίοι σε
αντίποινα έκαψαν το χωριό το Μάρτιο του
1944. Στα 37.000 στρέμματα Βοσκήσιμης έκτασης
με το πλούσιο ανάγλυφο και σε υψόμετρο
που κυμαίνεται από 30 έως 1250μ. βόσκουν
ελεύθερα 13.000 αιγοπρόβατα και 3.500 βοοειδή.
Τα
αρίστης ποιότητας παραγόμενα προϊόντα
αποτελούν την κύρια πηγή εσόδων των
κατοίκων. Επίσης στις θέσεις Βαλαωρίτη
και Μπαλντενέσι διαβιούν σε άγρια
κατάσταση πολλά κοπάδια αλόγων. Η πίστη
και η ευσέβεια των κατοίκων διαφαίνεται
από τις τέσσερις εκκλησίες που υπάρχουν
στους οικισμούς και από τα διάσπαρτα
ερημοκλήσια, που κανείς δε γνωρίζει με
ακρίβεια την ιστορία τους. Αξίζει να
σημειώσουμε ότι από το ομώνυμο δάσος,
έλκει την καταγωγή του και ο ποιητής
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.
Φιλιππιάδα, η πόλη των πελαργών
Σήμα
κατατεθέν της Φιλιππιάδας ο πελαργός,
γι’ αυτό αν βρεθείτε στην πόλη κοιτάξτε
ψηλά. Στην Φιλιππιάδα θα εντοπίσετε
διάσπαρτες τεράστιες φωλιές των
αποδημητικών αυτών πτηνών στα πιο
απίθανα μέρη: στο Δημαρχείο, σε ταράτσες
σπιτιών, σε μπαλκόνια και κολώνες. Κι
αν είναι άνοιξη ή καλοκαίρι θα δείτε
και τους πελαργούς σε χαμηλές πτήσεις
πάνω από τα σπίτια.
Οι
κάτοικοι της Φιλιππιάδας έχουν συνδέσει
την πόλη τους με τους πελαργούς. Περιμένουν
πώς και πώς τον ερχομό τους κάθε άνοιξη
και φροντίζουν τις φωλιές ευλαβικά. Η
άφιξή των πελαργών γίνεται είδηση στα
portals, ακόμη και στα δελτία ειδήσεων της
τηλεόρασης. Τα τεράστια αυτά πουλιά,
προάγγελοι του καλοκαιριού, φέρνουν
μαζί τους τη θαλπωρή του νότου, την
ελπίδα και την ανανέωση.
Οι
πελαργοί μένουν στην περιοχή μέχρι τα
τέλη του καλοκαιριού. Το 2015 καταγράφηκαν
στην Φιλιππιάδα 13 φωλιές. Νότια της
πόλης και σε σχετικά μικρή απόσταση
βρίσκεται το σύμπλεγμα των υγροβιότοπων
του Αμβρακικού κόλπου, ένα από τα πιο
σημαντικά εθνικά πάρκα της Ελλάδας.
Λίμνη Ζηρού
Η
Λίμνη Ζηρού (επίσης και “Λίμνη Ζηρός”)
βρίσκεται 2 χλμ δυτικά της επαρχιακής
οδού Άρτας – Φιλιππιάδας – Ιωαννίνων
απέναντι από την κοινότητα Παντάνασσας
Άρτας. Διοικητικά και γεωγραφικά ανήκει
σε τρεις δήμους: Φιλιππιάδας (N. Πρέβεζας),
Θεσπρωτικού (Ν. Πρέβεζας) και Ξηροβουνίου
(Ν. Αρτας). Από την 1η Ιανουαρίου 2011, με
τον Νόμο Καλλικράτης η Λίμνη Ζηρού
περιέρχεται ολοκληρωτικά στο Νέο δήμο
Ζηρού, με πρωτεύουσα τη Φιλιππιάδα,
εκτός από ένα δασικό τμήμα πρόσβασης
από την Οδό Άρτας-Ιωαννίνων που ανήκει
στο κτηματολόγιο Παντάνασσας του Δήμου
Αρταίων.
Το
όνομά της Λίμνης Ζηρού έχει Σλαβική
προέλευση (π.χ. η λέξη λίμνη είναι озеро
(οζέρο) στα Ρωσικά, језеро στα Σέρβικα
ή езеро στα Βουλγάρικα), προφανώς
κατάλοιπο μεσαιωνικής εποίκησης της
περιοχής από Σλαβικά φύλα. Η αμφισβήτηση
της Σλαβικής εποίκησης περιοχών του
Νομού Πρέβεζας και πέριξ, δεν έχει πλέον
κανένα νόημα, διότι είναι τεκμηριωμένες
τέσσερις Βουλγαρικές επιδρομές (Πέτρος
Φουρίκης, 1930) και (Χρονικό Κεδρηνού,
έκδοση Βόννης 1600 μ.Χ.) και το κυριότερο,
από τα 75 τοπωνύμια χωριών του Νομού
Πρέβεζας τα 43 ήταν Σλαβικά και άλλαξαν
με Προεδρικά διατάγματα από το έτος
1926 – 1955, π.χ. Άρτσα (Νάρκισσος), Βλάντα
(Δεσποτικά), Βόνιτσα (=πόλη με νερά,
Vodina), Γόρανα (Τρίκαστρο), Ζάλογγο
(Za+Longu=εις το δάσος), Καντζάς (Στεφάνη),
Λούτσα (Luza), Μουζάκα (Σφηνωτό), Μποντάρι
(Βαλανιδούσα), Νεμίτσα (Βουβοπόταμος),
Ντάρα (Ελιά), Ντούβιανα (Κρυοπηγή),
Ποδογόρα (Pod+Goria=πρόποδες βουνού, σήμερα
Ριζοβούνι), Σέσοβο (Πολυστάφυλο), Στρεβίνα
(Καμπή), Τζαραβίνα (Σκεπαστό), κλπ Η
Λίμνη Ζηρού είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο
– μοιάζει με Ελβετικό τοπίο – που ήταν
σχετικά άγνωστο στο κοινό, γιατί δεν
υπήρχε στους τουριστικούς χάρτες με
κλίμακα κάτω του 1:300.000.
Γεωλογία-Γεωγραφία
Η
δημιουργία της λίμνης Ζηρού φαίνεται
να οφείλεται στην τεκτονοκαρστική
δραστηριότητα της περιοχής. Οι γεωλόγοι
πιστεύουν ότι η λίμνη αποτελούσε λιμναίο
σπήλαιο, αλλά η οροφή κατέρρευσε προ
10.000 ετών περίπου. Ο υδροφόρος ορίζων
της λίμνης είναι ο ίδιος με αυτόν του
ποταμού Λούρου, συνεπώς τα δύο υδάτινα
συστήματα επικοινωνούν. Οι διαστάσεις
της λίμνης είναι περίπου 900μ Χ 600μ. Το
μέγιστο βάθος της λίμνης, σύμφωνα με
μετρήσεις του ιδιώτη Χαράλαμπου Γκούβα
το έτος 1997 βρέθηκε 70 μέτρα ενώ στη βόρεια
όχθη το άμεσο βάθος στα βράχια είναι 9
μέτρα. Η νότια όχθη «σβήνει» σταδιακά
σε ρηχή αμμουδιά. Η θερμοκρασία του
νερού κυμαίνεται χειμώνα καλοκαίρι από
9,6οC – 21,2οC. Όπως σε όλες τις λίμνες με
γλυκό νερό η άνωση είναι χαμηλότερη από
αυτή των θαλασσών, και η κολύμβηση
εγκυμονεί κίνδυνο πνιγμού. Στο παρελθόν
έχουν πνιγεί άτομα που προσπάθησαν να
κολυμπήσουν ή ψάρευαν,. Το έτος 2010 ανέκυψε
ένα παράξενο φαινόμενο στη Λίμνη Ζηρού.
Οι εφημερίδες έγραψαν κατά γράμμα ότι
“Το Νερό της Λίμνης Ζηρού έγινε Κόκκινο”.
Στο σχετικό ρεπορτάζ ανακοινώθηκε ότι
“ο καθηγητής ελέγχου και προστασίας
του περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τρ. Αλμπάνης
μετά από έρευνα απέδωσε το φαινόμενο
σε ένα τοξικό Κυανοβακτηρίδιο, το
Planktothrix Rubescens, αναφέροντας πληροφορίες
σχετικά με τις επικίνδυνες ιδιότητες
του βακτηριδίου και πιθανούς τρόπους
αντιμετώπισης, μάλιστα συνέστησε πλήρη
απαγόρευση της κολύμβησης και της
αλιείας στη λίμνη.
Μυθολογία Λίμνης Ζηρού
Η
λαϊκή μυθολογία έχει πλάσει και σχετικό
μύθο σχετικά με τη δημιουργία της λίμνης.
Σύμφωνα με αυτόν, “δύο αδελφές, μία
πλούσια και μία φτωχή, βρίσκονταν σε
αντιδικία με έρεισμα τα παχουλά παιδιά
της φτωχής, που σιτίζονταν με αποφάγια
της πλούσιας. Τελικά επήλθε ρήξη των
δύο αδελφών και η φτωχή πήρε το δρόμο
της ξενιτιάς προς το βουνό. Τότε
παρουσιάσθηκε άγγελος και της είπε να
μη γυρίσει πίσω να δει την καταστροφή
γιατί θα μετατραπεί σε στήλη άλατος. Σε
λίγο έγινε σεισμός και η περιοχή
κατέρρευσε με αποτέλεσμα να καταπιεί
το σπίτι και την οικογένεια της πλούσιας
αδελφής. Η φτωχή αδελφή τρόμαξε και
γυρίζοντας πίσω μαρμάρωσε μαζί με το
γάιδαρό της”. Προφανώς η λαϊκή μυθολογία
σαν άγαλμα της εννοεί το μεγάλο βράχο
ανατολικά της λίμνης, και είναι φανερό
ότι παραπέμπει σε ανάλογο μύθο της
Βίβλου με τα Σόδομα και Γόμορρα.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου