Πωγώνι. Άφθαρτο στο χρόνο

Μέσα από ένα συναρπαστικό οδοιπορικό την παραμεθόριο Ήπειρο, σ' έναν τόπο αναλλοίωτο στο χρόνο που τον αγκαλιάζει από παντού η ζωογόνα φύση, ανακαλύπτουμε το Πωγώνι, έναν διαφορετικό προορισμό για ταξιδιώτες που αναζητούν το ανεπιτήδευτο και το αυθεντικό.

Αν και είναι περίκλειστο από ψηλά βουνά και δύσβατα φαράγγια, το Πωγώνι, λόγω τις νευραλγικής θέσης του, κατάφερνε πάντα να βρίσκεται στο προσκήνιο της ιστορίας. Βρισκόμαστε στο νόμο Ιωαννίνων, ακριβώς πάνω στη μεθοριακή γραμμή που χωρίζει την Ελλάδα από την Αλβανία, 60 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της  πρωτεύουσας, σ έναν τόπο όπου κυριαρχούν οι ορεινοί όγκοι των βουνών Νεμέρτσικα, Κασιδιάρης, Τσαμαντάς και διατρέχουν ζωηρά ποτάμια (όλα παραπόταμοι του Καλαμά). Σε τούτη την πλούσια φυσιογραφία συμβιώνουν, άλλοτε διάσπαρτα μέσα στα δάση, άλλοτε κρυμμένα στις ρεματιές, ή απλωμένα στο άνοιγμα μικρών κοιλάδων τριάντα τρία χωριά που απαρτίζουν τον γεωπολιτικό χώρο του Πωγωνίου. Ένα μέρος των χωριών αυτών που μοιράζονται την ίδια φυσική περιοχή και συνδέονται μεταξύ τους με κοινή μοίρα και ιστορία, βρίσκονται στην Αλβανία (Β. Ήπειρο). Εμείς βέβαια σε αυτό το οδοιπορικό μας θ' ασχοληθούμε με τα χωριά που αναπτύσσονται σε ελληνικό έδαφος. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το Δελβινάκι, το Δολό, η Πωγωνιανή, η Βήσσανη και αρκετά ακόμη που διατηρούν ατόφια την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους.  Σε αυτό το τμήμα της Ηπείρου το οδικό δίκτυο, τουλάχιστον αυτό που συνδέει τα σημαντικότερα χωριά μεταξύ τους, αλλά και με την πόλη των Ιωαννίνων, είναι ασφάλτινο και δεν κρύβει ιδιαίτερες εκπλήξεις. Έτσι, χρησιμοποιώντας είτε τον οδικό άξονα που οδηγεί στην Κακαβιά, είτε τον εθνικό δρόμο Ιωαννίνων - Κοζάνης που περνά από το Καλπάκι, θα βρεθείτε εύκολα στο Πωγώνι.

Η ιστορία των Ανθρώπων: 

Ο τοπικός θρύλος θέλει η περιοχή να οφείλει το όνομά της στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Πωγωνάτο που έζησε εδώ για δυο ολόκληρα χρόνια (γύρω στο 700 μ.Χ.). Τα χωριά του Πωγωνίου ανέκαθεν βρίσκονταν πάνω στους χερσαίους εμπορικούς δρόμους που συνέδεαν τις πόλεις της Αδριατικής θάλασσας και την Ιταλία με τα ανατολικά Βαλκάνια και την Μικρά Ασία. Ο λόγος αυτός μπορεί να έφερε πλούτο και ευμάρεια στους κατοίκους, όμως πολλές φορές έγινε αιτία ο τόπος να μπει από νωρίς στο στόχαστρο των επιδρομέων. Ρωμαίοι, Γαλάτες, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Τούρκοι, όλοι όσοι ενδιαφέρονταν για το εμπόριο, προσπάθησαν να έχουν στην κατοχή τους τα περάσματα του Πωγωνίου.

Όταν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έγινε ο οδικός άξονας που σύνδεε το λιμάνι των Αγίων Σαράντα με το Αργυρόκαστρο και τα Γιάννενα, το Πωγώνι μα κυρίως τα χωριά Πωγωνιανή και Δελβινάκι αναδείχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα. Οι ευφυείς κάτοικοι απέδειξαν ότι εκτός από πεπειραμένοι κτηνοτρόφοι και γεωργοί, ήταν και επιτυχημένοι έμποροι, δραστήριοι μεταπράτες, μεταφορείς, αλλά και τεχνίτες. Έτσι άρχισαν τις συνδιαλλαγές με την Πόλη, ενώ η δράση τους έφτασε μέχρι τη Μολδαβία και τη Βλαχία με αποτέλεσμα τα κεφαλοχώρια να συγκεντρώσουν την οικονομική και πολιτιστική ζωή όλης της επαρχίας Πωγωνίου.

Φύση και Πολιτισμός

Περιοχή «Natura 2000»: Η περιοχή του ανατολικού Πωγωνίου η οποία διατρέχεται από τον ποταμό Γορμό- παραπόταμο του Καλαμά- έχει χαρακτηρισθεί ως «περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» και προστατεύεται από το δίκτυο «Natura 2000». Βέβαια και εδώ δεν λείπουν οι άστοχες ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως η παράνομη αιμοληψία και σε αρκετά σημεία το μπάζωμα της κοίτης με αδρανή οικοδομικά υλικά και γεωργικά απορρίμματα.  Ενδιαφέρον τόσο για τη χλωρίδα και την πανίδα του, όσο και για τις όμορφες πεζοπορικές διαδρομές που μπορούν να πραγματοποιηθούν στην κοίτη του, είναι το φαράγγι του Κουβαρά στο Δολό.

Η λίμνη Ζαραβίνα: Θα τη δείτε σχεδόν ν' ακουμπά πάνω στο δρόμο Καλπακίου -Κακαβιάς. Είναι μικρή σε μέγεθος, όμως τα νερά της είναι διαυγή και κρυστάλλινα, γι αυτό και παλαιότερα την έλεγαν «Νίζερος», σλαβική λέξη που σημαίνει «καθαρά νερά». Εδώ ζουν και αναπαράγονται αρκετά είδη ψαριών του γλυκού νερού.

Λαογραφικό Μουσείο Πωγωνιανής: Στο χωριό Πωγωνιανή θα επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε κτίριο του 19^ου αιώνα (κατόπιν συνεννόησης με τον κο Σταύρο Παπαδόπουλο τηλ. 6973712247). Εδώ ανάμεσα στα δεκάδες σκευή καθημερινής χρήσης θα δείτε δείγματα παραδοσιακών ενδυμασιών του Πωγωνίου, αλλά και παλιές φωτογραφίες όπως επίσης και έγγραφα που σχετίζονται με την ιστορία της περιοχής.

Οι κυριότερες διαδρομές

Για να γνωρίσεις πραγματικά τον τόπο σίγουρα δεν θα σου φτάσουν οι μέρες, αφού κάθε
χωριό, κάθε φαράγγι και κάθε ποτάμι θα απαιτήσουν όλη την προσοχή σου. Συνήθως οι
εξορμήσεις των περισσότερων από εμάς περιορίζονται -δυστυχώς- στον ανεπαρκή χρόνο του Σαββατοκύριακου. Αναγκαστικά λοιπόν για να έχετε τουλάχιστον μια σφαιρική εικόνα της περιοχής, θα σας προτείνω μια μεγάλη, αλλά ευχάριστη διαδρομή που σχηματίζει έναν κύκλο, περνά από τα σημαντικότερα χωριά και σας εξασφαλίζει μια πρώτη αλλά ουσιαστική γνωριμία με το Πωγώνι.

Ακολουθώντας τον οδικό άξονα που συνδέει τα Γιάννενα με τη Μακεδονία δεν θα διανύσετε πάνω από 30 χιλιόμετρα έως το Καλπάκι, το οποίο θεωρείται «πύλη» για την επαρχία Πωγωνίου. Ο νέος δρόμος που συνδέει τα Γιάννενα με το τελωνείο της Κακαβιάς, μετέτρεψε το ιστορικό Καλπάκι σε οικονομικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Αξίζει να επισκεφθείτε το Μνημείο των Πεσόντων που είναι αφιερωμένο στους άνδρες που έπεσαν στο πεδίο της μάχης κατά την Ιταλική εισβολή του 1940.  Αξιόλογο είναι και το Πολεμικό Μουσείο που περιλαμβάνει εκθέματα -όπλα, έγραφα, βιβλία κλπ.- εκείνης της περιόδου.

Δελβινάκι - Πωγωνιανή: Προσέχοντας την κίνηση που δεν σταματά ποτέ (κυρίως από φορτηγά που κατευθύνονται από και
προς την Αλβανία), ακολουθείτε το δρόμο για Κακαβιά. Περνάτε τη λίμνη Ζαραβίνα
και μετά από 18 χλμ. φτάνετε στο Χάνι Δελβινακίου όπου θα στρίψετε δεξιά όπως δείχνουν οι ταμπέλες για Δελβινάκι. Το κεφαλοχώρι βρίσκεται σε ύψος 700 μ. περίκλειστο από βουνά χαμηλού υψομέτρου καλυμμένα από αρχαία δρυοδάση. Το Δελβινάκι αποτελεί ένα από τα πιο ζωντανά χωριά της επαρχίας, αφού κρατά κοντά του 1000 μόνιμους κατοίκους. Καθώς απέχει από την πρωτεύουσα του νομού μόλις 40 χιλιόμετρα, ενδείκνυται για διαμονή, αφού μάλιστα εδώ λειτουργούν και ξενώνες. Το αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον συγκεντρώνει η εκκλησία της Παναγιάς, κτίσμα του 1153, αλλά και το εντυπωσιακό κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου που σήμερα στεγάζει την Ταπητουργική σχολή.

Από το Δελβινάκι με κατεύθυνση βορειοδυτική ακολουθούμε τον στενό και γεμάτο στροφές δρόμο που θα μας φέρει στην Πωγωνιανή, (16 χλμ.) το πάλαι ποτέ ακμάζον εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο του Πωγωνίου με αξιόλογες εκκλησίες, σχολεία και ενδιαφέρον λαογραφικό μουσείο. Η Πωγωνιανή υπήρξε έδρα επισκοπής το 1863 και διοικητικό κέντρο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Από τα σημαντικότερα ιστορικά κτίρια είναι το λεγόμενο «Σαράι του Μπέη» που κατασκευάστηκε το 1880.

Οκτώ χιλιόμετρα από την Πωγωνιανή, σε μια απόκρημνη περιοχή συναντάμε, το όμορφο Δολό. Γεφύρια, εκκλησίες και θαυμάσια λιθόκτιστα σπίτια, από αυτά που με μαεστρία έκτισαν στο πέρασμα των αιώνων οι περίφημοι Ηπειρώτες παραδοσιακοί τεχνίτες της πέτρας, αλλά και το φυσικό θαύμα που ακούει στο όνομα φαράγγι Κουβαρά, είναι τα αξιοθέατα της περιοχής.

Στην κοιλάδα του Γορμού ποταμού:  Ολοκληρώνοντας αυτόν τον ιστορικό και γεωγραφικό κύκλο στην ηπειρώτικη γη, συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας με κατεύθυνση νοτιοδυτική οδηγώντας προς Ωραιόκαστρο. Αν σας περισσεύει λίγος χρόνος αξίζει να πραγματοποιήσετε μια σύντομη παράκαμψη και να πάτε στο παραδοσιακό χωριό Δρυμάδες (1050 υψόμ.) που βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Νεμέρτσικα και σχεδόν ακουμπά στη μεθοριακή γραμμή.

Το Ωραιόκαστρο είναι κτισμένο κοντά στις πηγές του ποταμού Γορμού. Εδώ έχουν έρθει στο φώς υπολείμματα της αρχαίας ακρόπολης Ωραιοκάστρου, αλλά και ταφικών τύμβων, ενώ έχουν εντοπιστεί οικιστικά ίχνη που χρονολογούνται από την Ύστερη εποχή του Χαλκού μέχρι και την Ελληνιστική εποχή. Μετά το Ωραιόκαστρο ο δρόμος κλωθογυρνά σα φίδι μέσα από πυκνόφυτα δρυοδάση και καθώς ολοένα κερδίζει υψόμετρο, προσφέρει ανεπανάληπτη θέα στη χιονισμένη μέχρι το Μάιο, οροσειρά της Τύμφης.

Επόμενη στάση η παραδοσιακή Βήσσανη με τη φημισμένη σε όλη την Ήπειρο Ελληνική Σχολή, το Παρθεναγωγείο και τις λαμπρές εκκλησίες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει αυτή της Ευαγγελίστριας -κτίσμα του 1630-. Άμεσα συνδεδεμένη με τους ντοπιους είναι και η μονή Άβελ (1776).  Aν φθάσετε μέχρι εδώ θα πρέπει να δείτε τις υπέροχες τοιχογραφίες και το σπάνιας τεχνικής επιχρυσωμένο τέμπλο. Η Βήσσανη επικοινωνεί πλέον με ασφάλτινο δρόμο με το Δελβινάκι, πράγμα που διευκολύνει αφάνταστα τις μετακινήσεις (11 χλμ).

Πως θα πάτε:      Η πρωτεύουσα της Ηπείρου απέχει από την Αθήνα 445 χλμ. μέσω Ρίου -Αντίρριου και 480 χλμ. μέσω Κατάρας. Διαλέγετε και παίρνετε. Από θεσ/νίκη μέχρι τα Γιάννενα θα χρειαστεί να καλύψετε 340 χλμ. Η Εγνατία Οδός θα σας φέρει γρήγορα και με ασφάλεια μέχρι τον κόμβο της Σιάτιστας. Στη συνέχεια χρειάζεται προσοχή η ορεινή διάβαση του Βόιου και γενικά όλη η διαδρομή μεταξύ Πεντάλοφου - Επταχωρίου. Πρατήρια βενζίνης θα βρείτε στο Καλπάκι, στο Χάνι Δελβινακίου και στην Πωγωνιανή.

Διαμονή

Δολό: Σε παλαιά αναπαλαιωμένα σπίτια του Δολού που βρίσκονται κτισμένα σε μια έκταση 10 στρεμμάτων, λειτουργούν εδώ και αρκετά χρόνια οι αγροτουριστικοί ξενώνες του Χριστόφορου και της Μαριάννας Κωσταρά. Πριν ξεκινήσετε για το Δολό θα πρέπει οπωσδήποτε να έρθετε σε επαφή με τον ξενώνα Τ/6974990080

Δελβινάκι:«ΠΑΙΩΝΙΑ» εξαιρετικός παραδοσιακός ξενώνας που στεγάζεται  σε ένα από τα αρχοντικά του Δελβινακίου το οποίο αναπαλαιώθηκε το 2005. Ο ξενώνας φτιάχτηκε από ανθρώπους με γούστο και μεράκι με σκοπό να αποτελέσει προορισμό για διακοπές υψηλού επιπέδου και ορμητήριο για όσους θέλουν να ανακαλύψουν τις φυσικές ομορφιές της Ηπείρου τηλ. 26570-22007.

Νεόκτιστα δωμάτια Τ/26570-22070 κα Σοφία Κεσκινίδου και

δημοτικός ξενώνας «Πανωραία» απέναντι από το Δημαρχείο  Τ/26570-22606

Ωραιόκαστρο: Ξενώνας «το Πανόραμα», Α' κατηγορίας, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σε προνομιακή θέση με θέα,  Τ/26570-41591, 41463

Φαγητό

Στο Δελβινάκι ανοιχτά όλο το χρόνο είναι η ψησταριά- μαγειρείο «Κεντρικό». Δοκιμάστε τις πίττες της κυρίας Πανωραίας και το σπιτικό γλυκό κουταλιού κυδώνι ή κεράσι Τ/26570-22606.

Στο Ωραιόκαστρο ο ξενώνας διαθέτει και εστιατόριο όπου τα περισσότερα πιάτα παρασκευάζονται από υλικά ιδίας παραγωγής.
Δοκιμάστε σαγανάκι από ντόπιο τυρί και τα ζουμερά παϊδάκια από τα ζώα του
Δημήτρη Τ/26570-41591.

Στη Βήσσανη στην έξοδο του χωριού προς Γιάννενα θα βρείτε το εστιατόριο «Πέτρινο». Οι χώροι είναι προσεγμένοι, η κάβα πλούσια, το φαγητό σπιτικό Τ/26570/71420.

Στην Πωγωνιανή υπάρχει η ταβέρνα «το στέκι του Καρδάση» Τ/26570-31416.

Προσφορά του ξενώνα  «Παιώνια»:    Στο Δελβινάκι Πωγωνίου, σε ένα από τα ομορφότερα χωριά της περιοχής βρίσκεται ο ξενώνας Παιώνια. Οι σύγχρονες ανέσεις των δωματίων και η ιδιαίτερη διακόσμηση του καθενός απόλυτα προσαρμοσμένη με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του κτιρίου δημιουργούν την κατάλληλες συνθήκες για μία ευχάριστη διαμονή και στιγμές ξεκούρασης και ηρεμίας. Τους φιλοξενούμενους το πρωί τους περιμένει ένα χορταστικό και υγιεινό πρωϊνό που βασίζεται στα τοπικά προϊόντα της περιοχής. Ο ξενώνας αποτελεί ιδανικό ορμητήριο για εκδρομές στην γύρω περιοχή (Πωγώνι, Ζαγοροχώρια, Κόνιτσα) και προσφέρει όλες τις σύγχρονές ανέσεις που ζητά ο απαιτητικός επισκέπτης.

Για το φετινό χειμώνα, ο Ξενώνας Παιώνια προσφέρει αποκλειστικά  για τους αναγνώστες του www.viewsofgreece.gr δύο διανυκτερεύσεις σε δίκλινο δωμάτιο με τζάκι στα 60.00? την βραδιά με το πρωινό, καθώς και τρεις διανυκτερεύσεις σε δίκλινο δωμάτιο με τζάκι στα 50.00? την βραδιά με το πρωινό. Οι παραπάνω τιμές ισχύουν εκτός τριημέρων και εορτών. Τηλ. 26570-22007   www.paionia.gr

www.viewsofgreece.gr