Ο Σάββας Σιάτρας, ο Ηπειρώτης αμπελουργός τραγουδιστής.

«Τραγουδιστής θα γίνεις παιδάκι μου.» , του είπε ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ  

Με το Σάββα Σιάτρα γνωριστήκαμε καλύτερα πριν 20 χρόνια στην Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας, όταν ξεκινούσα τη δημοσιογραφία. Την οικογένειά μου όμως ήδη τη γνώριζε. Δεν είμαι αντικειμενική μαζί του. Και δεν θα προσπαθήσω κιόλας. Το θεωρώ υποκρισία. Μου αρέσει το τραγούδι του, εκτιμώ το γεγονός ότι σέβεται την παράδοση μας και δεν την κακοποιεί,  είναι επικοινωνιακός μ΄  έναν δικό του τρόπο, αγαπά το δημοτικό τραγούδι και  πιστεύω ακράδαντα ότι ήταν ο προορισμός του να γίνει τραγουδιστής. Αφορμή το νέο του διπλό cd με ηχογραφήσεις μιας ζωής με τίτλο: «Διαχρονικές Αξίες της Ηπείρου». Έτσι, η συζήτηση εξελίσσεται στο σπίτι, απολαμβάνοντας τον απογευματινό καφέ. Δεν του το έχω πει ποτέ αλλά νιώθω ότι αυτό το αφιέρωμα του το χρωστάω για όσα έχει κάνει για τη δημοτική μας μουσική. Κι όποιος είναι Ηπειρώτης το καταλαβαίνει αυτό, που λέω,  καλύτερα.

Ο Σάββας Σιάτρας γεννήθηκε στην Καρίτσα Ιωαννίνων 18 Γενάρη 1944 κι υπήρξε το τελευταίο παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας. Τραγουδούσε η μητέρα του, η Πανάγιω στις κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους,  βαφτίσια. «Ακόμη κι όταν μοιρολογούσαν στις κηδείες συγκλόνιζε τ΄ αυτί μου εκείνος ο κλαυθμός κι ο οδυρμός, που ήταν ένα ξέσπασμα ψυχής» Ο γάμος, τα πανηγύρια ήταν πολύ έντονα, Πάσχα, Απόκριες, Χριστούγεννα», λέει. Ερασιτεχνικά τραγουδούσε αλλά ήταν καλλίφωνη κι η μεγάλη του αδερφή η Αθηνά.

Σταθμός στη ζωή του ήταν η Ριζάρειος. «Πήγα στη Ριζάρειο το '60 από τους πρώτους μαθητές, όταν ξανάνοιξε, γιατί είχε κλείσει γύρω στο 1940. Μέσα στα έξι χρόνια που ήμουν εκεί κατάλαβα την ικανότητα μου να μαθαίνω βυζαντινή μουσική. Εμείς προοριζόμασταν βέβαια για ψάλτες. Μου άρεσε  από το πρωί ως το βράδυ να τραγουδάω. Άλλα παιδιά απέκτησαν καίριες θέσεις, έγιναν ιερείς, δεσποτάδες, δικηγόροι, γιατροί. Είμαι και πρόεδρος των Αποφοίτων της Ριζαρείου. Είχαμε κι ένα συμμαθητή το Λάμπρο Στεργιούλη, που έγινε δεσπότης στα Κύθηρα. Με είδε την άλλη φορά και με ρωτούσε να του πω το: «Κάποια μάνα πικραμένη», που το έλεγα όταν είμασταν μικροί».

«Συνεχώς - μου λέει - έψαχνα αυτές τις μικρές κοινωνίες. Εμείς μικρά παιδιά, τότε, δεν είχαμε τίποτα. Δεν είχαμε μέσα τηλεοράσεις. Είχα ένα ξάδερφο που είχε ραδιόφωνο. Θυμάμαι να λέει εδώ Κέρκυρα με τον Στυλιανό Μπέλλο. Τον άκουγα, μου άρεσε πολύ η φωνή του. Άκουγα τους αδερφούς Χαλκιά (εννοεί την οικογένεια του Τάσου Χαλκιά). Είχε εμβέλεια τότε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Κέρκυρας».  Κι ευλογήθηκε όμως να τραγουδήσει με το Στέλιο Μπέλλο «με τη βελούδινη φωνή» και να βγει στο ραδιόφωνο με τους αδελφούς Χαλκιά και τον Τάσο κυρίως που τόσο θαύμαζε.

Έκανε δυο τάξεις  στο γυμνάσιο Ζίτσας (σε παράρτημα της Ζωσιμαίας Σχολής), «είχαμε ένα γνωστό μας και στα 14-15 ήρθα για δωρεάν φοίτηση στη Ριζάρειο. Από εκείνη την περίοδο έχω άρρηκτους δεσμούς φιλίας», λέει. Αλλά όταν πια μεγάλωσε και δούλεψε είχε «μεγάλη φιλία με το Δημήτρη Βάγια».

Πάντως από τον καιρό της Ριζαρείου έμειναν αγαπημένα πρόσωπα. Πήγε φαντάρος  στην Τρίπολη, την Αθήνα, το Δροσάτο Κιλκίς ενώ 15 μήνες έμεινε στην Ιεροπηγή Καστοριάς. Αυτή η μετάθεση ήταν η  αφορμή για να τον γνωρίσει κάπως το ευρύ κοινό, καθώς τον προόριζαν να πάει φαντάρος στη Δράμα.

Στην Καστοριά ήταν το εφαλτήριο, λέει.  Ήθελε, όπως τους είπε, έστω ν΄ αγναντεύει τα βουνά των Ιωαννίνων κι εισακούστηκε. «Δεν είχαν ιεροψάλτη κι έκανε παράπονα ο δεσπότης ο Θεόκλητος. Πήρε και ρώτησε στο στρατόπεδο της Καστοριάς μήπως υπάρχει κανείς. «Περιμένω να έρθουν νεοσύλλεκτοι»», του είπαν.

Σάββατο πήγαν και Δευτέρα όπως παρουσιάστηκε ρώτησαν ποιος ήξερε τι. Ο Σάββας Σιάτρας είχε γραμματικές γνώσεις κι ήταν απόφοιτος της Ριζαρείου. «Ξέρεις να ψέλνεις;» Τον ρώτησε ο διοικητής. «Ναι», είπε ο Σάββας κι αυτό το «Ναι» έμελλε να τον σημαδέψει. Ο ανθυπολοχαγός ήταν από την Άρτα κι έτσι πέρασε καλά στο στρατό.

Με το που πήγε στην Καστοριά ρώτησαν «ποιος είναι ο στρατιώτης που ψέλνει; » και πήγε κατευθείαν στον εσπερινό. Στις 26 Ιουλίου είχε το χωριό πανηγύρι, ρώτησαν ποιος είναι. Πως λένε τον φαντάρο, αυτόν, τον καινούργιο από την Καρίτσα. Στην Ιεροπηγή, όπως λέει, υπήρχαν πολλοί Ηπειρώτες κυρίως από τα χωριά της Θεσπρωτίας μετά τον εμφύλιο, κυρίως Βλάχοι, που είχαν κοπάδια. Είχαν ήδη οι περισσότεροι γύρω στα δέκα χρόνια στην περιοχή και τον καλοδέχτηκαν κι εκείνος έγινε κεντρικός ιεροψάλτης.

Το στρατιωτικό τελειώνει κι ο Σάββας Σιάτρας έρχεται στην Αθήνα. «Είχα επαφές με το Λευτέρη το Μαντζίκα», λέει.. Στην Αθήνα έφτιαχνε λάσπη και πήγαινε στο μάστορα. Δούλευε οικοδομή. Κάθε Σάββατο πληρωνόταν κι επιτέλους,  πήρε πουκάμισα παντελόνια. «Δεν είχαμε και τότε. Αλλά όχι σαν σήμερα. Γιατί τότε υπήρχαν δουλειές. Το ένα βράδυ ερχόταν ένα παιδί από το χωριό το πρωί έπιανε δουλειά», λέει μιλώντας για την κρίση.

Μετά το Στρατό καθοριστική για να ξεκινήσει ήταν μια εκδήλωση της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος στο Δαφνί, που είχε έρθει και το Λύκειο Ελληνίδων από τα Ιωάννινα. «Τι θα γίνει; Δεν θα ιερωθείς;» του λέει ο Θανάσης Γκογκώνης, γνωρίζοντας τις σπουδές του στη Ριζάρειο. «Δεν είχα έφεση. Πετιέται τότε ο δεσπότης Ιωαννίνων, ο Σεραφείμ και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος «Τραγουδιστής θα γίνεις παιδάκι μου. Παπάδες φτιάχνω κι άλλους».

Μετά την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας η μια δουλειά έφερε την άλλη. Κι ήρθαν κι οι ραδιοφωνικές εκπομπές στην ΕΡΤ στη Ρηγίλλης. «Γύρω στο '69-70 ήταν μια παρέα από το Σύλλογο Ηπειρωτών Βύρωνα που, τον έναν τον έλεγαν Παππά κι ήταν από τη Βουτσαρά Ιωαννίνων. Έτυχε να μ΄ ακούσει με την παρέα του καλή τους ώρα και μ΄ έστειλαν στο Σίμωνα Καρρά. Πάω δειλά, συνεσταλμένα, διότι ο Καρράς ήταν και λίγο απότομος. Του συστήνομαι Σάββας Σιάτρας του λέω. «Μου είπαν αυτοί οι τρεις να έρθω να σας βρω. Με ρώτησε αν τραγουδάω καλά κι αν ξέρω από γράμματα. Μόλις άκουσε πως τελείωσα τη Ριζάρειο μου είπε να κάνω αίτηση κι ότι πρέπει να περάσω από επταμελή επιτροπή να με ηχογραφήσουν.

Ήταν το στούντιο στο Ζάππειο, εκεί υπήρχαν ραδιοθάλαμοι. Μου όρισαν  να πω τέσσερα τραγουδια. Θα με συνόδευαν ο Τάσος Χαλκιάς στο κλαρίνο, ο Κυριάκος Χαλκιάς στο βιολί, ο Φώτης Χαλκιάς στο λαούτο και ο Χρήστος Λήτος στο ντέφι. Ηχολήπτης ήταν ο Χρήστος Μουραμπάς. Απ΄ αυτή την εκδήλωση  εξαρτιόταν αν θα έλεγα τραγούδια ή όχι. Στην επιτροπή ήταν επτά άτομα, κι εκτός από το Σίμωνα  Καρρά ήταν κι η Δόμνα Σαμίου. Αιτία για να με πάρουν στάθηκε η Μαριόλα. Το τραγούδι ενώ έπρεπε να το τελειώσω στα 3 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα,  τελείωσε στα 5 λεπτά. Μ΄ άφησαν κι άλλο. Έτσι, από το ραδιόφωνο άρχισαν να με ακούν στην Αθήνα και την Κέρκυρα. Η μια εκπομπή έφερε την άλλη δηλαδή τρεις φορές δημοτικό τραγούδι - δυο στην ΕΡΤ και μία στην ΥΕΝΕΔ. Η πληρωμή ήταν ψίχουλα βέβαια αλλά άρχισα να γίνομαι γνωστός».

Πρώτο ταξίδι στο εξωτερικό  πήγε το 1973. «Έτυχε να πάω στην ΕΡΤ. Ήταν η γυναίκα του Καρρά. Ήρθαν από τη Γαλλία και της είπαν πως θέλουν ν΄ ακούσουν γνήσια ηπειρώτικα. Ήταν να πάω στο Ελιζέ. Το είχε ένας Λιάρος Αντώνης από την Κοκκινιά. Μ΄ άκουσαν κι είχαν κι ένα διερμηνέα οι Γάλλοι. Μου είπαν: «Ήσουν ένα τριαντάφυλλο μέσα στους άλλους». Ανάμεσα τους ήταν ο  διευθυντής της Συγκριτικής Μουσικής ενός Ινστιτούτου. «Ευτυχώς στην Ελλάδα υπάρχουν ορισμένοι που διατηρούν ακόμη ανόθευτη την παράδοση. Μέσα σ΄αυτούς είναι κι ο Σάββας Σιάτρας για τον οποίο θα ήθελα να κάνω διάφορα κονσέρτα σε πόλεις της Ευρώπης», είπε. Κι έτσι, «το Μάιο του 1974 με πήραν και πήγα στη Ρεν της Γαλλίας. Συμμετείχαν κι άλλα 14-15 κράτη. Πλέον είχα αρχίσει να βγάζω ένα μεροκάματο από το τραγούδι. Αυτό ήταν το πρώτο ταξίδι».

Το 1978 πήγε πρώτη φορά στους ομογενείς της Αμερικής. Είναι από τους ελάχιστους Έλληνες που έχει γυρίσει σχεδόν τις ΗΠΑ. Έχει πάει πάνω από 20 φορές  κι 6 φορές στην Αυστραλία. Στην Αμερική έχει ταξιδέψει σε Νέα Υόρκη, Ουάσινγκτον, Σικάγο, Φιλαδέλφεια, Βοστόνη, στη Φλόριντα (Τάμπα) Σαν Φρανσίσκο, Σαίντ Λούις, Ντιτρόιτ κ.ά.  Στον Καναδά, στο Μόντρεαλ, το Τορόντο, την Οτάβα. Τον συγκινεί η επαφή με τους ομογενείς γιατί έχει αυθεντικότητα, το μεράκι του νόστου. Όπως λέει, είναι κρίκος η Εκκλησία στους ομογενείς κι αυτό το ένιωσε.

«Πρώτη φορά πήγα μ' ένα χορευτικό στις ΗΠΑ και μετά με καλούσαν και πήγαινα μόνος μου. Πήγα με το χορευτικό του Κρυστάλλη από τα Γιάννινα. «Που ήρθα εγώ τώρα;» είπα στον εαυτό μου. Ήμουν κάνα μήνα στην Αμερική. Έπρεπε από την Νέα Υόρκη να πάω στο Τορόντο. Έπρεπε να πάρω λεωφορείο. Ο μοναδικός λευκός ήμουν εγώ. Όπως προχωρούσε το λεωφορείο, μου άρεσε τόσο πολύ. Η φύση μου ταίριαζε σαν το Ζαγόρι. Με έπιασε το παράπονο κι έκλαψα. Είπα «ο Σάββας από την Καρίτσα έφτασε εδώ πάνω; Ένιωσα αυτήν την ικανοποίηση αλλά ένιωσα και μόνος μου. Αλλά ήταν και συγκλονιστικό ότι μέσα από μένα οι ομογενείς έβλεπαν το χωριό τους το γάμο τους, τους δικούς τους. Πήγα Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Αλβανία πάω συνέχεια. Πήγα στην Κύπρο. Πήγαμε στη Δερύνεια, τη  Λάρνακα, τη Λεμεσό, την Πάφο, πήγαμε και στο γυμνάσιο του Παλληκαρίδη του Ευαγόρα. Γύρισα τα χωριά. Και γύρισα και τη Λευκωσία. Στην Κύπρο σε ρωτούν αν πήγες στα μνήματα. Και πήγαμε εκεί με το Γιώργο Βρακά ( εννοεί τον κλαρινίστα από τον Άγιο Νικόλα Θεσπρωτίας, ένα σπουδαίο κλαρίνο, που αγνοείται) και παίξαμε πάνω στα μνήματα.  Συγκινήθηκαν οι άνθρωποι. Έγινε ο χαμός».

Και την Αυστραλία γύρισε ο Σάββας Σιάτρας. Πρώτη φορά πήγε το 1992. Σίδνεϊ, Αδελαΐδα, Μελβούρνη. «Είναι ό,τι καλύτερο ο ελληνισμός έξω. Ζει με τις αναμνήσεις τα ήθη και τα έθιμα και τα μεταλαμπαδεύει στις άλλες γενιές σε παιδιά κι εγγόνια. Στην Αυστραλία, όταν θα πας στο τραπέζι, θα πρέπει να μαζευτούν όλοι, θα κάνουν σταυρό, θα πουν, καλή πατρίδα, καλή αντάμωση. Σε κοιτά στα μάτια ο Έλληνας της Αυστραλίας και σε διαβάζει σα να είσαι στο χωριό. Συγκινούμαι, κλαίω, όποτε πάω έξω. Είτε βράδυ είτε μέρα θα βγει όλη η οικογένεια μέχρι που να φύγεις. Είμαι ο «θείος» όποτε πηγαίνω στην Αυστραλία. Υπάρχει σεβασμός. Θυμάμαι κάποτε που είδα ένα παιδί, σερβιτόρο, το Νίκο Ζωγράφο. Υπάρχει μια περιοχή στην Αυστραλία όλο Έλληνες - μοιάζει πολύ με την Αστόρια των ΗΠΑ, κι εκεί τα γράφουν με πολυτονικό. Πριν λίγο καιρό με είδε στο χωριό του να τραγουδώ στην Πιερία και μετά στην Αυστραλία. Από τη συγκίνηση του έπεσε ο δίσκος από τα χέρια. Πήρε τηλέφωνο κατευθείαν τον πατέρα του και μας κέρασε.

Κοντά βέβαια σε κάθε άντρα βρίσκεται και μια γυναίκα. Η Χρυσούλα η σύντροφος ζωής του Σάββα με την οποία έχουν δυο παιδιά είναι Βορειοηπειρώτισσα στην καταγωγή (από τη Δερβιτσ(ι)άνη) παρ΄ όλο που έχει γεννηθεί στα Γιάννινα. Της χρωστά πολλά και κυρίως την οικογένεια, αφού εκείνος για καιρό ήταν φευγάτος για ταξίδια και δουλειές. «Έλειπα το βράδυ ερχόμουν αργά το πρωί αλλά το βράδυ έπρεπε να ξαναφύγω πάλι. Είναι μεγάλο πράγμα να είναι η γυναίκα σου βράχος και να τα ρυθμίζει όλα. Εγώ ήμουν επί των εξωτερικών υποθέσεων εκείνη επί των εσωτερικών». Όπως, λέει με τη Χρυσούλα παντρεύτηκαν σχεδόν από συνοικέσιο ήταν φίλη με τη φίλη ενός φίλου του. Η  Χριστίνα μεσολάβησε και τους γνώρισε. «Την είδα πρώτη φορά στο σπίτι της. Είπα τέρμα κατευθείαν» κι από τότε είναι μαζί. Κι  από τότε είναι αχώριστοι. Κι ένεκα της καταγωγής της, της τραγούδησε τι άλλο; Τη Δεροπολίτισσα.

Μαζί σήμερα έχουν δυο παιδιά τον Κώστα και τη Μαρία-Παναγιώτα. Κι αν τον ξεκουράζει και τον συγκινεί κάτι το Σάββα Σιάτρα είναι το ποδόσφαιρο που συναντιούνται κάθε τρις και λίγο και με τον Αλέκο Παπαδόπουλο στον Απόλλωνα και βέβαια τον ΠΑΣ Γιάννινα, που έχει τραγουδήσει και τον ύμνο του. Αλλά είναι και το αμπέλι του. Έχει διακόσια κλήματα. Κι όχι τυχαία. Δεν τ΄ αφήνει. Είναι περήφανος γι΄ αυτό το αμπέλι, έχει βάλει ποικιλίες ντεμπίνα, βλάχικο και καμπερνέ. Του αρέσει ν΄ ασχολείται. «Το κλήμα είναι σαν μικρό παιδί θέλει την περιποίησή του» λέει. «Γι΄ αυτό κι εκείνος του κουβεντιάζει για να μεγαλώσει. Ρίχνει τα φύλλα του για να το βλέπει ο ήλιος. Κι αν κι ο ίδιος δεν πίνει, του αρέσει να το κλαδεύει, να το περιποιείται να το μοιράζεται με φίλους όπως και το τσίπουρο».

Χαίρεται σαν μικρό παιδί για το νέο διπλό cd γιατί περιλαμβάνει τον κόπο, τα ταξίδια και τις ελπίδες μιας ζωής. Τον ρωτάω για την κρίση.«Μέσω του τραγουδιού προσπαθούμε ν΄ απαλύνουμε τον πόνο στην Ελλάδα και τους Έλληνες». Όσο για τον ίδιο; Έφτιαξε την οικογένεια που ήθελε, ταξίδεψε γνώρισε σπουδαίους ανθρώπους επώνυμους και μη, και κατάφερε αυτό που αγαπούσε πιο πολύ να το κάνει επάγγελμα και να βραβευτεί πολλές φορές. Δηλώνει ευχαριστημένος από τη ζωή του, γιατί έκανε τα όνειρά του πραγματικότητα: «Περίμενα εγώ ο Σάββας από την Καρίτσα  ό,τι θα έφτανα στα πέρατα του κόσμου;»

'Αννα Στεργίου

www.agrocosmos.com