Αρχαία Ελάτρεια, στον Παλαιορόφορο (παλαιός Ωρωπός) του Δήμου Πρέβεζας

Η Αρχαία Ελάτρεια, ή Ελάτεια, είναι αρχαία πόλη των Κλασσικών και των Ελληνιστικών χρόνων, δηλαδή των χρόνων μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στό Νομό Πρέβεζας. Ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα πΧ. Κατά την επικρατούσα άποψη των αρχαιολόγων, η Ελάτρεια είναι μία από τις τέσσερις αποικίες των Ηλείων στο Νομό Πρέβεζας, που χτίστηκαν τον 4ο αιώνα πΧ. Αυτές οι πόλεις ήταν το Αρχαίο Βουχέτιον (Ακρόπολη των Ρωγών, Νέα Κερασούντα, Δήμος Ζηρού Πρέβεζας), η Αρχαία Ελάτρεια (Παλαιορόφορο, παλαιός Ωρωπός, Δήμος Πρέβεζας), οι Αρχαίες Βατίες (Ακρόπολη Βατίες, Ριζοβούνι, Δήμος Ζηρού), και η Αρχαία Πανδοσία (Ακρόπολη Πανδοσία, Καστρί Δήμος Πάργας). 

Το Αρχαίο Βουχέτιον αποτελούσε το επίνειον της Αρχαίας Πανδοσίας, η οποία θεωρείται και η πρωτεύουσα του αποικιακού κράτους των Ηλείων στην Ήπειρο. Η αρχαία ακρόπολη Τρίκαστρον (άγνωστη αρχαία ονομασία, πιθανώς Αρχαίο Ομφάλιον) δεν είναι αποικία των Ηλείων και προφανώς αποτελεί πόλη της Ελληνιστικής εποχής και σίγουρα ορεινή έδρα του βασιλέως Πύρρου Α. 

Τα ερείπια της Αρχαίας Ελάτρειας βρίσκονται στο χώρο της ακατοίκητης πλέον κοινότητας Παλαιός Ωρωπός ή Παλαιορόφορο, του σημερινού Δήμου Πρέβεζας. Τα σπίτια του Παλαιορόφορου αποτελούν σήμερα ένα γραφικό απέραντο ερειπιώνα, που έχει μόνο φωτογραφικό, και ιστορικό ενδιαφέρον. Ο Παλαιός Ωρωπός μαζί με το Πολύβρυσο (Σέσοβο) και το Τρίκαστρο Πρέβεζας (Γόρανα, ή Αγόρανα) συνενώθηκαν την εποχή της δικτατορίας και απετέλεσαν την νέα κοινότητα Ωρωπού η ο οποία μεταφέρθηκε κοντά στην Εθνική οδό Πρέβεζας-Λούρου.

Περιγραφή αρχαίας Ελάτρειας 

Η αρχαιολογική αυτή περιγραφή αφορά επίσκεψη και φωτογράφηση της Αρχαίας Ελάτρειας από τον Χαράλαμπο Γκούβα, πού πραγματοποιήθηκε στις 02-02-2008, με συνοδό τον κ. Γεώργιο Κακιούζη, καταγόμενο εκ Πολύβρυσου. Η αρχαιολογική εξερεύνηση, αρκετά δύσκολη λόγω της βλάστησης λόγω εγκατάλειψης, αφορούσε την Ακρόπολη της Ελάτρειας στο Παλαιορόφορο και την Ακρόπολη του Πολύβρυσου που ονομάζεται από τους κατοίκους «Ελληνικά Λιθάρια».

Το χωριό Παλαιορόφορο (παλιός Ωρωπός) βρίσκεται 7 km από τον τέως Δήμο Λούρου, δυτικά της Εθνικής οδού Πρέβεζας Άρτας. Σε απόσταση 100 m του ιερού Ναού της Παναγίας, στον παρακείμενο λόφο, βρίσκονται τα ερείπια των τειχών της Αρχαίας Ελάτρειας, και αρκετά ερείπια οικοδομημάτων της αρχαίας αυτής πόλης. Τα φωτογραφηθέντα πολυγωνικά κυκλώπεια τείχη, φτάνουν σε ύψος ενίοτε τα 5m και έχουν πλάτος 3,5 m. Είναι χτισμένα από λαξευτούς ασβεστολιθικούς ογκόλιθους και ακολουθούν το λεγόμενο πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας ακριβώς το ίδιο που βρίσκουμε στην Πανδοσία, στό Νεκρομαντείο του Αχέροντα και στό Βουχέτιον (η μία πέτρα κλειδώνει μέσα στην άλλη). Το ίδιο σύστημα τοιχοποιίας, το οποίο θεωρείται αντισεισμικό, έχει βρεθεί και σε πόλεις των ινδιάνων Incas στο Cusco και στό Matchu-Pichu του Περού. Τα τείχη της Ελάτρειας είναι διπλά όπως στό Όρραον. 

Οι δύο πλευρές των τειχών της Ελάτρειας έχουν κτισθεί με τεράστιους ογκόλιθους μέγιστου μεγέθους έως δύο μέτρων και πλάτους ενός μέτρου, ενώ το ενδιάμεσο διάστημα έχει γεμισθεί με μικρότερες πέτρες και χαλίκια με χώμα. Παράλληλα, φωτογραφήθηκαν αρκετοί ογκόλιθοι της Ελάτρειας που βρίσκονται διάσπαρτοι και διαθέτουν λαξευτές υποδοχές για ξύλα θυρών, έχουν δε αναφερθεί και χυτές οπές με μέταλλο. Επίσης είναι ορατά σε αρκετά σημεία θραύσματα κεράμων πάχους 2-3 cm, σαφώς προχριστιανικής εποχής. Ο ιερός Ναός της Παναγίας Παλαιορόφορου, φαίνεται ότι είναι κτισμένος πάνω σε λαξευτούς ογκόλιθους προφανώς προϋπάρχοντος κτίσματος της αρχαίας Ελάτρειας, ή πάνω σε μεταφερθέντες ογκόλιθους. 

Επίσης φωτογραφήθηκαν ερείπια μιας οικίας της μεταπολεμικής περιόδου με τσιμεντένιο δάπεδο, η οποία κτίστηκε πάνω σε ογκόλιθους αρχαίου οικοδομήματος. Ανάλογα ήταν τα ευρήματα στα τείχη της Ακρόπολης του Πολύβρυσου (κοινώς «Ελληνικά Λιθάρια») τα οποία ομοίως φωτογραφήθηκαν. Προφανώς η «Ακρόπολη του Πολύβρυσου» λόγω γειτνιάσεως αποτελούσε το «θωρακισμένο προάστιο» της Ελάτρειας. Βρίσκονται σε απόσταση 1Km από το ναό της Αγίας Παρασκευής Πολύβρυσου. Τέλος, σε επίσκεψή μας στό κοιμητήριο Ωρωπού, με την ευγενική καθοδήγηση του ιερέα αιδ. κ. Οικονόμου Αναστάσιου, φωτογραφήσαμε έναν ομαδικό (οικογενειακό) τάφο Ρωμαϊκής Εποχής (πιθανώς μαυσωλείο), επίγειου και κεραμοσκεπούς τεχνοτροπίας, του οποίου τα τοιχώματα σώζονται με σοβάτισμα.

Αρχαιολογικές μελέτες και ανασκαφές Επίσημες αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελάτρεια δεν είναι γνωστές από δημοσίευση μέχρι το έτος 2008. Όμως, από αναφορές των κατοίκων του Ωρωπού, είναι γνωστό ότι την εποχή 1963-1968 πραγματοποίησε αρκετές επισκέψεις εδώ ο καθηγητής αρχαιολογίας αείμνηστος Σωτήριος Δάκαρης και πραγματοποίησε με συνεργεία κατοίκων καθαρισμούς, τοπογραφικές μετρήσεις, και κάποιες μικρές επιφανειακές ανασκαφές. Σε μια από τις επισκέψεις του αυτές συνοδευόταν από τον τοπογράφο Λαγοδήμο και από τον ερασιτέχνη αρχαιολόγο και ιστοριοδίφη αείμνηστο Κώστα Μουσελίμη, δάσκαλο από τη Θεσπρωτία, γνωστό από την ανακάλυψη του Αρχαίου Νεκρομαντείο του Αχέροντα. 

Ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός (φιλόλογος) κ. Βασίλειος Κήτας, δήλωσε ότι θυμάται ότι ως φοιτητής εργάσθηκε στις επιφανειακές ανασκαφές αυτές της Ελάτρειας με ημερομίσθιο 250 δρχ. Αναφορές στην Αρχαία Ελάτρεια κάνει ο συγγραφέας αείμνηστος Αναστάσιος Γεωργατζής, δάσκαλος (έκδοση αγνώστου τίτλου 1950-1960) αλλά αντίτυπο του βιβλίου δεν είναι διαθέσιμο. Στην περιοχή Καμίνια του Παλαιορόφορου έχουν ανευρεθεί κιβωτιόσχημοι τάφοι, αλλά κατά την επίσκεψή μας το έτος 2008 ήταν αδύνατη η προσπέλαση λόγω της ανεξέλεγκτης βλάστησης. 

Ο κ. Κακιούζης Γεώργιος αναφέρει ότι προ 50-60 ετών, θυμάται ότι συχνά τα παιδιά ανεύρισκαν κοντά στό Ναό του Αγίου Δημητρίου στο Παλαιορόφορο αρχαίες μεταλλικές αιχμές βέλους, με οπή υποδοχής του ξύλινου βέλους. Τέλος, από προφορικές μαρτυρίες, είναι γνωστό ότι κατά καιρούς έχουν γίνει λαθρανασκαφές αρχαιοκαπήλων στην περιοχή της Αρχαίας Ελάτρειας, με άγνωστα ευρήματα.

Η πιο γνωστή από αυτές είναι η λαθρανασκαφή εποχής 1930 των αρχαιοκαπήλων Γεώργιου Καλαντζή και Σπύρου Δρόσου, οι οποίοι συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν. Λέγεται ότι το κυριότερο εύρημα ήταν ένα χρυσό αγαλματίδιο, το οποίο βρίσκεται στό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Για την πληροφορία αυτή υφίστανται αρκετές επιφυλάξεις και χρειάζεται διασταύρωση με επιπλέον έρευνα.

www.romiazirou.blogspot.gr