Καταστροφή της Σμύρνης: "Ντρέπομαι που ανήκω στο ανθρώπινο γένος" είπε ο Χόρτον για την βαρβαρότητα των Τούρκων

Στις 12 Σεπτεμβρίου το 1922 τα τουρκικά στρατεύματα μπήκαν στη Σμύρνη, κατέσφαξαν και πέταξαν στη θάλασσα ανθρώπους, μαζί και τη μακραίωνη ιστορία της Ιωνίας. Η τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής στο απόγειό της, με συνεργούς στο έγκλημα «ημέτερους» και «συμμάχους». Γράφει ο Απόστρατος Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού Χρήστος Γιανταμίδης.

Η συγκέντρωση των ελληνικών δυνάμεων στα λιμάνια της Πανόρμου, της Κιζίκου, και στη χερσόνησο της Ερυθραίας, έτοιμων να επιβιβαστούν στα πλοία και να αναχωρήσουν για την Ελλάδα, έφερε πανικό στον άμαχο ελληνικό πληθυσμό ο οποίος συνέρρεε απροστάτευτος προς τη Σμύρνη για να σωθεί, μη γνωρίζοντας ότι η Σμύρνη θα ήταν ο τόπος της τελευταίας τραγωδίας για δεκάδες χιλιάδες από αυτούς.

Όλα προδιαγράφονταν δυσοίωνα για τους Έλληνες κατοίκους της Μ. Ασίας. Ο Ελληνικός Στρατός, που σ' αυτόν στήριζαν τη σωτηρία τους, τους εγκατέλειψε, τους άφησε στα δόντια του γκρίζου λύκου, καθώς η τότε κυβέρνηση των Αθηνών με τον υπ' αριθμόν 2870 νόμο της που εκδόθηκε την 28η Ιουλίου 1922 απαγόρευε την έξοδο του ελληνικού πληθυσμού από τη Σμύρνη, και σε περίπτωση σύλληψης πλοίων που θα μετέφεραν προσφυγικό πληθυσμό, οι ποινές που θα επιβάλλονταν στους παραβάτες θα ήταν αυστηρές - χρηματικές και πειθαρχικές. Συνεπώς, θα έπρεπε η ελληνική κυβέρνηση να τους προστατέψει ως όφειλε, οχυρώνοντας τη Σμύρνη, καθώς χρόνος και μέσα υπήρχαν, ενώ συγχρόνως θα μπορούσαν οι ελληνικές δυνάμεις να οχυρώσουν την Πόλη, δίδοντας έτσι τον απαιτούμενο χρόνο στους πανικόβλητους κατοίκους της να μεταφερθούν στα ελληνικά νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Αντ' αυτού αφέθηκαν στη σφαγή, στην ατίμωση και την αιχμαλωσία.

Ο ρόλος του Στεργιάδη - «Παράφρονα» τον αποκαλούσε ο Χρυσόστομος Σμύρνης

Για τη σφαγή, την ατίμωση και την αιχμαλωσία δεκάδων χιλιάδων άμαχου πληθυσμού της Σμύρνης, πέραν των άλλων που φέρουν ακέραια την ευθύνη, μεγάλη ευθύνη φέρει και ο ύπατος αρμοστής στην Σμύρνη, Αριστείδης Στεργιάδης, για τον οποίο ο καθηγητής πολιτικών επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου Άλκης Ρήγος γράφει: «ο ύπατος αρμοστής, δηλαδή ο Έλληνας υπουργός της Ιωνίας, Αριστείδης Στεργιάδης, αφού μετέφερε στο αγγλικό αντιτορπιλικό "Iron Duce" και την τελευταία καρέκλα του σπιτιού του αναχωρεί υπό την προστασία βρετανικού αγήματος, που άνοιξε βίαια δρόμο ανάμεσα στο έξαλλο πλήθος των Σμυρνιών που τον καταριότανε, για τη Ρουμανία και από εκεί για τη Νίκαια της Γαλλίας όπου έζησε μισθοδοτούμενος από την Intelligent Service μέχρι και το θάνατό του, την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου».

Ο μοιραίος αυτός άνθρωπος, που επιλέχθηκε προσωπικά από τον Ελευθέριο Βενιζέλο αλλά έμεινε στο πόστο του και μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, μόνος αυτός ακλόνητος από όλο τον βενιζελικό κόσμο, είχε πράγματι εκπληρώσει στο ακέραιο την αποστολή του. Εμπόδισε συνειδητά κάθε προσπάθεια των Ελλήνων της Μικράς Ασίας να οργανωθούν οι ίδιοι αμυντικά. Τους έκρυψε μέχρι τέλους την αλήθεια. Αρνήθηκε να τους δώσει όπλα. Και ακόμη περισσότερο, έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να μην φύγουν έγκαιρα από τη Σμύρνη, λέγοντας με τον κυνισμό που τον διέκρινε απερίφραστα στον νεαρό Γεώργιο Παπανδρέου: «καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα».

Γεννώνται πολλά ερωτήματα γύρω από τον μοιραίο αυτόν αρμοστή: ποιος ήταν ο σκοτεινός ρόλος του, ποιων τα συμφέροντα εξυπηρετούσε, γιατί δεν κλήθηκε για να λογοδοτήσει για τις πράξεις του. 

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος σε επιστολή του προς τον αυτοεξόριστο Ελευθέριο Βενιζέλο γράφει για τον Αριστείδη Στεργιάδη: «...πρώτον διότι αποστείλατε στην Μικρά Ασία ως ύπατον αρμοστή έναν τούτο αυτό παράφρονα και εγωιστήν φλύαρον απερροφημένον εν τω αυτοθαυμασμώ και καταφρονούντα και υβρίζοντα και δέροντα και εξορίζοντα και φυλακίζοντα όλα τα υγιή και σώφρονα στοιχεία του τόπου διότι εν τω φρενοκομείω του βεβαίως δεν είχον τόπον, και εις το τέλος αποδώσαντα αυτούς τους αγλαούς καρπούς της τελείας του Μικρασιατικού λαού καταστροφής, τους οποίους νυν θερίζομεν...».

Το μαρτύριο του Χρυσοστόμου Σμύρνης

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 τα τουρκικά στρατεύματα μπήκαν στη Σμύρνη όπου άρχισε η μεγάλη εκδίκηση και σφαγή του άμαχου ελληνικού πληθυσμού που συγκεντρώθηκε στην προκυμαία της για να σωθεί, μάταια όμως. Ο Νουρεντίν Πασάς συνέλαβε τη Δημογεροντία και τον Μητροπολίτη της Σμύρνης Χρυσόστομο, τους παρέδωσε στα λυσσασμένα από μίσος χέρια των Ατάκτων (Τσέτες) οι οποίοι τους θανάτωσαν αφού προηγουμένως τους βασάνισαν φρικτά. Για τον μητροπολίτη Χρυσόστομο Καλαφάτη, ο Ρενέ Πυώ γράφει: «τον έσυραν από το Διοικητήριο έως την τουρκική αγορά και στις συνοικίες των δυο τσεσμέδων, και από εκεί τον έφεραν αιμόφυρτο στην πλατεία Τιρκλίκ. Τα ράσα του σκισμένα, τα γένια ξεριζωμένα, τα μάτια βγαλμένα. Η δεσποτική ράβδος του λάφυρο του όχλου, ό,τι απέμεινε από το σώμα του το κρέμασαν στην πλατεία». Και όλα αυτά συνέβαιναν με την ανοχή και την απάνθρωπη αδιαφορία των χριστιανών πρώην συμμάχων μας. 

«Οι σκοτωμοί εκτελούνται με σύστημα» γράφουν οι Times

Οι δολοφονίες και οι λεηλασίες κράτησαν αρκετές ημέρες, όπου τα θύματα υπολογίζονται σε δεκάδες χιλιάδες και ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων ανδρών ηλικίας 17-45 ετών αιχμαλωτίσθηκε και στάλθηκε στα περιβόητα τάγματα εργασίας (τα αμελέτ ταμπουρού) στα βάθη της Μ. Ασίας, όπου κατά το πλείστον εξοντώθηκαν από τις κακουχίες, πείνα, επιδημίες κτλ. Το πρακτορείο Reuters μεταδίδει ότι «ο αριθμός των θυμάτων οπωσδήποτε υπερβαίνει τις εκατό χιλιάδες». Ο ανταποκριτής των Times του Λονδίνου μεταδίδει «οι σκοτωμοί εκτελούνται με σύστημα. Με τη συνδρομή ατάκτων, στρατιώτες του τακτικού τουρκικού στρατού συλλαμβάνουν στους δρόμους ανθρώπους που φαίνονται εύποροι και, αφού τους γδύσουν, τους σκοτώνουν κατά ομάδες.

Πολλοί χριστιανοί είχαν καταφύγει σε εκκλησίες, αλλά κάηκαν μέσα στα κτίρια που πυρπολήθηκαν». Σύμφωνα με τον υπολογισμό του Αμερικανού προξένου στην Σμύρνη, Τζορτζ Χόρτον, οι Έλληνες που σφαγιάσθηκαν καθ' όλη τη διάρκεια των γεγονότων ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο. Για τις σφαγές στη Σμύρνη, ο Γάλλος συγγραφέας Εντουάρ Ντριό γράφει: «χιλιάδες από δυστυχείς υπάρξεις σωρευμένες κατά μήκος της προκυμαίας ρίχτηκαν στη θάλασσα. Σε μεγάλο μήκος του λιμανιού, εκατοντάδες πτώματα είχαν γεμίσει τη θάλασσα ώστε να μπορεί κανείς να βαδίσει πάνω σε αυτά. Τους επιπλέοντες αποτελείωναν οι Τούρκοι με σπαθιά και ξύλα. Αναρίθμητες υπάρξεις, προπαντός γυναίκες, παιδιά και γέροντες, εσφάγησαν μέσα σε αίσχιστες θηριωδίες».

Σπαραχτικός ο θρήνος για τον Ελληνισμό, θύμα του σπαθιού των βαρβάρων

Για την Καταστροφή της Σμύρνης, ο Οκτάβιος Μερλιέ γράφει: «άκουσα τον πιο σπαραχτικό θρήνο για τον Ελληνισμό που είχε δολοφονηθεί, για την προδοσία των μεγάλων δυνάμεων, για το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων που είχαν σκοτωθεί, κρεμαστεί, πολλοί μάλιστα είχαν ενταφιαστεί ζωντανοί, για τις κατεστραμμένες πολιτείες, για το σβήσιμο μέσα στο αίμα Πολιτισμού τριών χιλιάδων ετών, για το απέραντο Βυζαντινό κράτος, που υπήρξε για αιώνες πιο ευρωπαϊκό από τα κράτη της Ευρώπης, και μονοκοντυλιάς είχε εξαφανιστεί κάθε ανάμνησή του από το χάρτη της υφηλίου...».

Ο γνωστός καρδινάλιος Νιούμαν με χαρακτηριστικό τρόπο γράφει για τους Τούρκους: «Η βάρβαρη δύναμη, που για αιώνες κάθεται στην καρδιά του Παλαιού Κόσμου, έχει κάτω από την κτηνώδη πυγμή της τις πιο διάσημες χώρες της κλασικής και θρησκευτικής αρχαιότητας καθώς και πολλές από τις πιο παραγωγικές και πιο όμορφες περιοχές της γης. Χωρίς να έχει δική της ιστορία, έχει κληρονομήσει τα ιστορικά ονόματα της Κωνσταντινούπολης, της Νίκαιας, της Νικομήδειας, της Καισάρειας, των Ιεροσολύμων, της Δαμασκού, της Νινευή και της Βαβυλώνας, της Μέκκας και της Βαγδάτης, της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας, παίρνοντας έτσι στην κατοχή της, χωρίς επίγνωση, το ήμισυ της παγκόσμιας ιστορίας».

Η γνωστή σε όλους μας Φιλιώ Χαϊδεμένου, που έζησε την Καταστροφή, θυμάται: «βάλανε φωτιά στη Σμύρνη - Σφαγή! Σφαγή! Παναγιά βοήθα! Σώστε μας! Προφτάστε! Τούρκοι, Τσέτες. Μας σφάζουνε. Έλεος! Αχ, γκρέμισε ο κόσμος μας! Γκρέμισε η Σμύρνη μας! Γκρέμισε η ζωή μας! Έτσι η Σμύρνη καταστράφηκε και οι Έλληνες σφάχτηκαν από τους Τούρκους με την ανοχή των μεγάλων δυνάμεων της Αντάντ, των συμμάχων της Ελλάδας [...] και οι προστάτες μας με κινηματογραφικές μηχανές απαθανάτιζαν τις στιγμές του εξολοθρεμού μας. Μια κανονιά. Μια μόνο κανονιά έφτανε για να σωθούμε. Και η κανονιά δεν ρίχτηκε και η εντολή δεν δόθηκε...».

«Ουδετερότης», το προπέτασμα καπνού της απραξίας του συνεργού

Μα πώς ήταν δυνατόν να δοθεί η εντολή, όταν οι εντολές των πρώην συμμαχικών κυβερνήσεων ήταν ρητές: Καμιά ενέργεια που θα ενοχλούσε τους Τούρκους. Αυστηρά ουδετερότης. Ο Πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη γράφει: «Και όμως θα αρκούσε μια οβίδα στο βρόντο, πάνω από την τουρκική συνοικία, για να συγκρατηθεί η θηριωδία των Τούρκων». Τόσο μεγάλα ήταν τα συμφέροντά τους, που μπούκωσαν τα κανόνια των πλοίων και άφησαν τον άμαχο πληθυσμό, και κατά τις δικές τους πάντα μαρτυρίες, στη σφαγή, στους βιασμούς και σε κάθε είδους φρικαλεότητες, στο θάνατο ή τον πνιγμό στη θάλασσα της Σμύρνης. Αυτός ήταν ο ανθρώπινος πολιτισμός τους, αυτή ήταν η χριστιανική τους συμπαράσταση σε χριστιανικό λαό που σφαγιαζόταν στην παραλία της Σμύρνης, και μάλιστα κάτω από τα ψυχρά και αδιάφορα βλέμματά τους. Η μη παροχή βοήθειας από τον συμμαχικό στόλο που ήταν αγκυροβολημένος στο λιμάνι της Σμύρνης στον άμαχο Μικρασιατικό Ελληνισμό που συγκεντρώθηκε στην παραλία της για να σωθεί από τη σφαγή, την ατίμωση και την αιχμαλωσία, είναι ενέργεια που χαρακτηρίζεται ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Η διήγηση του Χόρτον: «Ντρέπομαι που ανήκω στο ανθρώπινο είδος»

Ο Πρόξενος των ΗΠΑ στην Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον, για τη θηριωδία και τις φρικαλεότητες των Τούρκων κατά του άμαχου και απροστάτευτου λαού στην παραλία της Σμύρνης είπε: «Στην καταστροφή της Σμύρνης υπάρχει, όμως, ένα χαρακτηριστικό το οποίο δεν έχει προηγούμενο ούτε στην περίπτωση της Καρχηδόνας. Εκεί δεν υπήρχε στόλος χριστιανικών πολεμικών πλοίων που να παρατηρεί μια σφαγή για την οποία υπεύθυνες ήταν οι κυβερνήσεις τους. Στην Καρχηδόνα δεν υπήρχαν αμερικανικά αντιτορπιλικά. Οι Τούρκοι ήταν ελεύθεροι να κορέσουν το φυλετικό και το θρησκευτικό τους πάθος για σφαγή, βιασμό και πλιάτσικο σε απόσταση βολής λίθου από τα συμμαχικά και αμερικανικά πολεμικά πλοία. Η ουδετερότητα που είχαν επιδείξει οι Σύμμαχοι μέχρι την πυρπόληση της Σμύρνης τούς είχε δημιουργήσει την πεποίθηση ότι κανείς δεν επρόκειτο να επέμβει στο καταστροφικό έργο τους... Ντρέπομαι που ανήκω στο ανθρώπινο αυτό γένος».

Ευτυχώς η ανθρώπινη μεγαλοψυχία και αξιοπρέπεια βρέθηκε στα κατώτερα πληρώματα, σε ναύτες και στρατιώτες, που με δική τους πρωτοβουλία συνέδραμαν στο έργο του μεγάλου ανθρωπιστή, προξένου των ΗΠΑ στην Σμύρνη Τζόρτζ Χόρτον για τη διάσωση, την επιβίβαση του άμαχου πληθυσμού στα πλοία και τη μεταφορά τους στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί και η μεγάλη βοήθεια που προσέφερε ο Αμερικανός Μεθοδιστής Άσα Τζένινγκς, που με δική του πρωτοβουλία διαπραγματεύτηκε με την ελληνική κυβέρνηση, τους Αμερικανούς και Τούρκους, και έσωσε χιλιάδες πρόσφυγες.

Η Διδώ Σωτηρίου στο βιβλίο της Ματωμένα χώματα τελειώνει με τη φράση: «ανάθεμα στους υπεύθυνους». 

Η κάθοδος του Ελληνισμού προς τον Άδη

Λίγες μέρες πριν από την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων στη Σμύρνη, ο Μητροπολίτης της Χρυσόστομος προείδε τον βέβαιο πλέον θάνατό του και το κακό που θα ακολουθούσε, και έστειλε την τελευταία του επιστολή προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, όπου έγραφε: «Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικό Κράτος αλλά και σύμπαν το Ελληνικό Έθνος κατεβαίνει πλέον εις τον Άδην, από τον οποίον καμία πλέον δύναμη δεν θα δυνηθεί να το αναβιβάσει και να το σώσει. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί σας εχθροί, πλην και υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος», και ενώ θα μπορούσε να σώσει τη ζωή του αν δεχόταν την πρόταση του Γάλλου προξένου να τον φυγαδεύσει από τη Σμύρνη, ο Άγιος αυτός Μητροπολίτης προτίμησε να παραμείνει με το ποίμνιό του και να θυσιαστεί μαζί του.

Στις 26 Φεβρουαρίου του 156 μ.Χ., τον πολιούχο Άγιο της Σμύρνης Πολύκαρπο τον έκαψαν ζωντανό στο αρχαίο στάδιο της πόλης. Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922, o Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος κατατεμαχίστηκε από τον τουρκικό όχλο του Νουρεντίν πασά στην προκυμαία της Σμύρνης. Με τον ηρωικό θάνατο του Άγιου Μητροπολίτου της αξέχαστης Σμύρνης, σταμάτησαν να χτυπούν και οι καμπάνες της Αγίας Φωτεινής.

Το άρθρο αυτό είναι ένα μνημόσυνο, ένας φόρος τιμής στους Έλληνες της Σμύρνης που εξοντώθηκαν με τον πιο βάρβαρο τρόπο από την τουρκική θηριωδία. 

Στο πλαίσιο της συμφιλίωσης των λαών συγχωρούμε αλλά δεν ξεχνούμε, γιατί όποιος ξεχνάει την ιστορία του δεν έχει ούτε παρόν ούτε μέλλον, γιατί ως Έλληνες δεν μνησικακούμε, αλλά οφείλουμε, οφείλουμε να θυμόμαστε, αλλά και να διδασκόμαστε από την ιστορία μας, την αληθινή ιστορία, γιατί μόνο η πραγματική ιστορία διδάσκει τους λαούς και τους προστατεύει από ενδεχόμενες συμφορές. Γιατί η ιστορία είναι σαν τον καθρέπτη του αυτοκινήτου, κοιτάμε πίσω για να πάμε μπροστά.

Εάν η ανθρωπότητα είχε διδαχθεί και είχε λάβει τα απαραίτητα και δραστικά μέτρα μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων δεν θα υπήρχε η σφαγή της Σμύρνης, δεν θα ακολουθούσε η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, ούτε και η γενοκτονία των Εβραίων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Γερμανούς.

Το άρθρο μου αυτό δεν έχει αντιτουρκικό χαρακτήρα, αντιτουρκικές ήταν εκείνες οι πράξεις εις βάρος των μειονοτήτων που έπραξαν οι Τούρκοι της εποχής εκείνης, και όπως ακριβώς γράφει ο γνωστός σε όλους μας Δ. Ψαθάς στον πρόλογο του βιβλίου του Η γη του Πόντου, που απεικονίζει την πραγματικότητα: «Δεν έχει αντιτουρκικό χαρακτήρα το βιβλίο τούτο. Αντιτουρκικό χαρακτήρα έχουν τα ίδια τα γεγονότα, που δείχνουν τους Τούρκους έτσι όπως ήσαν και όπως έδρασαν τα χρόνια εκείνα. Ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλήθεια σε καμιά σκοπιμότητα, όπως, δυστυχώς, καθιερώθηκε να γίνεται από τον καιρό που χαράχτηκε η λεγόμενη ελληνοτουρκική φιλία. Η άστοχη τακτική της αποσιώπησης των γεγονότων της ιστορίας, ήταν ίσως κι ένας από τους λόγους που τόσο άσκημα πορεύτηκε η "φιλία" με τους Τούρκους».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Caroline Finkel, Οθωμανική Αυτοκρατορία 1300-1923, εκδ. Διόπτρα 2007.

George Horton, The blight of Asia (ελλ. έκδ.: Η μάστιγα της Ασίας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας). 

Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας, τόμ. β΄, εκδ. Πατάκης.

Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα χώματα, εκδ. Κέδρος.

Βασίλης Ι. Τζανάκαρης, Δακρυσμένη Μικρασία, εκδ. Μεταίχμιο.

Δημήτρης Ψαθάς, Η γη του Πόντου, εκδ. Μαρία Δ. Ψαθά.

«Σμύρνη, Μικρασία, η ακμή, η εκστρατεία, η καταστροφή», εφ. Ελευθεροτυπία.

www.pontos-news.gr

http://www.gataros.net/