Οι τρεις αφηγήσεις της χρεοκοπίας: H νέα διαιρετική τομή στο πολιτικό φάσμα ως προς το παρελθόν και το μέλλον;

Από την ώρα που η κυβέρνηση Σαμαρά ανακοίνωσε την σκανδαλώδη απόφασή της να τοποθετήσει στην θέση του προέδρου των ΕΛΠΕ τον τελευταίο υπουργό Οικονομικών των κυβερνήσεων Καραμανλή Γιάννη Παπαθανασίου, ξεκίνησε πάλι η κουβέντα για το ποιος έχει "το τεκμήριο της χρεοκοπίας", μια κουβέντα που τα τελευταία 4 χρόνια είχε αποκρυσταλλωθεί στην εξής άποψη: "Για όλα φταίει ο Παπανδρέου και το μνημόνιο".

Αμέσως με την είδηση αυτή, απλοί πολίτες, απ' όλο το πολιτικό φάσμα, αριστεροί, φιλελεύθεροι, κεντρώοι, σοσιαλιστές κινητοποιήθηκαν στο group "βγάλτε τον άνθρωπο που χρεοκόπησε την χώρα από τα ΕΛΠΕ", μ' ένα μοναδικό αίτημα: όχι μονάχα την αποπομπή Παπαθανασίου, αλλά την μη επιστροφή σε πρακτικές και νοοτροπίες που μαζί με την Ελλάδα χρεοκόπησαν το 2009. Όμως την αμέσως παραπάνω πρόταση δεν την ασπάζεται μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, κάτι για το οποίο οφείλεται στο πολιτικό σύστημα που διαμορφώθηκε τα χρόνια της μνημονιακής Ελλάδας από το 2010 και έπειτα.

Η διαίρεση "μνημόνιο-αντιμνημόνιο" δεν προέκυψε εν κενώ, αλλά πάτησε πάνω σε αφηγήσεις της κρίσης, που κατά την κρίση του γράφοντος αποκρυσταλλώνονται στις τρεις που θα αναφέρουμε στη συνέχεια. Ανάλογα με την αφήγηση που επιλέγει ο καθένας, απαντά και στο ερώτημα: "η χρεοκοπία έφερε το μνημόνιο ή το μνημόνιο την χρεοκοπία;" και εφόσον απαντήσει κάποιος σ' αυτό το ερώτημα, έχει τα εννοιολογικά εργαλεία να απαντήσει και στο ερώτημα που καίει και θέτει ο Παπανδρέου στον δημόσιο διάλογο: "μετά το μνημόνιο τι;"

Σκοπός μας δεν είναι μονάχα η συγκριτική παράθεση των τριών παρακάτω αφηγήσεων και η επιλογή της καλύτερης, η οποία θα δικαιώσει τις πολιτικές μας επιλογές. Κάτι τέτοιο αντιπροσωπεύει μια ιστορική διαμάχη. Αντίθετα θέλουμε να αναδείξουμε ότι η επιλογή της αφήγησης για το παρελθόν επηρεάζει και το αφήγημα που θέλει να έχει το κοινό μας μέλλον, το οποίο εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο, επειδή πολύ απλά ζητούμενη είναι και η ιστορική αλήθεια για το τι συνέβη στην Ελλάδα από το 2007 και έπειτα.

Επανερχόμαστε στην διάκριση των τριών ιστορικών αφηγήσεων. Συνοπτικά το αφήγημα της κρίσης μπορεί να σπάσει στα παρακάτω είδη:

Α) Για όλα φταίει ο Παπανδρέου και το μνημόνιο. Η κυρίαρχη ως σήμερα αφήγηση. Μέχρι να έρθει ο Παπανδρέου, όλα στην Ελλάδα γίνονταν με τον τρόπο που μας βόλευε. Δεν υπήρχε καμία κρίση στην Ελλάδα και αν υπήρχε αντιμετωπιζόταν. Αυτός μας κάρφωσε στους ξένους, αυτός μας προετοίμασε για το ΔΝΤ. Μπορούσαμε να γλυτώσουμε την χρεοκοπία και κατ' επέκταση το μνημόνιο, με μια παρόμοια με το παρελθόν μεθοδολογία. Εξάλλου αυτή η άποψη υποστήριζε ότι "η κρίση ελλείμματος μετετράπη χάρις στον Παπανδρέου σε κρίση χρέους". Η προσφυγή στον μηχανισμό από εκεί και πέρα έγινε για την υποταγή μας στην Μέρκελ, στους διεθνείς τοκογλύφους κλπ κλπ

Β) Για όλα φταίει ο κατεστημένος δικομματισμός ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, με τις ευθύνες Καραμανλή-Παπανδρέου να ισομοιράζονται. Αυτή η άποψη αποδέχεται την καταστροφική διαχείριση των κυβερνήσεων του Καραμανλή, όντως επί ημερών του γιγαντώθηκε το έλλειμμα και το χρέος, αλλά ο Παπανδρέου μπορούσε με μια "θατσερικού τύπου" οικονομική πολιτική να περιορίσει δραστικά τις δαπάνες και να αρπάξει το τιμόνι από τα κέρατα. Αντίθετα ο Παπανδρέου άργησε να αντιληφθεί την κατάσταση, λόγω του "λεφτά υπάρχουν" και όταν το κατάλαβε ανάλωσε την διακυβέρνηση του στο openGov και όχι στην αποτελεσματική άσκηση της "καθ'ημάς" εξουσίας".

Γ) Η χρεοκοπία έχει όνομα και επώνυμο: Κώστας Καραμανλής: Αυτή η άποψη βγήκε στην επιφάνεια την προηγούμενη εβδομάδα, λόγω της υπόθεσης Παπαθανασίου. Αυτή η αφήγηση λέει ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2009 παρέλαβε μια χρεοκοπημένη χώρα, βυθισμένη στα ελλείμματα, πνιγμένη από το χρέος, με κατεστραμμένο παραγωγικό μοντέλο, με κηλιδωμένη αξιοπιστία χάρις στα Greek Statistics, και όλα αυτά εξαιτίας μιας καταστροφικής εξουσίας που υποθήκευσε το μέλλον την Ελλάδας λόγω του υπερδανεισμού, η κυβέρνηση της πλασματικής ευμάρειας, της σπατάλης και της κακοδιαχείρισης. Όλα τα παραπάνω εξανάγκασαν την κυβέρνηση Παπανδρέου στην προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης, λόγω έλλειψης οιασδήποτε εναλλακτικής.

Πάμε τώρα στην απάντηση του ερωτήματος "η χρεοκοπία έφερε το μνημόνιο ή το μνημόνιο την χρεοκοπία;" Όσοι ασπάζονται την α) άποψη απαντούν ότι το μνημόνιο έφερε την χρεοκοπία. Όσοι ασπάζονται την β) αφήγηση υποστηρίζουν με σφιγμένα τα δόντια ότι η χρεοκοπία έφερε το μνημόνιο, αλλά κρατούν και μια πισινή ότι μπορούσαμε το μνημόνιο να το γλυτώσουμε και η γ) αφήγηση υποστηρίζει ότι η χρεοκοπία έφερε το μνημόνιο και η διακυβέρνηση Καραμανλή μας οδήγησε στο αναπόφευκτο μνημόνιο, που τι ήταν επί της ουσίας; Απόδειξη ότι η ευρωζώνη ήταν ανέτοιμη και όχι πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα.

Στο ερώτημα "μετά το μνημόνιο τι;" η πρώτη αφήγηση συμπυκνώνεται στο "τέρμα τα μνημόνια" και βλέπουμε. Αντιμετωπίζει το μνημόνιο του Παπανδρέου σαν μια δυσάρεστη παρένθεση, πιστεύοντας ότι θα ξαναεπιστρέψουμε στον τρόπο ζωής που ξέραμε, αυτή τη φορά λίγο προσεκτικότερα γιατί μας παρακολουθούν και οι εταίροι. Η β) αφήγηση επίσης λέει "τέρμα στα μνημόνια", αλλά όταν έρθει η ώρα να τους πεις ποιο είναι το παραγωγικό σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας, σου απαντούν πάνω κάτω με συνταγές της δεκαετίας του 2000. Μάθαμε από τα λάθη μας, θα τα καταφέρουμε καλύτερα από τους "γόνους". Τέλος η γ) αφήγηση θέλει μια Ελλάδα ανεξάρτητη και απαλλαγμένη από τα μνημόνια, προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της νέας εποχής. Το μνημόνιο σήμανε και το διαζύγιο με το παρελθόν, οφείλουμε να σκεφτούμε οραματικά το μέλλον μέσα στην Ε.Ε. και τον κόσμο, να ξαναφτιάξουμε το σπίτι μας μακριά από την Ελλάδα που μας πληγώνει.

Οι παραπάνω αφηγήσεις, καθώς και το πώς εκείνες απαντούν στο επίμαχο "μετά το μνημόνιο τι;" ίσως αποτελέσουν και τη νέα διαιρετική τομή στο πολιτικό φάσμα της "μεταμνημονιακής Ελλάδας". Αυτή τη στιγμή, η μόνη αφήγηση που φαντάζει έτοιμη για το άλμα προς τα εμπρός είναι η τρίτη, με το μειονέκτημα όμως ότι είναι ακόμα μειοψηφική, γιατί τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι μαζί με την Ελλάδα το 2009 χρεοκόπησε όχι μόνο μια οικονομία, αλλά και μια κοινωνία χωρίς αξίες, ή μάλλον με τη μόνη αξία του πελατειασμού, της σπατάλης, της κακοδιαχείρισης, της εξαπάτησης, του βολέματος, του "δος ημίν σήμερον και άσε τους επόμενους να διαχειριστούν την καυτή πατάτα".

Οι άλλες δύο αφηγήσεις που αυτή τη στιγμή φαντάζουν πιο δημοφιλείς, δεν έχουν καταλάβει το πεδίο προκλήσεων που θα τεθεί η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Ποντάρουν αμφότερες στο παρελθόν, ότι η καθεμιά για τον εαυτό της θα τα κάνει καλύτερα, πεποίθηση που δημιουργεί και μια προσδοκία που ακόμα δεν έχει δοκιμαστεί. Αντιπροσωπεύουν με τον δικό τους τρόπο την πολιτική αντιπαράθεση με όρους παρελθόντος και όχι με στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον. Για να καταστεί επομένως η τρίτη αφήγηση πλειοψηφική, θα πρέπει όχι μόνο να δικαιώσει τον ιστορικό του μέλλοντος, αλλά και να βγει έξω στην κοινωνία και να πείσει για το όραμα που έχει για την διακυβέρνηση του τόπου, μικρή ιδέα από το οποίο πήραμε τη διετία 2009-2011.

Αλλά για να μιλήσουμε για "ατζέντα Παπανδρέου", που δεν εκφράζει προσωπολατρικά ένα πρόσωπο, αλλά επεκτείνεται στις ιδέες της διαφάνειας, της ανεκτικότητας, της εντιμότητας-ακεραιότητας, συμμετοχικότητας, αξιοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, πρέπει πρώτα ώριμα να έχουμε κατασταλλάξει στα δύο ερωτήματα-προκρίματα που προηγούνται. Αφορμές τύπου Παπαθανασίου μας βοηθούν να απαντήσουμε και στο ποιος ήταν βασικός υπαίτιος της χρεοκοπίας και κατ' επέκταση στο εάν το μνημόνιο ήταν ή όχι αιτία ή αποτέλεσμα της χρεοκοπίας..

www.epikairo.gr