Σάββατο 12 Ιανουαρίου 2013

Αρχαίες Βατίες, αποικία των Ηλείων, στο Ριζοβούνι Πρέβεζας.

Αρχείο:Αρχαίες Βατίες 01.JPG
Αρχαίες Βατίες, εξωτερικά τείχη

Κοντά στό χωριό Ριζοβούνι του Ν.Πρέβεζας βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης Βατίες (Βατίαι). Το Ριζοβούνι είναι χωριό με τα πολλά νερά και άρωμα των πορτοκαλιών, ένα από τα παλαιότερα χωριά της Μικρής Λάκκας Σουλίου. Είναι χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Μαρούτσα. Η παλαιότερη ονομασία του ήταν Ποδογόρα, από μετάφραση της σλαβικής ονοματολογίας Pot Goria, δηλαδή «υπό τας υπωρίας» = στη ρίζα του βουνού = Ριζοβούνι[1].

Αξιοθέατα Ριζοβουνίου


Το Ριζοβούνι έχει να επιδείξει τα εξής αξιοθέατα: την Αρχαία ακρόπολη Βατίαι (Βατίες), την ιστορική ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και τέλος φυσικό περιβάλλον, πηγαία νερά και βρύσες, πλούσια βλάστηση και περιβόλια με πορτοκαλιές και λεμονιές. Στο κέντρο του χωριού, καθώς και σε άλλα σημεία αυτού, υπάρχουν φυσικές πηγές. Η καλύτερη εποχή να επισκεφθεί κανείς το Ριζοβούνι είναι η άνοιξη. Είναι η χρονική στιγμή που ανθίζουν οι πορτοκαλιές και οι λεμονιές, οι οποίες αναδίδουν ένα σπάνιο, μοναδικό άρωμα. Κάτω από τα περιβόλια, στον κάμπο, απλώνεται μια μεγάλη γεωργική έκταση με τριφύλλια, προκαλώντας έτσι ένα σπάνιο θέαμα, καθώς το τοπίο φαντάζει ως ένας απέραντος χλοοτάπητας. Σήμα κατατεθέν, για το Ριζοβούνι είναι και ο αιωνόβιος πλάτανος, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία, υπό την σκιά του οποίου, κατά τους θερινούς μήνες, μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ του, ενώ η Λίμνη Ζηρού, μέρος της οποίας ανήκει στο Ριζοβούνι, με τις φυσικές της ομορφιές προσδίδει ιδιαίτερη αίσθηση ομορφιάς. Εκτός από τη Μονή της Παναγίας (Καστρί), ξεχωριστή αίγλη στο χωριό προσδίδουν και τα ξωκλήσια της Αγίας Σοφίας, της Αγίας Μαρίνας, της Αγίας Ελεούσας, του Άη Λια και της Αγίας Παρασκευής, που είναι χτισμένη πάνω σε ογκώδη βράχο. Η άνοιξη, για το Ριζοβούνι συνδέεται και με τη «λαμπρή». Οι κάτοικοι του χωριού, συνεχίζοντας μια μακροχρόνια παράδοση, μετά την Ανάσταση και επί τρεις μέρες, στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, στήνουν παραδοσιακούς χορούς με τραγούδια που άδονται κατά τις ημέρες του Πάσχα. Τα τραγούδια και οι χοροί διακρίνονται για τον ιδιάζοντα ρυθμό και τη μουσικότητά τους, που τον σέρνουν γέροι και νέοι, αγόρια και κορίτσια, όπως άλλωστε τους καλεί και ο κορυφαίος του χορού.[2]. [3]. [4]. [5]. [1] [6]

Ιστορία Ακρόπολης Βατιών


Η αρχαία ακρόπολη Βατίαι ή Βατίες, βρίσκεται στο νότιο μέρος του χωριού Ριζοβούνι, πάνω στό λόφο Καστρί και ιδρύθηκε από Ηλείους εποίκους τον 7ο ή 8ο αιώνα πΧ, μαζί με τις άλλες τρείς αποικίες, το Αρχαίο Βουχέτιο (Νέα Κερασούντα), την Αρχαία Ελάτρεια (Παλαιός Ωρωπός) και Αρχαία Πανδοσία (Καστρί Φαναρίου). Η αρχαία ακρόπολη Βατίαι ή Βατίες, αν και είναι η μικρότερη από τις τέσσερις, είναι σπουδαιότατη αποικία των Ηλείων στο Νομό Πρέβεζας με ποτάμιο προσπέλαση κατά την αρχαιότητα (Λούρος ποταμός και λίμνη Μαυρή). [2]. [3]. [4]. [5]. [1] [6]Όταν ιδρύθηκε η ακρόπολη, πιθανότατα στη θέση αυτή προϋπήρχε άλλος οχυρωμένος οικισμός. Οι Βατιείς, κάτοικοι των Βατιών, προφανώς είχαν οικισμούς στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Θεσπρωτικού (Καποδίστριας) σήμερα Δήμος Ζηρού (Καλλικράτης). Αυτό προκύπτει από ερείπια οικισμών που βρέθηκαν στό κάστρο Θεσπρωτικού, στο χωριό Άσσος και στην Κρανιά. Στην αρχαιότητα η περιοχή των Βατιών δεν ήταν απομονωμένη όπως σήμερα, αλλά αποτελούσε κομβικό σημείο της οδού προσπέλασης από την Αρχαία Αμβρακία προς την αρχαία Δωδώνη.[1] Οι προσκυνητές από την πεδιάδα της Άρτας περνούσαν υποχρεωτικά από την ακρόπολη Βατιών στη διαδρομή τους προς το Ιερό Μαντείο της Δωδώνης. Τα αρχαιότερα κατάλοιπα της ανθρώπινης παρουσίας στό λόφο των Βατιών χρονολογούνται από την εποχή του Χαλκού και την πρώϊμη εποχή του Σιδήρου [7]. Σποραδικά διακρίνονται και έχουν συλλεχτεί στην ακρόπολη κεραμικά όστρακα. Η περιοχή συνδύαζε μέν το υγιεινό κλίμα της ημιορεινής ζώνης αλλά παράλληλα επηρεαζόταν και από την υπάρχουσα τότε στα νότια λίμνη Μαυρή. Το έτος 343-342 πΧ ο Φίλιππος ο Β, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατέλαβε όλες τις αποικίες των Ηλείων, και φυσικά και τις Βατίες, και τις έδωσε ως δώρο στον Αλέξανδρο Α των Μολοσσών, αδελφό της συζύγου του Μυρτάλης Ολυμπιάδας. Κατά τον 4ο πΧ αιώνα οι Βατίες εντάχτηκαν στην Ηπειρωτική Συμμαχία. Η ακρόπολη φαίνεται ότι παρήκμασε σταδιακά και το τέλος της ήρθε το έτος 168-167 πΧ οπότε και καταστράφηκε από τον Ρωμαίο Αιμίλιο Παύλο. Το έτος 31 πΧ με την υποχρεωτική μεταφορά των κατοίκων στην Αρχαία Νικόπολη κατόπιν διαταγής του Οκταβιανού μετά τη Ναυμαχία του Ακτίου, η ακρόπολη σχεδόν ερημώνεται. [5]Η ακρόπολη Βατίαι φαίνεται ότι ήκμασε αργότερα πάλι κατά τη Βυζαντινή περίοδο, όπως μαρτυρούν οι βελτιώσεις της οχύρωσης αλλά και τα λείψανα της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, το κεντρικό κλίτος της οποίας κατέλαβε αργότερα το καθολικό της Μονής της Παναγίας, ή Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας η ακρόπολη Βατίαι παρακμάζουν πάλι, αλλά συνεχίζουν την παρουσία τους μέχρι και τον προηγούμενο αιώνα. Δυστυχώς η Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου είναι ερειπωμένη, η στέγη της έχει καταρρεύσει και μόλις κάποιες συντηρήσεις έγιναν εκεί τα τελευταία χρόνια. Λέγεται ότι υπήρχαν σπάνιες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες που δεν σώζονται. Η Μονή, για μεγάλο χρονικό διάστημα δέσποσε ως πνευματικό και οικονομικό κέντρο. Ο μικρότερος ναός της Παναγίας δίπλα, είναι μεταγενέστερος σύγχρονος και πρόσφατα αναπαλαιώθηκε η όμορφη λιθοσκεπή του. Το έτος 1944 τα ερείπια της ακρόπολης βομβαρδίστηκαν από Γερμανικά αεροπλάνα, στα πλαίσια καταδίωξης ανταρτών του ΕΔΕΣ.[1]

Περιγραφή ακρόπολης Βατιών


Η ακρόπολη Βατίαι κτίστηκε πάνω στο λόφο Καστρί Ριζοβουνίου και περικλειόταν από πολυγωνικό τείχος που σώζονται ακόμη μέρη του μέχρι σήμερα. Πρίν την είσοδο της ακρόπολης έχει κατασκευασθεί το έτος 1992 ένα λίθινο μονοπάτι 150 m το οποίο οδηγεί στα ερείπια της κεντρικής πύλης, από την ΙΒ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. Το πολυγωνικό κυκλώπειο τοίχος που περικλείει την ακρόπολη των Βατιών έχει μήκος περίπου 1.400 m, και χρονολογείται στον 7ο – 6ο περίπου αιώνα πΧ. Διακρίνονται τρείς πύλες και δύο θύρες, με οπές αγκυρώσεως της μεταλλικής υποδοχής θύρας. Στη βόρεια πλαγιά του λόφου, αυτή με την πλέον ήπια κλίση, το τείχος ενισχύεται με την προσθήκη έξι τετράγωνων αμυντικών πύργων. Στον ίδιο τομέα του οχυρωματικού περιβόλου εντοπίζεται και η κύρια Πύλη (main Gate) η οποία σε συνδυασμό με έξι άλλες πύλες και πυλίδες, εξασφάλισε την επικοινωνία της ακρόπολης με την εκτός των τειχών χώρα, αλλά και με τις πηγές της σημερινής θέσης Πριάλα, από όπου και υδρεύετο. Τέσσερις λαξευμένες στό βράχο δεξαμενές παρείχαν νερό στην ακρόπολη κατά τη διάρκεια πολιορκιών. Η ακρόπολη Βατίαι φαίνεται ότι είχε και εσωτερικά τείχη. Υπολογίζεται βάσει του εμβαδού της ακρόπολης ότι κατά την αρχαιότητα πρέπει να είχε 2.000 – 2.500 κατοίκους τουλάχιστον, ενώ θεωρείται βέβαιον, ότι, επιπλέον κάτοικοι διέμεναν σε πρόχειρες κατοικίες εκτός των πολυγωνικών τοιχών. Σε κάποια σημεία των τοιχών διακρίνονται και ρωμαϊκές προσθήκες τοιχοδομίας. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι τμήμα του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου της Νικοπόλεως περνάει κοντά στην Ακρόπολη Βατίαι, κατά τη διαδρομή του από τον Αγιο Γεώργιο στη Νικόπολη. [2]. [3]. [4]. [5]. [1] [6]

Αρχαιολογική έρευνα - Ανασκαφές


Η ακρόπολη Βατίαι δεν έχει ανασκαφεί αρχαιολογικώς και είναι βέβαιο ότι θα αποκαλύψει σημαντικά στοιχεία στό μέλλον. Προφορικές αναφορές λένε ότι έχουν γίνει λαθρανασκαφές αρχαιοκαπήλων κατά καιρούς. Η ΛΓ εφορεία αρχαιοτήτων προχώρησε το έτος 2007 σε τοπογραφική μελέτη της ακρόπολης, καταγραφή και φωτογράφηση των μνημείων. Σχεδιάζει έργα ανάπλασης ώστε η ακρόπολη να είναι επισκέψιμη στό κοινό (Χρήστος Σπανοδήμος, 2007, [3]). Στην εθνική οδό Πρέβεζας Ιωαννίνων, αλλά και στη διαδρομή Στεφάνη προς Ριζοβούνι, τοποθετήθηκαν τα τελευταία χρόνια καφέ πινακίδες με τίτλο «Αρχαία Ακρόπολη» γιά ενημέρωση των επισκεπτών. Αυτές θα πρέπει να αλλάξουν το κείμενο σε «Αρχαία ακρόπολη Βατίαι» και να μπεί δίκτης χιλιομέτρων.[1]

Παραπομπές

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του νομού Πρέβεζας", έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
  2. 2,0 2,1 2,2 Χαράλαμπος Γκούβας: «Μελέτη, ιστορία και φωτογράφηση αρχαίας ακρόπολης Βατίαι», εφημερίδα Τοπική Φωνή, 2005
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Χρήστος Σπανοδήμος: «Καστρί Ριζοβουνίου», εφημερίδα Εν Νικολιτσίω, Οκτ. 2007
  4. 4,0 4,1 4,2 Σωκράτης Βασιλείου: «Καστρί Ριζοβουνίου. Κατάσταση επιεικώς απαράδεκτη». Περιοδικό Άπειρος Χώρα, 2008
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Εκδοτική Αθηνών: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»
  6. 6,0 6,1 6,2 Υπουργείο Πολιτισμού: Ιστοσελίδα αρχαιολογικών χώρων.Ακρόπολη Βατίαι
  7. Χρήστος Σπανοδήμος, Aκρόπολη Βατίες, 2007


Δεν υπάρχουν σχόλια: