Για όσους δεν γύρισαν από το μέτωπο του '40.

Πέρασε η 28η Οκτωβρίου και είναι ανάγκη να θυμηθούμε εκείνους που αγωνίστηκαν στον πόλεμο του'40. Αρκετοί απ' αυτούς δεν γύρισαν πίσω. Περίπου 8.000 έμειναν για πάντα στη γειτονική χώρα άταφοι οι περισσότεροι. Σκύβουμε ευλαβικά το γόνυ μπροστά στους τάφους των νεκρών της Ελληνικής Ελευθερίας. Τιμούμε εκείνους πού αγωνίστηκαν για τον διπλασιασμό των ελληνικών εδαφών στο έπος της Αλβανίας, με τις κακουχίες και τις περιπέτειες ενός στρατού που κλήθηκε να υπερασπίσει την πατρίδα του σ' έναν πόλεμο που κήρυξαν απροκάλυπτα οι δυνάμεις του άξονα. Τιμούμε τη μνήμη των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος ηρωικώς πεσόντων κατά τον πόλεμο του 1940-41 εναντίον της Ιταλίας του Μουσολίνι.

Έτσι όπως ξεκινάει να καταγράφει η νεότερη ιστορία τις σκληρές ημέρες του πολέμου στην μάχη του Καλπακίου. Παραμονές του 1940, η 8η Μεραρχία Ηπείρου με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κατσιμήτρο Χαράλαμπο οργάνωσε την άμυνα στα γύρω υψώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισσας, της Βελλάς και των Γρεμισιών. Στο ύψωμα της Βελλάς διασώζονται μέχρι σήμερα τα ίχνη των χαρακωμάτων. Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, παρά τις αντίθετες απόψεις του Γενικού Επιτελείου που προέβλεπε άμυνα στα Τζουμέρκα, διέταξε να κρατήσει την γραμμή άμυνας στο Καλπάκι μέχρι εσχάτων. Πέτυχε να αναχαιτίσει την Ιταλική εισβολή και στις 10 Νοεμβρίου 1940 η 8η Μεραρχία πέρασε από την άμυνα στην επίθεση. Ιδιαίτερα στα υψώματα της Γκραμπάλας, ανατολικά του Καλπακίου, έγιναν οι πιο αιματηρές συγκρούσεις. Η μάχη αυτή υπήρξε καθοριστική για όλη την διεξαγωγή και εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων της Πίνδου.

Τώρα στην πλαγιά του λόφου προφήτης Ηλίας, το καλοδιατηρημένο ΟΧΙ θυμίζει την εποχή εκείνη. Θυμίζει τα ένδοξα πάτρια εδάφη. Σήμερα στην είσοδο του Καλπακίου υπάρχει το Πολεμικό Μουσείο του '40, σημείο αναφοράς για τον αγώνα του έπους, κρυφή δύναμη της ιστορίας του Ελληνοϊταλικού πολέμου, μέσα από τα τεκμήρια της συλλογής του. Στολές, όπλα, πυροβόλα, αντικείμενα, λάφυρα, έγγραφα, μετάλλια, φωτογραφίες συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό προβάλλοντας έτσι τις γνωστές και άγνωστες πτυχές του πολέμου, που σε κάποιους ενδυναμώνει μνήμες και σε άλλους θύμηση. Οι στρατιώτες, άριστοι οικοδεσπότες, πρόθυμοι ξεναγοί λύνουν τις απορίες των επισκεπτών σχετικά με τα γεγονότα του πολέμου, δείχνουν τα πλούσια εκθέματα και προβάλουν την ηχητική αναπαράσταση της μάχης του Καλπακίου.

Τον προηγούμενο χρόνο βρεθήκαμε επισκέπτες στο Μουσείο πολέμου του '40 στο Καλπάκι Ιωαννίνων. Εκείνη τη φορά είχαμε ταξιδέψει ειδικά για αυτόν το σκοπό, να ξεναγηθούμε αλλά και να ενημερωθούμε σε αυτό, με δεδομένο ότι συγγενικό μας πρόσωπο βρέθηκε επιστρατευμένος στην πρώτη γραμμή. Καθ' όλη τη διάρκεια της πολύωρης περιήγησης, ανακαλύπταμε ενδιαφέροντα σημεία και πράγματα και αυτό οφείλονταν στο υποβλητικό και εξαιρετικά οργανωμένο, με στρατιωτική τάξη, περιβάλλον του μουσείου. Κοντοσταθήκαμε σε ένα ξύλινο βάθρο που επάνω φιλοξενούσε πολύτομη μεγάλη έκδοση με ονόματα όλων των πεσόντων στρατιωτών και αξιωματικών του πολέμου. Λέξεις και στοιχεία, στα οποία ανατρέχει κανείς να βρει τον δικό του χαμένο στρατιώτη στις σελίδες μιας πολύ σημαντικής έκδοσης του 1990, ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 1940-1945, από την διεύθυνση ιστορίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Στοιχεία τα οποία κρατούσε για χρόνια, από τότε που η σκληρή πραγματικότητα της κήρυξης του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940, ήρθε αντιμέτωπη με την μακρά πορεία των στρατιωτών μας στο μέτωπο.

Αρχίσαμε να ξεφυλλίζουμε και να διαβάζουμε, ονόματα, αμέτρητα ονόματα κατ' αλφαβητική σειρά. Ασυναίσθητα, θαρρείς πως κάποιος μας καθοδηγούσε, στο γράμμα Π, βρεθήκαμε προ εκπλήξεως!

Παπαδόπουλος Μιχαήλ του Εμμανουήλ. Στρατιώτης. Γεννήθηκε στην Ερμούπολη Σύρου των νήσων Κυκλάδων το 1912, του 4ου ΣΠ. Πέθανε στο 1° Πεδινό Νοσηλευτικό Τμήμα (Μονή Βελλάς) στις 15 Φεβρουαρίου 1941.

Ρίγη συγκίνησης, δέους και δάκρυα ήταν η πρώτη αντίδραση. Καταλάβαμε ότι επρόκειτο για τον δικό μας άνθρωπο! Τον θείο που δεν γνωρίσαμε ποτέ, τον νέο που έφυγε σε ηλικία 29 ετών από το νησί του τη Σύρο, επιστρατευμένος στην πρώτη γραμμή για το καθήκον. Τον θείο που άφησε την τελευταία του πνοή στα πάτρια εδάφη, αλλά κανένας μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν τον είχε αναζητήσει συνειδητά. Επρόκειτο για τον Παπαδόπουλο Μιχαήλ του Εμμανουήλ, που ήταν από την Ερμούπολη της Σύρου, κληρωτός του 1937. Στην επιστράτευση του Οκτωβρίου 1940 εντάχθηκε στον 10ο Λόχο του 4ου Συντάγματος Πεζικού με έδρα το Καλπάκι. Τραυματίστηκε στις πρώτες επιχειρήσεις του Ελληνοϊταλικού πολέμου στον τομέα της Βήσσανης Πωγωνίου της Ηπείρου και μεταφέρθηκε στο 1° Πεδινό Νοσηλευτικό Τμήμα Μονής Βελλά που λειτουργούσε κοντά στο χωριό Καλπάκι. Τα βαριά τραύματά του δεν επουλώθηκαν, έκλεισε τα μάτια στις 15 Φεβρουαρίου 1941 σε ηλικία 29 ετών έχοντας φυλαγμένες τις σκληρές εικόνες εκείνης της εποχής. Δεν είχε την τύχη να επιστρέψει στο νησί του, δεν είχε την τύχη να ακούσει την γέννηση του παιδιού του, δεν είχε την τύχη να ξαναδεί την οικογένεια που προσπάθησε να χτίσει.

Έτσι φτάσαμε στον εντοπισμό του εμείς οι δύο μοναδικοί συγγενείς του. Κανείς δεν τον αναζήτησε ποτέ πριν. Ακολούθησε με την βοήθεια της 8ης Μεραρχίας στα Γιάννενα έρευνα για την ανεύρεση των οστών του. Άλλωστε μετά τις διαπιστώσεις αυτές θεωρήσαμε την έρευνα χρέος και ηθικό καθήκον. Περιμέναμε υπομονετικά την ανακοίνωση κάποιου νέου που θα αφορούσε τον δικό μας φαντάρο.

Μέχρι τον Αύγουστο του 2015 κανένας δε γνώριζε πού και αν φυλάσσονταν τα οστά του. Βρισκόμασταν στην ιδιαίτερή μας πατρίδα όταν ενημερωθήκαμε στις 23 Αυγούστου, παραμονή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, ότι είχε ενταφιαστεί αρχικά στο έδαφος της I. Μονής Βελλά και στην συνέχεια μετά την εκταφή του, τα οστά μεταφέρθηκαν και φυλάσσονται μαζί με άλλους 83 πρώτους πεσόντες στρατιώτες, σε οστεοφυλάκιο, με αριθμό 68, το οποίο βρίσκεται στο στρατιωτικό κοιμητήριο στο χωριό Δολιανά.

Η έντονη επιθυμία τόσο η δική μας όσο και των αδελφικών μας φίλων, ήταν να επισκεφθούμε άμεσα την τοποθεσία και έτσι στις 24 Αυγούστου 2015, ημέρα της γιορτής του Κοσμά του Αιτωλού, βρεθήκαμε εκεί για πρώτη φορά μετά από 69 χρόνια, για να τιμήσουμε τον δικό μας άνθρωπο και εκείνους που έμειναν για πάντα στα βορειοηπειρωτικά βουνά. Στην επίσκεψη παρευρέθηκαν ο ιερέας του χωριού, π. Φίλιππας Τσιδώνης, ο διοικητής του Στρατοπέδου Λορέντζου Μαβίλη Αντισυνταγματάρχης Τζαχρήστος Κωνσταντίνος, ο Υπολοχαγός Παπαϊωάννου Κωνσταντίνος, ο Αρχιλοχίας Μαρτίνης Σοφρώνης, οι καλοί φίλοι Νικόλαος και Ευφημία Πέτσιου και εμείς Εμμανουήλ Παπαδόπουλος και Βασιλική Τράκη.

Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη από συγκίνηση και σε αυτό βοηθούσε το υποβλητικό περιβάλλον του εξαιρετικά περιποιημένου στρατιωτικού κοιμητηρίου και ο Αυγουστιάτικος ήλιος που λάμπρυνε το ηπειρώτικο σημείο. Ένα τρισάγιο, με λίγα λουλούδια και καθαρό κερί, δυο λόγια και περηφάνια για έναν «αφανή». Η ιστορία του Μιχαήλ μπορεί να είναι η ιστορία κάθε στρατιώτη εκείνων των ημερών.

Της Βασιλικής Τράκη

 Η Βασιλική Τράκη κατάγεται από τα Άνω Σουδενά, είναι Μηχανολόγος και με τον σύζυγό της, Ιατρό Μανώλη Παπαδόπουλο, ζει μόνιμα στον Βόλο.

www.proinoslogos.gr