Καταχνιά συντηρητισμού στην Ανατολική Ευρώπη.

Σήμερα φαίνεται ότι πολλές χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης δεν αντιμετωπίζουν μόνο οικονομικό πρόβλημα, αλλά και πρόβλημα πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας.

Άνεμος συντηρητισμού και οπισθοδρομικότητας πνέει τούτη την περίοδο στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στη Ρουμανία, η πολιτική λιτότητας και μαζικών περικοπών μισθών και συντάξεων, που έχουν φτωχοποιήσει την κοινωνία, οδήγησαν στους δρόμους χιλιάδες πολίτες κατά της κυβέρνησης του προέδρου Μπασέσκου. Στην Ουγγαρία, χιλιάδες πολίτες κατέβηκαν πρόσφατα στο κέντρο της Βουδαπέστης για να διαμαρτυρηθούν κατά της αντιδημοκρατικής εκτροπής του πρωθυπουργού τους, Βίκτορ Ορμπάν, που προώθησε την υιοθέτηση ενός νέου, υπερσυντηρητικού συντάγματος. Και όλα τούτα με φόντο τη χειρότερη οικονομική κρίση που έχει ποτέ πλήξει την Ευρώπη...

Έτσι, σήμερα φαίνεται ότι πολλές χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης δεν αντιμετωπίζουν μόνο οικονομικό πρόβλημα, αλλά και πρόβλημα πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας. Εκείνο που ξεχωρίζει τις χώρες αυτές από τις υπόλοιπες της Δυτικής Ευρώπης είναι το γεγονός ότι βρίσκονται στην "πρέσα" των συνεχιζόμενων μεταρρυθμίσεων και των δρακόντειων μέτρων λιτότητας εδώ και δύο δεκαετίες... Οι κοινωνίες τους είναι εξαντλημένες, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνονται τα αντιδημοκρατικά φαινόμενα, καθώς και οι τάσεις απόρριψης της κάποτε θεοποιημένης Δύσης. "Από πολλές απόψεις, πρόκειται για παρεμφερή διαδικασία με εκείνη με την κατάρρευση του σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980", λέει ο Ούγγρος οικονομολόγος Λάζλο Λένγκιελ. "Ο κίνδυνος είναι ότι ολόκληρες κοινωνικές τάξεις ή περιοχές, όπως αυτές της Ανατολικής Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας, μπορεί να πέσουν θύματα της απελπισίας και του εξτρεμισμού".

Στο ίδιο μήκος κύματος και ένας άλλος Ανατολικοευρωπαίος πολιτικός επιστήμονας, ο Ρουμάνος Κρίστιαν Περβουλέσκου, παρατηρεί: "Είναι κρίση των ανατολικοευρωπαϊκών δημοκρατιών". "Οι υψηλές προσδοκίες που οι Ανατολικοευρωπαίοι τόσο θριαμβευτικά είχαν συνδυάσει με την είσοδό τους στην Ε.Ε. δεν εκπληρώθηκαν σε ορισμένα επίπεδα", εξηγεί. "Παρατηρούμε μια επιστροφή στον λαϊκισμό και τον εθνικισμό. Έτσι οι εξελίξεις στην Ουγγαρία πρέπει να κτυπήσουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις Βρυξέλλες".

Πράγματι, η Ουγγαρία είναι αντικείμενο μελέτης σχετικά με την τραγωδία των κοινωνιών που βρίσκονται σε μεταβατική φάση. Μετά από την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, με τη βελούδινη επανάσταση την περίοδο 1989 - 1990, δεν υπήρξε ουσιαστική αλλαγή των ελίτ στον κρατικό μηχανισμό και την οικονομία. Μετά από μια σύντομη περίοδο ευφορίας, η ουγγρική οικονομία έκανε στροφή 180 μοιρών προς τους μηχανισμούς της αγοράς, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν χιλιάδες άνεργοι. Μέσα από την ιδιωτικοποίηση της πρώην δημόσιας περιουσίας, που κατέληξε στον πλουτισμό κάποιων "νέων" (ουσιαστικά παλαιών) ελίτ, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού αναγκάστηκε να υποστεί επανειλημένες οικονομικές και κοινωνικές θεραπείες - σοκ. Η Ουγγαρία έγινε έτσι ένα από τα πρώτα θύματα της παγκοσμιοποίησης, καθώς πολλές ξένες επιχειρήσεις κινήθηκαν ανατολικότερα. Μεγάλα τμήματα της οικονομίας της χώρας, όπως η γεωργία και οι βιομηχανίες τροφίμων, ήσαν πολύ υπανάπτυκτες για να καταφέρουν να επιβιώσουν μετά την είσοδο της χώρας στην Ε.Ε. το 2004.

Μετά από μια οκταετία (2002 - 2010) σοσιαλιστικών και φιλελεύθερων συνασπισμών εξουσίας, η τελευταία πέρασε στα χέρια του δεξιού εθνικιστικού κόμματος Φίντετς, που σάρωσε τον Απρίλιο του 2010. Ορισμένοι θεωρούν τον Ορμπάν ανισόρροπο. Με την άποψη αυτή δεν συμφωνεί ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεβ, ο οποίος θεωρεί ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός επιχειρεί να "λύσει την κρίση της Ουγγαρίας με εθνικιστικά μέσα". "Ο Ορμπάν και το μοντέλο του υποτιμώνται γενικά στη Δύση. Σήμερα οι γείτονες της Ουγγαρίας αντιμετωπίζουν τη Βουδαπέστη με επιφύλαξη. Αλλά τι συμβαίνει όταν μια κυβέρνηση δεν έχει τίποτε να προσφέρει πέραν αυτού του εθνικιστικού μοντέλου; Αν τέσσερις ή πέντε χώρες στην Ανατολική Ευρώπη κάνουν το ίδιο πράγμα που έκανε ο Ορμπάν, τότε η Ε.Ε. θα έχει πραγματικό πρόβλημα".

Ήδη πάντως η Ε.Ε. έχει χάσει εδώ και καιρό τον ρόλο της ως δύναμης που μπορεί να επιφέρει την τάξη στην Ανατολική Ευρώπη. Από τα Βαλτικά κράτη ώς τη Βουλγαρία, καμία ανατολικο-ευρωπαϊκή χώρα δεν υποστηρίζει κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Στη Δημοκρατία της Τσεχίας, ο πρόεδρος Βάκλαβ Κλάους τάχθηκε εξ αρχής κατά της Ε.Ε. και του ευρώ, προκαλώντας πολιτική αναταραχή στη χώρα. Πιο πρόσφατα, η διαμάχη για το δημοσιονομικό σύμφωνο οδήγησε σε κυβερνητική κρίση. Στην Εσθονία αυξάνεται η δυσαρέσκεια κατά του κόστους που έχουν οι προσπάθειες διάσωσης του ευρώ. Μετά από τις εκλογές του ερχόμενου Μαρτίου, ο λαϊκιστής Ρόμπερτ Φίκο, που κυβέρνησε μεταξύ 2006 και 2010, μπορεί να αναλάβει ξανά τα ηνία της χώρας. Παράλληλα, ο πρόεδρος της Ρουμανίας, όταν βρίσκεται σε αμφιβολία σχετικά με ένα εξωτερικό ζήτημα, θα υποστηρίξει πάντα τις ΗΠΑ και όχι την Ε.Ε. Ο ίδιος πάντως τούτες τις ημέρες βρίσκεται αντιμέτωπος με μεγάλη κοινωνική αναταραχή λόγω της παρατεταμένης πολιτικής λιτότητας που εφαρμόζει.

Ξενοφοβία και εκτεταμένος συντηρητισμός.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Πολωνία αποτελεί εξαίρεση, καθώς το εθνικιστικό κόμμα "Νόμος και Δικαιοσύνη" δεν έχει καταφέρει να κερδίσει εκλογές από το 2007. Ωστόσο και η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Τόσο η Πολωνία όσο και η Ρουμανία και η Βουλγαρία γνωρίζουν μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα: περίπου 3 εκατομμύρια Ρουμάνοι, στην πλειοψηφία τους ανειδίκευτοι εργάτες, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους για τη Δυτική Ευρώπη. Καταρτισμένοι επαγγελματίες, όπως μηχανικοί, γιατροί, εγκαταλείπουν επίσης την πατρίδα τους. Το γεγονός αυτό στη Ρουμανία, για παράδειγμα, έχει οδηγήσει σε έλλειψη ιατρικής περίθαλψης σε αγροτικές περιοχές και μικρές πόλεις.

Άλλο κοινό χαρακτηριστικό των χωρών αυτών είναι η εκτεταμένη διαφθορά - σε βαθμό μάλιστα που όλο και περισσότεροι χάνουν την πίστη τους στη δημοκρατία και τους κρατικούς θεσμούς. Πολλοί έχουν την αίσθηση ότι ζουν σε μια "δημοκρατία χωρίς τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας και χωρίς δυνατότητες εκλογών", λέει ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεφ. Ακριβώς αυτή η απώλεια εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπως αυτή της Ουγγαρίας, όπου, εκτός από το λαϊκιστικό κόμμα του Ορμπάν, το ακροδεξιό "Κίνημα για μια Καλύτερη Ουγγαρία", γνωστό ως "Τζόμπικ", απέσπασε 17% στις εκλογές του 2010 κι έγινε η δεύτερη ισχυρότερη πολιτική δύναμη στη χώρα. Μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένου μίσους κατά των ξένων, των Εβραίων, των Ρομά κ.ά., αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια ο εθνικιστικός και ακραίος λόγος, με αποτέλεσμα περίπου τα 2/3 των Ούγγρων να θεωρούν ότι η επιρροή των Εβραίων στην οικονομία είναι πολύ μεγάλη και ότι οι Ρομά έχουν γονιδιακή προδιάθεση προς την εγκληματικότητα!!! Ενδεικτικό πάντως είναι το γεγονός ότι μεταξύ των ξένων που μισούν οι Ούγγροι είναι και οι... "Πιρεσιανοί" - πρόκειται για ανύπαρκτο λαό, που εφηύρε ο δημοσκόπος Τάρκι το 2006, προκειμένου να υπολογίσει τον ρατσισμό και την ξενοφοβία στη χώρα.

www.avgi.gr