Τοκογλυφία τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος.

Η πρώτη απόπειρα να απαλλαγούν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά από τα τοκογλυφικά χρέη έγινε τον 7ο αιώνα π.Χ. με τη νομοθέτηση της σεισάχθειας, στην αρχαία Αθήνα. Τοκογλύφοι. ολκής έκαναν χρυσές δουλειές στη Ρώμη, ενώ στον Μεσαίωνα η Εκκλησία αφόρισε τον παράνομο τοκισμό.

Γκραβούρα με τοκογλύφο να δανείζει έμπορο.

Μόνον όσοι δεν ξέρουν την πραγματικότητα, που επικρατεί στην αγορά, πέφτουν από τα σύννεφα όταν ακούν για κυκλώματα τοκογλυφίας. Μάλιστα σε συνθήκες έλλειψης ρευστότητας διαμορφώνεται τάση πολλαπλασιασμού τους σαν τα κεφάλια της Λερναίας Υδρας.

Μετά τις τέσσερις συμμορίες, που εξαρθρώθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στο στόχαστρο του ΣΔΟΕ έχουν μπει άλλα δύο κυκλώματα τοκογλυφίας. Δραστηριοποιούνται στην Αττική και στον Βόλο.

Οι ρίζες της τοκογλυφίας χάνονται στην αρχαιότητα. Οι πρώτοι βλαστοί της ξεπρόβαλαν λίγο μετά την εμφάνιση του χρήματος. Τον 7ο π.Χ. αιώνα, στην Αθήνα, η νομοθέτηση της σεισάχθειας από τον Σόλωνα είχε στόχο την απαλλαγή των υπερχρεωμένων νοικοκυριών από τα τοκογλυφικά χρέη. Κάτι ανάλογο έκανε και ο Ιούλιος Καίσαρ στη Ρώμη τον 1ο π.Χ. αιώνα.

Σε συνθήκες έλλειψης ρευστότητας διαμορφώνεται τάση πολλαπλασιασμού της τοκογλυφίας. Φωτογραφία από την πρόσφατη σύλληψη τεσσάρων τοκογλύφων στη Θεσσαλονίκη.

Παρά τους απαγορευτικούς κανόνες, η τοκογλυφία γιγαντώθηκε στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ακόμα και μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού χιλιάδες δανειολήπτες, κυρίως αγρότες, σύρονταν στη δουλοπαροικία, επειδή αδυνατούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Χρειάστηκε να παρέμβει η Α' Οικουμενική Σύνοδος, που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325, για να διακόψει την πρακτική της χορήγησης δανείων με δυσβάστακτα επιτόκια.

Ο τόκος κατά τον Μεσαίωνα θεωρούνταν από τη Χριστιανική Εκκλησία ως κάτι γενικά ανήθικο, ανεπίτρεπτο, αμαρτωλό.

Ο εβραϊκός νόμος επίσης απαγόρευε τη χορήγηση δανείων με τόκο. Όμως με την πάροδο του χρόνου η απαγόρευση αυτή θεωρήθηκε ότι αφορούσε τους ομοεθνείς και ότι δεν απέκλειε τα δάνεια με τόκο προς χριστιανούς.

Με το πέρασμα του χρόνου οι πεποιθήσεις αυτές ατόνησαν. Σήμερα ο έντοκος δανεισμός, ακόμα και η τοκογλυφία, αποτελούν πρακτικές περισσότερο ή λιγότερο συνήθεις στον χριστιανικό και τον ιουδαϊκό κόσμο.

Αντίθετα, στα ισλαμικά κράτη η τοκοφορία αντίκειται στους νόμους και στη θρησκεία. Οι τράπεζες λειτουργούν με ειδικό καθεστώς. Από αυτόν τον κανόνα τείνει να ξεφύγει σήμερα η Τουρκία λόγω του πληθωρισμού. Τα επιτόκια των εμπορικών τραπεζών εκτινάσσονται στο 12%.

Το λήμμα τοκογλύφος προέρχεται από τις λέξεις τόκος και γλύφος (=χαράσσω, σκαλίζω). Αναφέρεται περιγραφικά στη συνήθεια των τοκογλύφων να χαράσσουν με τη γλυφίδα πάνω στο ξύλινο τραπέζι τους τόκους με τους οποίους επιβάρυναν τους πελάτες τους.

Α' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ

Η πρώτη απαγόρευση, αλλά μόνο για κληρικούς

Η απαγόρευση της τοκογλυφίας από την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας αφορούσε μόνο τους κληρικούς. Τους επέτρεψε να δανείζουν με επιτόκιο όχι μεγαλύτερο του 1%. Επόμενες Οικουμενικές Σύνοδοι επέκτειναν την απαγόρευση και στους λαϊκούς.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία με την 3η Σύνοδο του Λατερανού όρισε ότι οι μετερχόμενοι τοκογλυφικές πρακτικές δεν μπορούν να μετέχουν στα Μυστήρια, ούτε να έχουν χριστιανική ταφή. Το 1311 ο Πάπας Κλήμης Ε' ανήγαγε την τοκογλυφία σε αίρεση. Ο Πάπας Σίξτος Ε' καταδίκασε την πρακτική της χρέωσης τόκου ως «απεχθή για τον Θεό και τον άνθρωπο, καταδικασμένη από τους ιερούς κανόνες και αντίθετη προς τη χριστιανική φιλανθρωπία».

Ο Θωμάς ο Ακινάτης θεωρούσε ότι οι τόκοι, πέραν του κεφαλαίου, παραβιάζουν την ισορροπία της ανταλλαγής και συνεπώς είναι άδικοι.

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

Οι Εβραίοι αναλαμβάνουν τα ηνία με την προτροπή των αρχόντων

Στη Μεσαιωνική Ευρώπη οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ήταν, ως επί το πλείστον, έργο των Εβραίων.

Οι τοπικοί άρχοντες, η Εκκλησία και οι συντεχνίες εξοστράκισαν τους Ισραηλίτες από τα περισσότερα επαγγέλματα. Τους έσπρωξαν σε ασχολίες που θεωρούνταν κοινωνικά κατώτερες. Η πιο συνηθισμένη ήταν του σαράφη, που δεν είναι άλλος από τον αργυραμοιβό, τον ενεχυροδανειστή, τον δανειοδότη.

Το 1168 ο Φρειδερίκος Μπαρμπαρόσα και ο Ερρίκος Β' συνήψαν συμμαχία για να διοργανώσουν Σταυροφορία εναντίον του Σαλαντίν, που είχε κυριεύσει τα Ιεροσόλυμα. Απαίτησαν από τους Εβραίους της Αγγλίας να χρηματοδοτήσουν την εκστρατεία με ποσό, που ισοδυναμούσε με το 1/4 της αγγλικής οικονομίας. Τέτοιο πλούτο είχαν συσσωρεύσει.

Πιστεύεται ότι ο Ααρών του Λίνκολν ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Βρετανία του 12ου αιώνα. Ο πλούτος του ενδεχομένως να ξεπερνούσε εκείνον του βασιλιά.

Στη διάρκεια των Σταυροφοριών ξέσπασαν αντισημιτικά πογκρόμ. Το 1290 διώχτηκαν όλοι οι Εβραίοι από τη χώρα. Στους περισσότερους επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους μόνον όσα πράγματα μπορούσαν να μεταφέρουν. Από τότε και μέχρι το 1655 δεν υπάρχει καταγραφή Ισραηλιτών στην Αγγλία.

Το 1650 ένας ραβίνος, ηγέτης της ολλανδικής εβραϊκής κοινότητας, προσέγγισε τον Ολιβερ Κρόμγουελ με σκοπό την επανεγκατάσταση των ομοεθνών του στην Αγγλία. Η ηγεσία των Πουριτανών διχάστηκε. Τελικά μέχρι το 1690 περίπου 3.000 Εβραίοι κατοικούσαν πάλι στην Αγγλία.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821

Δανειστήκαμε 2 εκατ. λίρες πήραμε 190.000

Θύματα τοκογλυφικών δανείων έχουν πέσει κράτη ολόκληρα, επαναστατημένοι λαοί και κυβερνήσεις.

Στην Ελλάδα χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι τα δύο Δάνεια της Ανεξαρτησίας, που η σύναψή τους έγινε στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1825, εποχή που η Επανάσταση βρισκόταν σε κρίσιμη καμπή, συνομολογήθηκε στο Λονδίνο εθνικό δάνειο ύψους 2.000.000 χρυσών λιρών για τη χρηματοδότηση του Αγώνα. Όμως:

Το δάνειο συμφωνείται στο 55% της ονομαστικής αξίας του για να καλυφθούν οι επισφάλειες των Αγγλων πιστωτών. Αυτομάτως τα 2.000.000 γίνονται 1.100.000 λίρες. Ωστόσο η Ελλάδα πλήρωνε τόκους για 2.000.000.

Από το 1.100.000 χρυσές λίρες κρατούνται προκαταβολικά: Τόκοι δύο χρόνων 200.000 λίρες. Μεσιτικά 68.000 λίρες. Εξαγορά ομολογιών δανείου 212.000 λίρες. Συμβολαιογραφικά 13.700 λίρες. Εξοδα Ελλήνων μεσαζόντων 15.487 λίρες.

«Χάθηκαν»

Από τα εναπομείναντα χρήματα στέλνονται στις ΗΠΑ 156.000 λίρες για την κατασκευή δύο φρεγατών. Επίσης, 123.000 λίρες έμειναν στην Αγγλία για την αγορά έξι πολεμικών πλοίων, από τα οποία παρελήφθη το ένα. Για τη μισθοδοσία του φιλέλληνα Κόχραν καταβλήθηκαν 37.000 λίρες. Για την αποπληρωμή πολεμοφοδίων πληρώθηκαν 77.200 λίρες και για την εξόφληση άλλων λογαριασμών 47.000 λίρες.

Έτσι από τα 2.000.000 έφτασαν τελικά στην Ελλάδα μόλις 190.000 λίρες.

ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΟΥΝ

Οι εκφοβισμοί και οι «ποινές»

Η τοκογλυφία στην Ελλάδα από οικονομικού χαρακτήρα αδίκημα έχει περάσει στην κατηγορία του οργανωμένου εγκλήματος.

Η μοναδική πλήρης μελέτη για το φλέγον θέμα στη χώρα μας έχει γίνει από τον νομικό Μαρίνο Σκανδάμη. Ο τίτλος του βιβλίου του είναι «Η τοκογλυφία. Διαχρονική - εγκληματολογική προσέγγιση.

Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι ο μέσος όρος του παράνομου επιτοκίου ανέρχεται σε 139% ανά έτος. Υπάρχουν περιπτώσεις που το επιτόκιο υπερέβη και το 500%.

Αναφέρει περίπτωση εμπόρου, που έφτασε να χρωστάει σε δανειστές περίπου ένα δισεκατομμύριο δραχμές. Ο ίδιος διηγείται την περιπέτειά του:

«Κάποια στιγμή η τράπεζα δέσμευσε την περιουσία μου. Κατέφυγα στους τοκογλύφους. Πήρα χρήματα για να μπορέσω να πληρώσω την τράπεζα και να αποδεσμεύσω την περιουσία μου. Επειδή ήμουν καλοπληρωτής, μου έβαζαν τόκο 5% τον μήνα. Ομως αν πήγαινα ένα γραμμάτιο που έληγε σε πέντε μήνες, υπολόγιζαν το 5% επί 5 μήνες και έτσι μου παρακρατούσαν 25%».

Η διαδικασία είσπραξης ακολουθεί διάφορους τρόπους, από τους πιο ήπιους μέχρι τους περισσότερο βίαιους.

Η αρχή γίνεται με φιλική συνεννόηση. Ακολουθούν οι απειλές που, αν δεν έχουν αποτέλεσμα, μετατρέπονται σε σωματικές βλάβες. Ο θάνατος του θύματος αποφεύγεται όχι για κανέναν άλλο λόγο, παρά μόνο επειδή επιφέρει την οριστική απόσβεση του χρέους.

Οι κακοί πελάτες υφίστανται μια σχεδόν προδιαγεγραμμένη μεταχείριση. Σύμφωνα με τον συγγραφέα:

«Στο πρώτο στάδιο οι εισπράκτορες απομονώνουν το θύμα, επί του οποίου βιαιοπραγούν, ενώ του υπενθυμίζουν πόσο αμελές υπήρξε στις καταβολές του και το προτρέπουν να τακτοποιήσει τις εκκρεμότητές του αμέσως. Οι σωματικές βλάβες κατευθύνονται κυρίως στα χέρια και τα πόδια (χρήση σιδερογροθιών, κατάγματα, πρόκληση τραυμάτων κ.τ.λ.), χωρίς όμως να αποφεύγονται και τα χτυπήματα στο πρόσωπο ή στην κοιλιακή χώρα».

Περίοδο χάριτος.

Ο τοκογλύφος δεν αποκλείεται να δώσει περίοδο χάριτος στο θύμα του. Αυτό συμβαίνει μόνο για καλούς πελάτες, με στόχο να ανακάμψουν οικονομικά και να καταφέρουν στο μέλλον να εξυπηρετήσουν καλύτερα το δάνειο.

Η τακτική αυτή ονομάζεται στην αργκό του υποκόσμου Stop the clock (=Σταμάτα το ρολόι) και Sit down (=Κάτσε κάτω).

Και μια σημαντική λεπτομέρεια για τη συμπεριφορά του τοκογλύφου: «Δεν επιζητά εξαρχής την επαφή με το θύμα, αλλά αυτό επιδιώκει την επαφή μαζί του. Ο τοκογλύφος βρίσκεται σε στάση αναμονής και δεν επικεντρώνει την εγκληματική του στόχευση σε συγκεκριμένο θύμα, ούτε ενεργεί, προτού ενοχληθεί από αυτό».

www.ethnos.gr