To πικρό τέλος του λαϊκισμού στην Ευρώπη

Η πολιτική παλίρροια του λαϊκισμού στην Ευρώπη υποχωρεί. Όχι όμως παντού και όχι πάντα για εντελώς παρήγορους λόγους, σχολιάζει ο Tony Barber στους Financial Times.

Η ιδέα ότι θα έρθουν τα πάνω κάτω στο σύστημα των πολιτικών κομμάτων της Ευρώπης από τα αντισυστημικά κόμματα φαίνεται ακόμη πιο αμφισβητήσιμη από ό,τι πριν από έναν χρόνο, όταν οι «αντάρτες» είχαν καλές επιδόσεις, αλλά όχι και εξαιρετικά καλές στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στην Ελλάδα τα κεντροδεξιά και τα κεντροαριστερά κόμματα εμφανίζουν ανθεκτικότητα έναντι των «εικονοκλαστών» αντιπάλων τους. Ή, αντιστρέφοντας τους στίχους του Γέιτς, «τα πράγματα δεν καταρρέουν, το κέντρο μπορεί να κρατήσει».

Ένας οιωνός ήταν η παραίτηση του Χανς -Όλαφ Χένκελ, εξέχοντα επιχειρηματία, από την ηγεσία της ομάδας των Εναλλακτικών για τη Γερμανία, ενός τυχάρπαστου, αντιευρωπαϊκού κόμματος στη Γερμανία. Έκρινε, ορθώς, ότι AFD θα απαξιωθεί υιοθετώντας δεξιούς εθνικιστικούς σκοπούς που είναι ενάντια στις σύγχρονες γερμανικές αξίες. Το Pegida, ένα αντι-ισλαμικό κίνημα, βρέθηκε σε δύσκολη θέση μετά από μια φωτογραφία που βγήκε στη δημοσιότητα του ηγέτη του Λουτζ Μπάχμαν να ποζάρει ως άλλος Αδόλφος Χίτλερ. Την ίδια στιγμή, οι Ελεύθεροι Δημοκράτες, ένα παραδοσιακό φιλελεύθερο κόμμα που δεν κατάφερε να κερδίσει έδρες στις γερμανικές εκλογές του 2013, επανέρχεται στο προσκήνιο, σε περιφερειακό επίπεδο. 

Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, με επικεφαλής τον blogger-κωμικό Μπέπε Γκρίλο, έκανε μια εντυπωσιακή είσοδο στην πολιτική σκηνή, κερδίζοντας 25 τοις εκατό στις εκλογές του 2013. Από τότε, η ιδιοσυγκρασιακή ηγεσία του Γκρίλο έχει οδηγήσει στην αποχώρηση ή την εκδίωξη των 35 από τα 163 μέλη του στο κοινοβούλιο. Το κόμμα ολισθαίνει στις δημοσκοπήσεις, διότι ο Ματέο Ρέντσι, ο ρεφορμιστής κεντροαριστερός πρωθυπουργός, φαίνεται ως κάποιος που αντιμετωπίζει τις συνταγματικές και οικονομικές προκλήσεις της Ιταλίας με μία ενέργεια και ειλικρίνεια που δεν συνηθίζεται από το κατεστημένο. Αντίθετα, ο Γκρίλο μοιάζει με διαδηλωτή που έχει εμμονή με την καθαρότητα των αρχών του κόμματός του, αντί να κάνει κάτι. 

Στην Ισπανία, το αριστερό λαϊκιστικό κόμμα Podemos είναι επίσης σε θέση άμυνας. Η οικονομική ανάκαμψη στο πλαίσιο του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος υπονομεύει το επιχείρημα ότι το πολιτικό κατεστημένο οδηγεί την Ισπανία στην καταστροφή. Επίσης, δεν κάνει καλό στο Podemos να σχετίζεται με την απερισκεψία της εξουσίας του ΣΥΡΙΖΑ, του ελληνικού αδελφού-κόμματος. Τέλος, το Ciudadanos, ένα νέο κόμμα μετριοπαθών μεταρρυθμιστών, κερδίζει ψήφους διαμαρτυρίας από το Podemos. 

Ορισμένα αντισυστημικά κόμματα έχουν μαλακώσει τόσο πολύ την εικόνα τους, που τείνουν να χάσουν την αξιοπρέπειά τους. Πάρτε για παράδειγμα τους Φινλανδούς, που κάποτε ήταν γνωστοί ως Αληθινοί Φιλανδοί. Το 2011 ήταν αουτσάιντερ που διαμαρτύρονταν για τις διασώσεις στις ευάλωτες χώρες της ευρωζώνης. Τώρα, αφού κέρδισαν τις δεύτερες περισσότερες έδρες μετά τις εκλογές της 19ης Απριλίου στη Φινλανδία, πιθανότατα θα κληθούν να συμμετάσχουν σε μια κυβέρνηση συνασπισμού με παραδοσιακά κόμματα. 

Η δοκιμή για τον δεξιό λαϊκισμό δεν θα είναι οι εκλογές στην Βρετανία στις 7 Μαΐου, στις οποίες το αντι-ευρωπαϊκό UKIP θα κερδίσει μερικές έδρες, αλλά οι προεδρικές εκλογές της Γαλλίας το 2017, στις οποίες το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λε Πεν έχει ως στόχο να ταπεινώσει το κατεστημένο. 

Αλλού, η στροφή της λαϊκιστικής παλίρροιας θα ωφελήσει την Ευρώπη μόνο εάν τα κυρίαρχα κόμματα ξεφύγουν από το παρελθόν τους και χρησιμοποιήσουν θετικά την εξουσία τους. Χάρη στη μακροχρόνια κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή, καθώς και τις πρόσφατες οικονομικές δυσκολίες, τα σκάνδαλα διαφθοράς και τις ανεπαρκείς κυβερνήσεις, τα παραδοσιακά κόμματα έχουν χάσει την εμπιστοσύνη του λαού και την αφοσίωση των ψηφοφόρων. Πρέπει να εργαστούν για να δείξουν ότι μπορούν να κάνουν μεταρρυθμίσεις και να οδηγήσουν σε διαρκή επιτυχία του ευρωπαϊκού καπιταλισμού πρόνοιας. 

Επίσης, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ αμαυρώνει τη γοητεία του αριστερού λαϊκισμού, οι δεξιοί λαϊκιστές έχουν ήδη επιτύχει μερικούς από τους στόχους τους. Έχουν εισάγει μια σκληρότερη γλώσσα στη δημόσια συζήτηση σχετικά με τη μετανάστευση, την εθνική ταυτότητα, την ένταξη στην ΕΕ και την αμοιβαία συνδρομή στην ευρωζώνη. Μερικά κυρίαρχα κόμματα της κεντροδεξιάς υιοθετούν αυτά τα θέματα. Η κοινωνική ειρήνη και η υγεία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας θα είναι οι χαμένοι. 

www.ft.com