Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2021

Σπυρίδων Ευσταθίου. Κουβεντιάζοντας με την Κατερίνα Σχισμένου.

 

Ποιά η σχέση σας με την Ήπειρο και ποιά με τη Θράκη.

Η Ήπειρος είναι το μέρος που γεννήθηκα και μεγάλωσα. Το μέρος που περικλείει τις παιδικές, και όχι μόνο, στιγμές και τα όνειρά μου. Εκεί που ακόμη ζούνε οι γονείς, τα αδέρφια, οι συμμαθητές από το σχολείο αλλά και πολλοί και καλοί φίλοι μου.

Στην Θράκη και συγκεκριμένα στο Διδυμότειχο πήγα πρώτη φορά το 2009 για επαγγελματικούς λόγους ως Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Εκεί γνώρισα την γυναίκα μου, συμμετείχα σε τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους και έκανα πολύ καλούς φίλους. Έγινα και εγώ ένα με τον τόπο και θα έλεγα, μερικώς, και Θρακιώτης.

Πώς ανοίξατε τις διόδους επικοινωνίας αυτών των δύο τόπων.

Στην αρχή, τόσο μέσα από την συμμετοχή μου σε χαρές, πανηγύρια και γενικά στην κοινωνική ζωή των ντόπιων φίλων όσο και μέσα από την συμμετοχή μου σε εκδηλώσεις με τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους του βορείου Έβρου άρχισα να διακρίνω πολλά κοινά λαογραφικά στοιχεία μεταξύ της Θράκης και της Ηπείρου. Όμως, δύο αναφορές φίλων μου μέσα από φιλική συζήτηση, ενός από τους Μεταξάδες και έτερου από το Ελληνοχώρι, για την προφορική παράδοση περί εξ Ηπείρου καταγωγή οικογενειών στα χωριά τους, μου έδωσε το ερέθισμα να ξεκινήσω μια προσωπική, αρχικά ερασιτεχνική, έρευνα.

Λίγα χρόνια αργότερα και μέσα από την συμμετοχή μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών ¨Τοπική Ιστορία – Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις¨ του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, και υπό τις οδηγίες εξαίρετων καθηγητών, συνέχισα πλέον επιστημονικά την έρευνα μου με εκπόνηση διπλωματικής εργασίας που αφορούσε τις μετοικεσίες Ηπειρωτών στην περιοχή του βορείου Έβρου, μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση που περιλάμβανε γραπτές πηγές, προφορική ιστορία, λαογραφία, αρχιτεκτονική, γλωσσολογία, ανθρωπολογία, υπό την επίβλεψη του Ηπειρώτη, από το Μονοδένδρι Ζαγορίου καθηγητή κ. Δαλκαβούκη Βασίλειου. Εργασία που με το πέρας της εκδόθηκε και σε βιβλίο με τον τίτλο ¨Λόγοι για τις μετοικεσίες Ηπειρωτών στην περιοχή του βορείου Έβρου. Μια διεπιστημονική προσέγγιση¨.

Πλέον η έρευνα συμπληρώνεται και κυρίως επεκτείνεται σε όλη την περιοχή της ιστορικής Θράκης (Δυτικής, Ανατολικής και Βόρειας) μέσω της πραγματοποίησης διδακτορικής διατριβής στην ίδια σχολή, πάλι για τις μετοικεσίες Ηπειρωτών σε αυτή από το 1400 έως και σήμερα. Μια ιστορική και λαογραφική έρευνα υπό την επίβλεψη του σπουδαίου λαογράφου και προέδρου της Σχολής, καθηγητού λαογραφίας Βαρβούνη Εμμανουήλ.  Κάτι στο οποίο όμως δεν θα ήθελα να αναφερθώ πιο αναλυτικά, προς το παρόν, διότι ακόμη τα στοιχεία της έρευνα είναι προς αναζήτηση, επεξεργασία και καταγραφή.

Τι πιστεύετε πως συνδέει αυτές τις δύο περιοχές φαινομενικά μακρινές και διαφορετικές μεταξύ τους;

Ήδη από τους τελευταίους αιώνες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου) η Θράκη δεν υπήρξε από τις πολυπληθείς επαρχίες της λόγω των συχνών επιδρομών ξένων λαών, καθώς βρισκόταν στον δρόμο όσων είχαν στόχο την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, ενώ τα πρώτα χρόνια του 14ου αιώνα, η ταυτόχρονη σχεδόν λεηλασία της περιοχής εκ μέρους Τούρκων και Καταλανών επιδείνωσε την κατάσταση με νέες ερημώσεις αρκετών πόλεων της. Παράλληλα φυσικές καταστροφές όπως σεισμοί και επιδημίες (όπως η πανώλη του 1361/1362) επέφεραν τέτοιου ερήμωση της θρακικής ενδοχώρας, ώστε ο ίδιος ο Κατακουζηνός μας πληροφορεί ότι, και με τις παράλληλες συνέπειες των εμφυλίων πολέμων, η Θράκη το 1343 ήταν «αοίκητος», με μόνη εξαίρεση τα αστικά κέντρα. Φαινόμενο που διατηρήθηκε ακόμη και στα 1675, οπότε σύμφωνα τον Άγγλο περιηγητή JohnKovel το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής από το κεντρικό τμήμα της ανατολικής Θράκης μέχρι και την Αδριανούπολη ήταν ακατοίκητο και η ενδοχώρα κατά τα τρία τέταρτα ανεκμετάλλευτη.

Με την έλευση των Οθωμανών στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και την χρήση της Αδριανούπολης ως πρώτης πρωτεύουσάς τους στον ευρωπαϊκό χώρο, παρατηρούνται οι πρώτες μετοικεσίες Ηπειρωτών στην περιοχή. Μετοικεσίες που οφείλονταν κυρίως στα εποικιστικά προγράμματα των Σουλεϊμαν Α΄ (1520 – 1566) και Σελίμ Β΄ (1566 – 1574), στις διώξεις που επακολούθησαν τον θάνατο του Γεώργιου Καστριώτη στο βόρειο μέρος της Ηπείρου, στις κατά καιρούς αποτυχημένες επαναστάσεις, (Μητροπολίτη Τρίκκης, Διονυσίου του Φιλοσόφου 1600-1611 με την αφαίρεση προνομίων, Ορλωφικά με την καταστροφή της Μοσχόπολης το 1769, τους επικούς αγώνες των Σουλιωτών εναντίον του περίφημου Αλή Πασά), οι οποίοι οδήγησαν σε νέες διώξεις, ερημώσεις ολόκληρων περιοχών και μεταναστεύσεις, κ.τ.λ. Αλλά και μετοικεσίες που οφείλονταν στους περίφημους χτιστάδες, τεχνίτες της πέτρας, από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας, της Κορυτσάς και των Τζουμέρκων που όργωναν όλη τη βαλκανική χερσόνησο για την ανοικοδόμηση εκκλησιών, τζαμιών, γεφυριών κτλ. Τα μπουλούκια  αυτά στις μακρινές τότε περιοχές, όπως η Θράκη έμεναν δύο, τρία ή και περισσότερα χρόνια για την ολοκλήρωση των εργασιών τους, οι οποίες παραγγέλνονταν είτε από ντόπιες συντεχνίες και κοινότητες είτε πολλές φορές από την ίδια την τοπική οθωμανική διοίκηση, ενώ πολλές φορές παρέμεναν στην συνέχεια μόνιμα στις περιοχές φέρνοντας και τις οικογένειές τους, ως μέτοικοι.

Αποτέλεσμα όλων αυτών, και μέσα από την παρούσα μελέτη, να παρατηρείτε σήμερα για ένα σύνολο 38 χωριών, στην περιοχή του βορείου Έβρου, ενδείξεις είτε για την εξ ολοκλήρου ίδρυση τους είτε για την πληθυσμιακή ενίσχυση ήδη υπαρχόντων χωριών από Ηπειρώτες. Σήμερα στα χωριά αυτά όπως είναι το Σουφλί, οι Μεταξάδες, οι Χιονάδες και το Ελληνοχώρι, οι Πετράδες και τα Πετρωτά, το Ζαλούφι, η Μανδρίτσα, το Καβακλί και πολλά άλλα, εκτός των αρχειακών πηγών, διατηρείται η προφορική παράδοση της εξ Ηπείρου καταγωγής όλων ή μέρους των κατοίκων, κοινά έθιμα, τραγούδια και χορευτικά μοτίβα, δισύλαββα όμοια επίθετα, οικογενειακά κειμήλια και τοπικά μνημεία κτλ.

Αλλά και στις μέρες  μας οι μετοικεσίες συνεχίζονται με Ηπειρώτες που ζουν και εργάζονται στην περιοχή, όπως φανερώνουν και οι αντίστοιχοι πολιτιστικοί σύλλογοι (Σύλλογος Ηπειρωτών Ν. Έβρου 1989 – 2003 και Σύλλογος Ηπειρωτών Βορείου Έβρου και Φίλων ¨ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ¨ 2014 – σήμερα) που έχουν ως σκοπό τη διατήρηση αλλά και προβολή της ιδιαίτερης ταυτότητάς των μελών τους, μέσα από δράσεις που αποσκοπούν κατά βάθος στην (ανα)κατασκευή της ταυτότητάς τους.

Τι προσμένετε από την έρευνά σας;

Η έρευνα έχει πολλαπλό σκοπό και στόχο. Αρχικά αποσκοπεί στην ανάδειξη της ιστορίας της Θράκης την περίοδο εκείνη, μιας Θράκης που δυστυχώς ελάχιστα έχει απασχολήσει τους ιστορικούς της πατρίδας μας με αποτέλεσμα ακόμη και σήμερα να υπάρχουν εκεί πολλές σκοτεινές ιστορικές περίοδοι. Βέβαια η αναζήτηση των γεγονότων της παραπάνω περιόδου επικεντρώνεται στις πολλές και σημαντικές μετοικεσίες Ηπειρωτών σε αυτή. Μετοικεσίες που επηρέασαν τόσοπληθυσμιακά όσο οικονομικά καικοινωνικά την ευρύτερη περιοχή της Θράκης.Ταυτόχρονα στοχεύει να αναδείξει τα κοινά πολιτιστικά στοιχεία των δύο περιοχών, της Ηπείρου και της Θράκης, τα οποία σε πείσμα των καιρό διατηρούνται ακόμη και σήμερα.

Πέρα από τις γραπτές πηγές η έρευνα στηρίζεται σημαντικά στην σύγκριση λαογραφικών στοιχείων αλλά και στην ανάδειξη, καταγραφή και τελικά διάσωση των προφορικών παραδόσεων και της προφορικής μνήμης.  Μία προφορική ιστορία που έχει σκοπό τη δημιουργία πρωτογενών ντοκουμέντων ως βάση για τη δημιουργία αρχείων, αλλά επίσης αποσκοπεί και στην ερμηνεία, τη διαδικασία δηλαδή της «σύστασης» της ιστορίας από τις προφορικές αφηγήσεις. «Ασθενείς φωνές» και «ασθενείς αφηγήσεις» που διαμορφώνουν την προφορική ιστορία όχι μόνο ως ένα ιδιαίτερο επιστημονικό πεδίο αλλά επιπλέον ως μια ιδιαίτερη οπτική για την ίδια την ιστορία.

Πόσο ένα Ηπειρώτης και πώς κουβαλά μέσα του την Ήπειρο;

¨Την ξενιτειά, την ορφανιά την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα¨ τραγουδά ο λαός μας.

Ξέρεται, όταν κάποιος ζει μακριά από την ιδιαίτερη πατρίδα του, αναπολεί αυτή με τρόπο ρομαντικό και κρατά μόνο τα ευχάριστα συναισθήματα και τις ωραίες εικόνες που είχε από αυτή. Ακόμη περισσότερο εμείς οι Ηπειρώτες επί αιώνες μαθημένοι στα ξένα, αγαπάμε έντονα την ιδιαίτερη πατρίδα μας, δηλώνουμε με κάθε ευκαιρία και με υπερηφάνεια την καταγωγή μας, προσπαθούμε να έρθουμε κοντά, να κρατήσουν και να μεταλαμπαδεύσουμε τα ιδιαίτερα πολιτιστικά στοιχεία μας μέσα από Ηπειρώτικους πολιτιστικούς συλλόγους που δημιουργούμε σε κάθε γειτονιά του κόσμου και τέλος διατηρούμε, ακόμη και στις μέρες μας, την έννοια της ευεργεσίας προς την Ήπειρο.

 Ευεργεσία και πρόθεση προσφοράς, άλλοτε υλική και άλλοτε πνευματική, όπως θα τολμούσα να πω ότι ίσως είναι, στον ελάχιστο βαθμό, και η παρούσα έρευνα για τις μετοικεσίες Ηπειρωτών στον βόρειο Έβρο και στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης.

 Σύντομο βιογραφικό

Ο Σπυρίδων Ευσταθίου κατάγεται από την Ελεούσα Ιωαννίνων, γεννηθείς εκεί το 1978.

Είναι εν ενεργεία Αξιωματικός των Ενόπλων Δυνάμεων, απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων το έτος 2001. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στην Αθήνα, στη Σάμο, στα Ιωάννινα, στο Σουφλί, στο Διδυμότειχο, στη Θεσσαλονίκη και στη Κύπρο, ενώ στην περιοχή του βορείου Έβρου υπηρέτησε και δραστηριοποιήθηκε από το 2009 έως το 2019. Είναι παντρεμένος με την Ειρήνη Δελήμπαλτα και έχουν 2 υιούς.

Από το 2018 είναι κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Σπουδών ¨Τοπική Ιστορία – Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις¨ του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με έρευνα στις μετοικεσίες Ηπειρωτών στην περιοχή του βορείου Έβρου, διεπιστημονικές προσεγγίσεις, την οποία έχει εκδώσει σε βιβλίο. Από τον Ιούνιο του 2019 είναι υποψήφιος Διδάκτορας του παραπάνω τμήματος με θέμα τις μετοικεσίες Ηπειρωτών σε όλη την περιοχή της ιστορικής Θράκης (Δυτική, Ανατολική και Βόρεια)από το 1400 έως σήμερα, προσεγγίζοντας αυτές ιστορικά και λαογραφικά.

Παράλληλα είναι εκ των ιδρυτών, πρώτος πρόεδρος και χοροδιδάσκαλος του Συλλόγου Ηπειρωτών Βορείου Έβρου και Φίλων ¨ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ¨, με έδρα την Ορεστιάδα και εκ των ιδρυτών και χοροδιδάσκαλος της Αδελφότητας Ηπειρωτών Κύπρου ¨Η Ολυμπιάς¨.

 Ομιλεί αγγλικά, ισπανικά και ρωσικά.


 

Κατερίνα Σχισμένου

Δεν υπάρχουν σχόλια: