Η ερημοποίηση των χωριών, μοιραία ή συνειδητή επιλογή;

Γράφει ο Χρήστος Χρήστου Μαντέλλος

Για μια ακόμη χρονιά ακούμε διαπιστώσεις κι ευχολόγια για την ερημοποίηση των χωριών της ακριτικής Ηπείρου. Δυστυχώς ακόμη επικρατεί η αντίληψη στην τοπική αυτοδιοίκηση πως το θέμα αυτό θα το λύσει ένας σωτήρας, ένας μάγος με το μαγικό του ραβδί και γενικά ένας πρωθυπουργός ή έστω υπουργός πατώντας ένα κουμπί ή βγάζοντας μια γενική απόφαση για όλη την επικράτεια, χωρίς να χρειαστεί οι τοπικοί άρχοντες κι η τοπική κοινότητα να κάνει κάτι ή να αλλάξει νοοτροπία. Αυτή είναι η πρώτη συνειδητή επιλογή που συντηρεί το πρόβλημα κι η αλλαγή αυτής της επιλογής αποτελεί το πρώτο βήμα για την λύση.

Το δεύτερο βήμα είναι να ξεκαθαρίσουμε αν η τοπική κοινωνία θέλει να καταπολεμήσει την ερημοποίηση. Αυτό γίνεται αντιληπτό από την τοποθέτηση της απέναντι στα θέματα της επιστροφής της διασποράς και της δραστηριοποίησης όλων των περιοχών στον τουρισμό. Το μεγάλο εμπόδιο εδώ είναι η αντίληψη μιας μεγάλης μερίδας της κάθε τοπικής κοινότητας, του εμείς κι οι άλλοι, όπου «εμείς» είναι οι πολίτες Α' κατηγορίας που μένουν εδώ και χαίρουν πλήρους δικαιωμάτων κι οι «άλλοι» οι πολίτες Β' κατηγορίας, μετανάστες στο εσωτερικό και το εξωτερικό που δεν μένουν εδώ, χωρίς δικαιώματα.

Όταν προεκλογικές εκστρατίες, προγράμματα, συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από το «εμείς», που δεν χωράει τους άλλους και μάλιστα πολλές φορές συνοδεύεται από την αντίληψη του εγώ να σωθώ και να πάνε να πνιγούν όλοι οι άλλοι, τότε το πρόβλημα επιδεινώνεται. Χωρίς να ξεκαθαρίσει το αν θέλουμε τους «άλλους», τα αδέρφια μας, δεν μπορεί να υπάρξει λύση.

Όλοι θέλουν την επιστροφή του «άλλου» στο χωριό, για το πανηγύρι ή για διακοπές, ή για την ψήφο, όταν όμως πρόκειται για πραγματική επιστροφή, για μόνιμη εγκατάσταση πόσοι θέλουν αυτή την επιστροφή της διασποράς, το να χτίσει ένα σπίτι(που ίσως κόβει την θέα κάποιου) ή να ξεκινήσει μια οικονομική δραστηριότητα; Όλοι είμαστε γνώστες διαφόρων ιστοριών δύσκολης προσαρμογής ατόμων που το επιχείρησαν.

Πόση τύχη μπορεί να έχουν τα μέτρα που θα πάρει μια κυβέρνηση, για παροχή κινήτρων , για παροχή γης για να χτίσει κάποιος που θέλει να εγκατασταθεί μόνιμα ή να στήσει μια επιχείρηση, όταν η τοπική κοινότητα είναι εναντίον αυτών; Καμία.

Είναι ευθύνη κι υποχρέωση των τοπικών αρχόντων να βάλουν ταφόπλακα σε αυτές τις αντιλήψεις, για να μην μπεί η ταφόπλακα της ερημοποίησης στην ύπαιθρο. Οι μικροπολιτικές που βασίζονται στο «εμείς» είναι ανισόρροπες κι οδήγησαν εδώ που είμαστε σήμερα. Όταν η πολιτική θέσει ως δεύτερο πυλώνα της , τους «άλλους», την επιστροφή της διασποράς, τότε μπορεί να έχουμε αύξηση πληθυσμού ενεργού και μη, αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και των θέσεων εργασίας, πράγματα που καρπώνονται οι άλλες χώρες και τα μεγάλα αστικά κέντρα.

To άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι η αντίληψη για τον τουρισμό που επικρατεί στα χωριά της Ηπείρου, πως ως τουρισμός νοείται μόνο ο τουρισμός στις παραθαλάσιες περιοχές το καλοκαίρι, με τραγικά αποτελέσματα για τα χωριά μας, με πιο τρανταχτό παράδειγμα τον δήμο Φιλιατών που δεν υφίσταται στον τουριστικό χάρτη της χώρας .

Η αντίληψη του τουρισμού σε αυτές τις περιοχές είναι του τύπου «Απόψε στο χωριό μας ήρθε μια παρέα, ήρθε να γλεντήσει και να περάσει ωραία», πέντε σουβλάκια, δέκα μπύρες(το αν θα οδηγήσει ο άλλος μεθυσμένος και θα σκοτώσει κόσμο δεν απασχολεί μπροστά στο κέρδος), λίγο χορό και του χρόνου πάλι.

Η ανάδειξη τοπίων, ο εναλλακτικός τουρισμός, θρησκευτικός, κυνηγετικός τουρισμός κτλ που φέρνει μικρές επενδύσεις, κέρδη, θέσεις εργασίας, που θα φέρει «άλλους» στον τόπο μόνιμα να δραστηριοποιηθούν εκεί, πιθανόν να ενοχλεί το «εμείς» και τις «δραστηριότητες μας»…Πάνω σε αυτόν τον τομέα δυστυχώς δεν υπάρχουν συσκέψεις, προτάσεις, σχεδιασμός από τους τοπικούς άρχοντες για το πως «εμείς» θα φέρουμε τους «άλλους» ώστε να γίνουν όλα αυτά.

Από τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς πως η ερημοποίηση της υπαίθρου είναι συνειδητή, διαχρονική, διακομματική επιλογή τοπικών αρχόντων και κοινοτήτων. Όλοι μαζί πρέπει να αποφασίσουμε τι σκοπούς έχουμε. Θέλουμε να αλλάξουμε ή να βουλιάξουμε; Θέλουμε να παρουσιάσουμε όραμα και σχέδιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες του τόπου μας, στην κεντρική διοίκηση ή να περιμένουμε χωρίς να κάνουμε κάτι έναν σωτήρα; Θέλουμε να έρθουν οι «άλλοι» στον τόπο μας μόνιμα ή όχι γιατί θα μας χαλάσουν την ηρεμία της ερημίας μας και των δραστηριοτήτων μας; Θέλουμε να γνωρίσει όσο περισσότερος κόσμος γίνεται τις ομορφιές του τόπου μας και να έχουμε όφελος ή να κάνει ο κόσμος τουρισμό μόνο με το βραχιολάκι και παραθαλάσσια; Θέλουμε να πάρουμε ότι υγιές κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας, αξίες, τα θετικά, τις εμπειρίες από τις περιόδους ακμής της περιοχής μας και να τα προσαρμόσουμε στο σήμερα ή θα συνεχίσουμε στο ο σώζων εαυτόν σωθήτω που μας έφερε εδώ;

Όλα είναι συνειδητή επιλογή κι ο μόνος δρόμος είναι η συνειδητή αλλαγή επιλογής.

Χρήστος Χρήστου Μαντέλλος