Σέλλιανη (Κρυσταλλοπηγή) Θεσπρωτίας. Από τα ωραιότερα αλπικά τοπία της χώρας μας.

Αρκετά είναι τα χωριά στην Ελλάδα με το όνομα Κρυσταλλοπηγή, αφού οι φυσικές πηγές με τα κρυστάλλινα νερά, δεν είναι λίγες στη χώρα μας.

Ένα από αυτά είναι και η Κρυσταλλοπηγή Θεσπρωτίας, ένα μικρό καταπράσινο χωριό, κοντά στην πόλη της Παραμυθιάς, με ιστορία η οποία δεν ξεπερνά τα 70 χρόνια και μόνιμους κατοίκους που δεν υπερβαίνουν στους 400.

Στα πόδια του βρίσκεται η πανέμορφη λίμνη Χότκοβα. Εκεί και σύμφωνα με τα γραφόμενα του έλληνα αρχαιολόγου Σωτήρη Δάκαρη, βρέθηκαν τα ίχνη οικισμού καθώς και κάλυμμα σαρκοφάγου- ευρήματα τα οποία χρονολογούνται στα ρωμαϊκά χρόνια.

Πολλά είναι τα μέρη που μπορεί κανείς να επισκεφθεί στην Κρυσταλλοπηγή Θεσπρωτίας: τις φημισμένες πηγές της, τον λεγόμενο «Πλάτανο του αράπη», τον υπεραιωνόβιο πλάτανο στο κοίλωμα του οποίου κρύβεται το μικρό εκκλησάκι της Παναγιάς της Πλατανιώτισσας.

Μπορεί κανείς να επισκεφθεί το μνημείο στον Άγιο Θεόδωρο, το οποίο είναι αφιερωμένο στη φονική μάχη που έλαβε χώρα στις 30/6/1944 μεταξύ των αντιστασιακών και των γερμανών και Αλβανοτσάμηδων συνεργατών τους. Αλλά και ο παραδοσιακός νερόμυλος ΝΤΟΥΜΑ όπου οι ντόπιοι συνήθιζαν να πλένουν τις φλοκάτες τους, αποτελεί σπουδαίο δείγμα της ομορφιάς του χωριού.

Όπως πολύ συχνά συμβαίνει, το χωριό όπως και η ευρύτερη περιοχή έχει υποστεί πολλές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου και την επίδραση της ιστορίας. Η Κρυσταλλοπηγή είναι ο νέος οικισμός που δημιούργησαν οι κάτοικοι της κοινότητας Σέλλιανης, μετά το τέλος του δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

Η Σέλλιανη, η άλλοτε μητρόπολη του χωριού η οποία βρίσκεται σε απόσταση περίπου μιας ώρας περπάτημα από την Κρυσταλλοπηγή, γνώρισε την κτηνωδία του πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου βομβαρδίστηκε με πρωτόγνωρη αγριότητα από γερμανικά αεροπλάνα, ως αντίποινα για τη συμμετοχή των κατοίκων της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και μετέπειτα, πυρπολήθηκε από τους γερμανούς και τους Αλβανοτσάμηδες , που κατοικούσαν στον νομό Θεσπρωτίας.

Δυστυχώς, για τον σημερινό επισκέπτη της Σέλλιανης, το χωριό δεν παρουσιάζει κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το χωριό δεν κατοικείται πια και το μόνο που έχει απομείνει είναι ερείπια, δυο με τρεις κατοικίες ,και δυο εκκλησίες, οι οποίες και σώζονται μέχρι σήμερα. 

Πριν τον πόλεμο όμως, η Σέλλιανη η ονομασία της οποίας λέγεται ότι προέρχεται από τους αρχαίους Σελλούς, δεδομένου ότι και ο Σελλιέντες ποταμός της αρχαιότητας (σημερινός κοκιτός) δεν είναι πολύ μακριά της, απαριθμούσε περίπου 70 οικογένειες και 500 – 600 κατοίκους ,οι οποίοι διακρίνονταν για την εξυπνάδα τους , την δραστηριότητα τους , την έφεση τους στα γράμματα ,την ανδρεία και αγάπη τους για την ελευθερία, την οποία απέδειξαν πολλές φορές μέσα στην ιστορία.

Η αντίστασή τους ενάντια στους μεγαλοαγάδες της Παραμυθιάς Προνιάτων το 1879, η συνεισφορά τους στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 υπό την ηγεσία του κρητικού Μάρκου Δεληγιανάκη, αλλά και η αυτοθυσία που επέδειξαν κατά τη διάρκεια της εθνικής αντίστασης, μαρτυρούν την αποφασιστικότητα των κατοίκων της περιοχής.

Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, γνωστός και ως Πατροκοσμάς, κατά τις περιοδείες του στην Ήπειρο, πέρασε και από την Σέλλιανη, γεγονός το οποίο πυροδότησε ανέκδοτες ιστορίες. Σύμφωνα με την πρώτη, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ενώ κοιμόνταν στο ύπαιθρο, τα παιδιά του χωριού τού έκλεψαν τα παπούτσια και τον άφησαν ξυπόλυτο. Ακόμα σήμερα μάλιστα λέγεται ότι «οι Σελλιανίτες έκλεψαν τα παπούτσια του Άγιου Κοσμά».

Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, ο Άγιος Κοσμάς έτυχε να περνάει από τη Σέλλιανη κατά τη διάρκεια μιας τοπικής γιορτής. Οι ντόπιοι καθώς διασκέδαζαν, είδαν από μακριά τον Άγιο Κοσμά αλλά δεν του έδωσαν τη δέουσα σημασία, καθώς τον πέρασαν για έναν συνηθισμένο καλόγερο. Ο Πατρο- Κοσμάς, σαν είδε την αδιαφορία και την περιφρόνηση που τού έδειξαν είπε στη συνοδεία του: «Αφήστε τους αυτουνούς. Τα τραγούδια και οι χοροί θα τους μείνουν».

Είναι αλήθεια λοιπόν ότι οι Σελλιανίτες έχουν ένα ξεχωριστό χάρισμα στο τραγούδι. Ίσως να οφείλεται στην ευχή ή την κατάρα του Πατρο-Κοσμά, κανείς δεν ξέρει. Πάντως κάθε διασκέδαση στη Σέλλιανη άρχιζε με το τραγούδι «καλώς ανταμωθήκαμαν».

Καλώς ανταμωθήκαμαν, εμείς οι ντερτιλήδες

να κλάψομε τα ντέρτια μας και τα παράπονά μας.

Πάλι καλώς αντάμωσες, όσο ν’ ανταμωθούμε,

στον Αϊ-Λια, στον Πλάτανο, κοντά στην κρύα βρύση

Το εκκλησάκι μέσα στον πλάτανο που έγινε πανβαλκανικό προσκύνημα!
Το μικρό εκκλησάκι, της Παναγίας της Πλατανιώτισσας, βρίσκεται μέσα στο κοίλωμα ενός υπεραιωνόβιου πλατάνου, στον επαρχιακό δρόμο Παραμυθιάς – Ηγουμενίτσας, στο ύψος του χωριού. Το εκκλησάκι εντός του πλατάνου δεν είναι παλαιό, ωστόσο το δένδρο είναι υπεραιωνόβιο.

Ο «πλάτανος του αράπη», όπως τον ονομάζουν οι κάτοικοι της περιοχής, είναι σημείο αναφοράς. Το δέντρο, που η ηλικία του δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί και ονομασία του, «του αράπη», δεν μπορεί να αιτιολογηθεί, έχει και ιστορική αξία, αφού στην περίοδο του Β’ παγκοσμίου πολέμου ήταν το σημείο, όπου κάτοικοι της Κρυσταλλοπηγής (παλαιά Σέλλιανη) έστηναν ενέδρες σε Γερμανούς στρατιώτες.

Στη δεκαετία του 90 παραλίγο να καεί, όταν μετανάστες, θέλοντας να προστατευτούν από τη βροχή και το κρύο, κατέφυγαν σ’ αυτό και άναψαν φωτιά.

Ο πλάτανος δεν κάηκε και ντόπιοι, με αφορμή αυτό το γεγονός, πήραν την απόφαση να φτιάξουν το εκκλησάκι. Με τα χρόνια αυτό το ταπεινό εκκλησάκι, έφτασε να γίνει πανβαλκανικό προσκύνημα, αφού περνούν από εκεί και Αλβανοί, Ρουμάνοι, Βούλγαροι και ανάβουν ένα κεράκι.

Σκύβοντας κανείς, εισέρχεται στο εσωτερικό του, διαπιστώνοντας έκπληκτος, ότι υπάρχει, λόγω της φυσικής μορφολογίας, δομή κανονικού ναού, που ενισχύουν οι πολλές εικόνες.

Πρόκειται για μια ανεπανάληπτη εμπειρία που σου προκαλεί δέος.

www.dinfo.gr