Μεταπολίτευση... ετών σαράντα δύο

Αβέβαιος για το τι θα συναντήσει, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής χρησιμοποιεί τη φράση του Αμερικανού προέδρου Τρούμαν «Boys, pray for me» (Παιδιά, προσευχηθείτε για μένα) απευθυνόμενος προς τους δημοσιογράφους, λίγο πριν επιβιβαστεί στο αεροπλάνο που του έχει παραχωρήσει ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εστέν, προκειμένου να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Με το στρατιωτικό δικτατορικό καθεστώς να καταρρέει υπό το βάρος της τραγωδίας της Κύπρου, περίπου στις 2 τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου του 1974 θα προσγειωθεί στην Αθήνα και θα γίνει δεκτός με ενθουσιώδεις επευφημίες από το πλήθος, που στην επιστροφή του βλέπει και την επιστροφή της πολυπόθητης δημοκρατίας.

Σαράντα δύο χρόνια μετά, ώριμη πλέον μέσα από σειρά σωστών και λαθών που οδήγησαν στην ακμή αλλά και στη βίαιη παρακμή, η περίοδος της Μεταπολίτευσης αποτελεί το πιο ζωντανό κι αμφιλεγόμενο κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, εγείροντας σημαντικά ερωτήματα για την ποιότητα και την πρόοδο της δημοκρατίας που αποκαταστάθηκε. 

Και εγένετο δημοκρατία

Το τέλος της Δικτατορίας στην Ελλάδα έμελλε να πυροδοτηθεί από την αρχή της τραγωδίας στην Κύπρο. Το πραξικόπημα και η αποτυχημένη προσπάθεια δολοφονίας εναντίον του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις 15 Ιουλίου, καθώς και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο πέντε μέρες μετά, οδήγησαν τη στρατιωτική χούντα στην κατάρρευση και την Ελλάδα σε κατάσταση κενού εξουσίας.

Σε πλήρη αδυναμία να διαχειριστεί την κρίση, ο «Πρόεδρος της Δημοκρατίας», Φαίδων Γκιζίκης αποφασίζει να καλέσει σε κοινή σύσκεψη τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και σημαίνουσες πολιτικές προσωπικότητες της πριν την επιβολή της δικτατορίας εποχής, ώστε να παραδώσει την εξουσία σε πολιτικά χέρια. Αντίθετος στην απόφαση ο Ιωαννίδης ζητά διήμερη άδεια, όπως ακριβώς είχε κάνει όταν σχεδίασε την ανατροπή Παπαδόπουλου. Αυτή τη φορά θα έστελνε τους καταδρομείς του στον Εθνικό Κήπο. Με παρέμβαση του Αβέρωφ αλλά και του αρχηγού του Πολεμικού Ναυτικού, Νίκου Αραπάκη, η αρχική σκέψη για ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος ανετράπη την 21η Απριλίου του 1967, απορρίπτεται και πρωθυπουργός αποφασίζεται να αναλάβει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο τηλεφωνεί  ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, εφόσον ενημερωθεί, είναι ο στενός του συνεργάτης Τάκης Λαμπρίας. Είναι 5 το απόγευμα κι εκείνος βρίσκεται στο Λονδίνο. Του ζητάει 9 η ώρα να είναι στο Παρίσι. Όταν ο Λαμπρίας του λέει ότι δεν υπάρχει εισιτήριο, ο Καραμανλής απαντάει αφοπλιστικά: «Έλα με τα πόδια! Εγώ στις 9 θα φύγω!».

«Το μεγαλύτερο πλήθος από την απελευθέρωση από τους Γερμανούς με αναστάσιμες λαμπάδες, με φωτογραφίες του Καραμανλή στα χέρια, με ιαχές. τον περιμένουν σαν απελευθερωτή. Όταν είδα ότι όλοι είχαν προχωρήσει προς αυτό το αεροπλανάκι που έμοιαζε με καρυδότσουφλο μέσα στην ανθρωποθάλασσα, σκέφτηκα ότι θα τον σκοτώσουν εν θριάμβω» θα πει ο Τάκης Λαμπρίας, περιγράφοντας στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα την εικόνα της άφιξης στο Ελληνικό στις 24 Ιουλίου. «Αυτό προσδιορίζει το μέγεθος των ευθυνών μου», θα του πει ο Καραμανλής σχεδόν μελαγχολικά, βγαίνοντας από το αεροπλάνο και αντικρίζοντας το πλήθος.

Λίγες μέρες μετά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ορκίζεται πρώτος πρωθυπουργός της μεταπολιτευτικής δημοκρατικής Ελλάδας. «Τον συνόδευσα στην ορκωμοσία της κυβερνήσεως. Ήμασταν μέσα στο αμάξι και σε κάποια στιγμή γυρίζει και μου λέει με μάτια βουρκωμένα και φωνή σπασμένη: Γιώργο δεν ξέρεις πόσο ήθελα να επανέλθω στην Ελλάδα, αλλά ποτέ υπό αυτές τις συνθήκες», θα εκμυστηρευτεί ο Γεώργιος Ράλλης σε συνέντευξη του στον Στέλιο Κούλογλου, χρόνια μετά.

Τα γεγονότα που σημάδεψαν την Μεταπολίτευση

Είχαν περάσει επτά χρόνια κατά τα οποία η Ελλάδα είχε μπει στον «γύψο». «Η αποκατάσταση της δημοκρατίας σαν γεγονός αυτό καθεαυτό δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί τον πρώτο και πιο σημαντικό σταθμό στην πορεία αυτών των σαράντα χρόνων», λέει ο καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών Ηλίας Νικολακόπουλος, ο οποίος μιλώντας στο tvxs.gr, αναλύει τα τρία πλέον σημαντικά εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα της περιόδου της Μεταπολίτευσης.  Όπως σημειώνει δε, πρόκειται για το πρώτο εδραιωμένο δημοκρατικό καθεστώς στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία που μετρά τόσα συναπτά έτη.

Οι εκλογές του 1981 είναι για τον κύριο Νικολακόπουλο, το δεύτερο σημείο αναφοράς των τελευταίων σαράντα πολιτικών χρόνων. «Οι εκλογές του 1981 είναι ένα κομβικό γεγονός, καθώς για πρώτη φορά μετά το πολυτάραχο παρελθόν, παρατηρούμε μια τόσο ομαλή εναλλαγή κομμάτων με διαφορετική παραταξιακή ταυτότητα, στην εξουσία. Στην πολιτική επιστήμη θεωρούμε το 1974 ως τη στιγμή μετάβασης στη δημοκρατία, αλλά το 1981 αποτελεί τη χρονιά που η δημοκρατία πια εδραιώνεται», σημειώνει.

Τα επεισόδια μπορεί να μην έλειψαν μεταξύ των οπαδών της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ όταν λίγες μέρες πριν την 18η Οκτωβρίου του 1981, ο Γεώργιος Ράλλης μίλησε στο «πράσινο» Ηράκλειο και ο Ανδρέας Παπανδρέου στη «γαλάζια» Θεσσαλονίκη, τα συγχαρητήρια όμως του απερχόμενου πρωθυπουργού στον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ που για πρώτη φορά ανέβαινε στην εξουσία και η άνευ παραλειπομένων παράδοση της σκυτάλης, σηματοδότησαν - επτά χρόνια μετά την αποκατάσταση των θεσμών - το οριστικό τέλος της μαύρης εποχής των παλαιοκομματικών πρακτικών που σημάδεψαν προδικτατορικά τη δημοκρατία. Ήταν μια σημαντική «αλλαγή», όπως άλλωστε πρόσταζε και το κεντρικό πολίτικο σύνθημα της εποχής, που σκιαγράφησε και τον βαθύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό που χρειαζόταν η μεταπολιτευτική Ελλάδα.

«Σε συνταγματικό και πολίτικο επίπεδο, την περίοδο 1974-1981  τα πράγματα έγιναν με τη λογική της βελούδινης μετάβασης, προφανώς όμως έμεναν πάρα πολλά επί μέρους ζητήματα να ρυθμιστούν. Τέτοια ζητήματα ήταν π.χ. το θέμα της αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης, ο επαναπατρισμός των προσφύγων, η λειτουργία του συνδικαλιστικού κινήματος, ο πολιτικός γάμος, κ.α.», σχολιάζει ο Ηλίας Νικολακόπουλος.  «Όλα αυτά δεν ρυθμίστηκαν από την πρώτη περίοδο και επομένως δημιούργησαν ένα αίτημα για πραγματική μετάβαση σε ένα δημοκρατικό καθεστώς σε όλα τα επίπεδα κι όχι μόνο στο κεντρικό πολιτικό. Αυτό τροφοδότησε τη δυναμική του ΠΑΣΟΚ, που άρχισε να αναδεικνύεται ως εναλλακτικός πόλο εξουσίας και ήδη από τις αρχές του 1980 δημοσκοπικά ήταν στην πρώτη θέση, συνθέτοντας αυτά τα αιτήματα. Επομένως το 1981 ήρθε περίπου σαν ώριμος καρπός», θα εξηγήσει.

Από τα πλέον σημαντικά γεγονότα της μεταπολιτευτικής περιόδου δε θα μπορούσε παρά να είναι και η παρούσα κρίση. «Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1980-81 ουσιαστικά βοήθησε πάρα πολύ στην εδραίωση της δημοκρατίας και λειτούργησε σε αρκετά μεγάλο βαθμό, καθώς, παρά τις όποιες παλινδρομήσεις στην οικονομική πολιτική, οδήγησε στην σχετικά ομαλή λειτουργία της οικονομίας. Η οικονομία όμως στηριζόταν σε πήλινα πόδια κι αυτό αποδείχτηκε με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης», θα υπογραμμίσει ο κύριος Νικολακόπουλος. Το ξέσπασμα της κρίσης το 2010 είναι πολύ σημαντικό, καθώς σε αντίθεση με την πρώτη περίοδο της ευρωπαϊκής εμπειρίας, οδηγεί σε αποδυνάμωση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, θα παρατηρήσει ο καθηγητής. «Άλλη μία σημαντική παρατήρηση είναι ότι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά συνολικά πολιτική κι όπως είδαμε στις εκλογές του  2012, ήταν το γεγονός που οδήγησε στην κατάρρευση ενός παγιωμένου κομματικού συστήματος πολλών ετών», συμπληρώνει.

Αναφορικά με τους εξωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν τις εσωτερικές εξελίξεις, ο Ηλίας Νικολακόπουλος καταδεικνύει ως το πλέον σημαντικό γεγονός, τη διεύρυνση της ΕΟΚ στη σημερινή σύνθεση της Ευρώπης των 28. «Η διάθεση που υπήρχε στο πλαίσιο της τότε ΕΟΚ ήταν να μην περιοριστεί σε ένα μικρό περιοριστικό κλαμπ 9 χωρών αλλά να καλύψει περίπου το σύνολο της ευρωπαϊκής ηπείρου. Αυτός ήταν και ο παράγοντας που επέτρεψε μια γρήγορη ένταξη της Ελλάδας , ως το 10ο μέλος πριν την Ισπανία και την Πορτογαλία».

Με την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία όμως να βρίσκονται στη δίνη μιας συνολικής κρίσης που γέννησε η Ενωμένη Ευρώπη, η φύση της κρίσης αυτής και οι ισορροπίες που δημιουργεί είναι ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας που θα καθορίσει όχι μόνο την πορεία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας μέχρι τώρα, αλλά κι από εδώ και τώρα. «Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα που φτιάχτηκε με τις συνεχείς διευρύνσεις και ιδιαίτερα με την τελευταία, που αφορά τις χώρες τις ανατολικής Ευρώπης αλλά και την Κύπρο αποδείχτηκε εξαιρετικά ατελές», σημειώνει ο Ηλίας Νικολακόπουλος. «Αυτό οδήγησε στο να έχουμε σήμερα μια λειτουργιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία σε πολλά σημεία παραπέμπει στα χρόνια που προηγήθηκαν του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Δηλαδή βλέπουμε συμμαχίες που είναι εξαιρετικά ανησυχητικές», τονίζει. Ωστόσο «αυτό δε σημαίνει ότι αυτές θα ξανα-ρυθμιστούν με τον βάρβαρο τρόπο του παρελθόντος, αλλά οι εθνικοί ανταγωνισμοί δημιουργούν ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον το οποίο δεν διευκολύνει την οικονομική ανάπτυξη και την αρμονική πρόοδο της ευρωπαϊκής ιδέας». «Είναι μια πολύ ανησυχητική εξέλιξη», θα υπογραμμίσει.

Στο καθαρά πολιτικό επίπεδο το έτος 1989 είναι ένα σημείο τομής με παγκόσμιες επιπτώσεις. «Η πτώση του τείχους και η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης θα παίξει ρόλο συνολικά στη διαμόρφωση της ιδεολογίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα», σημειώνει ο κ. Νικολακόπουλος. «Η άμεση συνέπεια για την Ελλάδα είναι η νέα διάσπαση του Κομουνιστικού Κόμματος, που εν τέλει θα οδηγήσει διαχρονικά σε μία αποδυνάμωση συνολικά της Αριστεράς», εξηγεί. «Το έτος 1989 είναι εκεί που τελειώνει αυτό που λέμε ο σύντομο 20ος αιώνας», θα πει.

Η δημοκρατία που έχουμε... η δημοκρατία που θέλουμε;

Η πτώση της δικτατορίας δημιούργησε τις ευνοϊκές συνθήκες που γέννησαν την ελπίδα  ότι το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες γερές δομές που θα οδηγούσαν την Ελλάδα σε ένα μέλλον προόδου. Αν και τα επιτεύγματα της περιόδου σε κοινωνικό κυρίως επίπεδο ήταν σημαντικά, καθώς θεμελίωσαν τον εκδημοκρατισμό που είχε τόσο ανάγκη η ελληνική κοινωνία, η αδυναμία εξάλειψης παλαιοκομματικών λογικών που απέτρεψαν τη ριζική πολιτική και οικονομική αναδιάρθρωση του σκηνικού, σε συνδυασμό με την αμφιλεγόμενη εκμετάλλευση της ευκαιρίας που έδωσε η ένταξη στην ευρωπαϊκή οικογένεια, καθώς και η κανονικοποίηση της διαφθοράς, θέτουν σήμερα την περίοδο της Μεταπολίτευσης στο στόχαστρο της κριτικής, όσον αφορά στο αν πέτυχε τα διακυβεύματα που υποσχέθηκε.

Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται σχετικά με το γιατί συνέβη αυτό, είναι το αν η πυκνότητα των γεγονότων της τελευταίας 40ετίας βρήκε το πρόσφορο - πολιτικά ώριμο κοινό που θα μπορούσε ομαλά να τα αφομοιώσει. «Νομίζω ότι τουλάχιστον τα πρώτα 20 χρόνια τα γεγονότα κύλησαν σταδιακά δίνοντας δυνατότητα αφομοίωσης. Δηλαδή η ευκολία με την οποία μέσα σε 15 χρόνια περάσαμε στην αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης  και στην απάλειψη των συνεπειών του Εμφυλίου - σαν είδος εθνικής συμφιλίωσης - δηλαδή η ευκολία στο πόσο γρήγορα καταναλώθηκε η προηγούμενη ιστορία κι αφομοιώθηκε ταυτοχρόνως σημαίνει ότι εκεί η κοινωνία ήταν ώριμη», παρατηρεί ο Ηλίας Νικολακόπουλος.

«Τα τελευταία χρόνια από την κρίση και μετά φοβάμαι ότι η πυκνότητα των γεγονότων είναι τέτοια που δεν ευνοεί μια ήρεμη αφομοίωση», εκτιμά ωστόσο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όσον αφορά στο ερώτημα που στερεοτυπικά συχνά διατυπώνεται για το κατά πόσο η δημοκρατία πέτυχε, ο κύριος Νικολακόπουλος κάνει έναν σαφή διαχωρισμό. «Το όραμα της δημοκρατίας από μια άποψη τυπική έχει πετύχει. Δηλαδή ότι και να λέμε δεν έχει υπάρξει άλλη περίοδος της ελληνικής ιστορίας ομαλού κοινοβουλευτικού βίου επί τέσσερις συναπτές δεκαετίες», λέει.  «Αυτό δεν σημαίνει ότι η πρόοδος της δημοκρατίας είναι και η επιθυμητή», τονίζει ωστόσο. «Δυστυχώς η πρόοδος της δημοκρατίας τα τελευταία χρόνια αρχίζει να φθίνει. Επίσης παθογένειες οι οποίες ήταν παραδοσιακές, όπως τα πελατειακά συστήματα, η καταστολή, η εμφάνιση ακραίων απόψεων από την αναζωογόνηση εθνικισμών γιγαντώνονται», εξηγεί. «Να πω απλώς ότι η φθίνουσα πορεία της δημοκρατίας δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Είναι άμεσα συσχετισμένη με διεθνή φαινόμενα», θα καταλήξει, ενώ σχολιάζοντας την κινδυνολογία περί πτώσης δημοκρατιών στην Ευρώπη, εκτιμά πως δεν θα γίνουμε μάρτυρες τέτοιων εξελίξεων, αλλά θα δούμε σίγουρα την απίσχνανση δημοκρατιών όσον αφορά το «δημοκρατικό πολιτεύεσθαι».

Το χρονολόγιο της Μεταπολίτευσης

• 15 Ιουλίου 1974: Ανατρέπεται στην Κύπρο ο Πρόεδρος Μακάριος και αναλαμβάνει ο Σαμψών.
• 20 Ιουλίου 1974: Η Τουρκία αποβιβάζει στρατεύματα στην Κύπρο.
• 24 Ιουλίου 1974: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφει από την αυτοεξορία του στο Παρίσι για να ορκιστεί πρώτος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης.
• 3 Σεπτεμβρίου 1974:Διακήρυξη ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ που επισφραγίζεται στις 11 Οκτωβρίου του ιδίου έτους.
• 23 Σεπτεμβρίου 1974: Βήμα προς την εθνική συμφιλίωση αποτελεί η νομιμοποίηση του ΚΚΕ.
• 14 Οκτωβρίου 1974: Ιδρύεται η Νέα Δημοκρατία και η Ενωμένη Αριστερά.
• 19 Οκτωβρίου 1974: Ιδρύεται η «Ένωσης Κέντρου - Νέες Δυνάμεις», μετέπειτα Ε.ΔΗ.Κ.
• 17 Νοεμβρίου 1974: Εκλογές με πρώτη τη ΝΔ με 54,37% και 219 έδρες και ΕΚ-ΝΔ (Ένωσις Κέντρου - Νέες Δυνάμεις) να έπεται με 20,42% και 60 έδρες, ΠΑΣΟΚ με 13,58% και 13 έδρες, και Ενωμένη Αριστερά με 9,47% και 8 έδρες
• 8 Δεκεμβρίου 1974: Διεξάγεται δημοψήφισμα για το πολίτευμα, με αποτέλεσμα 69,18% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας
• Φεβρουάριος 1974: Απόπειρα πραξικοπήματος από μερίδα φιλοχουντικών που καταστέλλεται.
• 14 Αυγούστου 1974: Έξοδος της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ.
• 23 Αυγούστου 1975: Δικάζονται οι πρωταίτιοι της Χούντας, οι οποίοι καταδικάζονται σε θανατική ποινή και με απόφαση Καραμανλή η ποινή μετατρέπεται σε ισόβια.
• 23 Δεκεμβρίου 1975: Η «17 Νοέμβρη» κάνει το ντεμπούτο της με τη δολοφονία του «σταθμάρχη» της CIA στην Αθήνα, Pίτσαρντ Γουέλς, έξω από το σπίτι του στο Ψυχικό.
• Ιανουάριος 1976: Η δημοτική αντικαθιστά την καθαρεύουσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους.
• 20 Νοεμβρίου 1977: Εκλογές στις οποίες πρώτη τερματίζει η ΝΔ με 41,84%, κι έπονται το ΠΑΣΟΚ με 25,34%, η Ε.ΔΗ.Κ. με 11,95%, το ΚΚΕ με 9,36%, η φιλοχουντική Εθνική Παράταξη με 6,82%, η Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων με 2,72% και το Κόμμα Νεοφιλελεύθερων  με 1,08%.
• 5 Μαΐου 1980: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας με 183 ψήφους έπειτα από τρεις επεισοδιακές ψηφοφορίες.
• 8 Μαΐου 1980: Ο Γεώργιος Ράλλης εκλέγεται αρχηγός της Ν.Δ. σε μια ιστορική διαμάχη με τον Ευάγγελο Αβέρωφ.
• 28 Μαΐου 1979: Η Ελλάδα γίνεται ευρωπαία μπαίνοντας στην ΕΟΚ.
• 18 Οκτωβρίου 1981: Το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία με σύνθημα την «Αλλαγή» και ποσοστό 48,06%. Η ΝΔ, λαμβάνει 35,86%, το ΚΚΕ εξ. 10,93% και το ΚΚΕ εσ. 1,37%. Παράλληλα διεξάγωνται οι πρώτες για την Ελλάδα ευρωεκλογές με επικράτηση του ΠΑΣΟΚ. Ακολουθεί η περίοδος σταδιακής λήψης μέτρων κοινωνικής πολιτικής.
• 9 Δεκεμβρίου 1981: Παραίτηση του Γεωργίου Ράλλη από την ηγεσία της ΝΔ και επικράτηση του Ευάγγελου Αβέρωφ έναντι του Κωστή Στεφανόπουλου.
• 1 Σεπτεμβρίου 1984: Νέα εναλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία της ΝΔ με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να αναλαμβάνει τα ηνία.
• 29 Μαρτίου 1985: Εκλογή του εισαγγελέα της δίκης Λαμπράκη, Χρήστου Σαρτζετάκη στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
• 2 Ιουνίου 1985: Πρόωρες εκλογές με επανεκλογή του ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 45,85% και την ΝΔ να έπεται με 40,84%, το ΚΚΕ με 9,9%, και 1,8% το ΚΚΕ εσ..
• 1986: Το Σύνταγμα της Ελλάδος αναθεωρείται υιοθετώντας έναν χαρακτήρα πιο πρωθυπουργοκεντρικό.
• 12 Οκτωβρίου 1986: Πρώτοι σοβαροί τριγμοί για το ΠΑΣΟΚ, όπου στις δημοτικές εκλογές επικρατούν δεξιοί δήμαρχοι σε Αθήνα (Έβερτ), Πειραιά (Ανδριανόπουλος) και Θεσσαλονίκη (Κούβελας).
• 7 Μαρτίου 1987: Κρίση με το τουρκικό Σισμίκ για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου δίνει την εντολή: «Βυθίσατε το Χόρα».
• Απρίλιος 1987: Το life style γεννιέται στην Ελλάδα με την κυκλοφορία του ΚΛΙΚ του Άρη Τερζόπουλου με διευθυντή τον Πέτρο Κωστόπουλο και αρχισυντάκτη τον Φώτη Γεωργελέ. Έναν μήνα μετά στον αέρα ο «Αθήνα 9,84» και το «Κανάλι 1» του Πειραιά.
• 14 Ιουνίου 1987: Η Ελλάδα μεθάει από την κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ από την Εθνική. Η γενική άνοδος έχει ξεκινήσει.
• 1988-89: Δύο χρονιές που την πολιτική ζωή του τόπου απασχολεί το σκάνδαλο Κοσκωτά.
• Δεκέμβριος 1988: Ιδρύεται ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου (ΚΚΕ-ΕΑΡ).
• 18 Ιουνίου 1989: Εκλογές με το ΠΑΣΟΚ να χάνει την κυριαρχία του. Η ΝΔ εκλέγεται με 44,28%, το ΠΑΣΟΚ ακολουθεί με 39,13% και ο ΣΥΝ με 13,12%. Ο δικομματισμός είναι παρών και πιο ισχυρός από ποτέ.
• 1 Ιουλίου - 12 Οκτωβρίου 1989: Συγκυβέρνηση ΝΔ-ΣΥΝ και παραπομπή Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για τα σκάνδαλα Κοσκωτά. Στο Ειδικό Δικαστήριο και η υπόθεση υποκλοπών από την ΕΥΠ καθώς και των επιδοτήσεων της ΕΟΚ.
• 13 Ιουλίου 1989: Ο Ανδρέας Παπανδρέου παντρεύεται τη Δήμητρα Λιάννη που θα αναλάβει με πολλές επικρίσεις τη διεύθυνση του πρωθυπουργικού του γραφείου από το 1993.
• 5 Νοεμβρίου 1989: Εκλογές με τη ΝΔ να επαναλαμβάνει τη νίκη της για δεύτερη τετραετία με ποσοστό 46,2% αλλά χωρίς τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης με 148 έδρες. Έπονται το ΠΑΣΟΚ με 40,7% και 128 έδρες, ο ΣΥΝ με 10,97% και 21 έδρες και οι Οικολόγοι με 0,28% και 1 έδρα.
• 22 Νοεμβρίου 1989 - 8 Απριλίου 1990: Οικουμενική κυβέρνηση Ξενοφώντα Ζολώτα.
• 20 Νοεμβρίου 1989: Πρεμιέρα για την ιδιωτική τηλεόραση. Πρώτο το μονοπώλιο της κρατικής εκπομπής ραδιο-τηλεοπτικού σήματος σπάει το MEGA και ακολουθεί λίγες μέρες μετά ο ANT1.
• 8 Απριλίου 1990: Εκλογές με τη ΝΔ να προηγείται με το οριακό ποσοστό του 46,9% , κερδίζοντας 150 έδρες και να ανεβαίνει στην εξουσία συμμαχώντας και λαμβάνοντας τη 1 έδρα που χρειαζόταν από τη ΔΗΑΝΑ. Ακολουθεί το ΠΑΣΟΚ με 38,6% και ο ΣΥΝ με 10,3%,. Λίγο μετά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκλέγεται για δεύτερη φορά στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
• 1990: Χρονιά σταθμός καθώς ανοίγουν τα σύνορα με την Αλβανία, εγκαινιάζοντας μια μακρά περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα γίνεται μεταναστευτικός σταθμός.
• 8 Ιανουαρίου 1991: Δολοφονείται ο εκπαιδευτικός Νίκος Τεμπονέρας, κατά τη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων με λοστό στο κεφάλι από τον τότε πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας και δημοτικό σύμβουλο Ιωάννη Καλαμπόκα.
• Ιούνιος 1991: Αποχώρηση του ΚΚΕ με επικεφαλής την Α. Παπαρήγα από το ΣΥΝ που πορεύεται πια υπό την Μ. Δαμανάκη.
• 16 Ιανουαρίου 1992: Αθώωση του Ανδρέα Παπανδρέου για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Πέφτει η αυλαία του σκανδάλου που στιγμάτισε τη Μεταπολίτευση.
• Απρίλιος 1992: Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Αντώνης Σαμαράς διασταυρώνουν τα ξίφη τους με τον πρώτο να πετυχαίνει την αποπομπή του δεύτερου από τη ΝΔ.
• 31 Ιουλίου 1992: ΠΑΣΟΚ και ΝΔ υπερψηφίζουν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
• Μάρτιος 1993: Εγκρίνεται από την ΕΟΚ το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Σύγκλισης της Ελλάδας 1993-1998.
• Απρίλιος 1993: Αναγνώριση Σκοπίων από τον ΟΗΕ ως ΠΓΔΜ. Ο εθνικισμός βαράει κόκκινο.
• Ιούνιος 1993: Ο Αντώνης Σαμαράς ιδρύει την Πολιτική Άνοιξη (ΠΟΛΑΝ) με κεντρικό πολιτικό του διακύβευμα το «σκοπιανό».
• Σεπτέμβριος 1993: Ο Αντώνης Σαμαράς παίρνει τη ρεβάνς, όταν με εμπλοκή του βουλευτής της ΝΔ που τον ακολουθεί ρίχνουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Θα χαρακτηριστεί «προδότης».
• 10 Οκτωβρίου 1993: Εκλογές που φέρνουν το ΠΑΣΟΚ ξανά στην εξουσία με ποσοστό 46,8%. Ακολουθεί η  ΝΔ με 39,3%, η ΠΟΛΑΝ με 4,9%, το ΚΚΕ με 4,5% και ο ΣΥΝ μένει εκτός βουλής με 2,97%. Αλλαγή ηγεσίας και πάλι στη ΝΔ όπου ο Έβερτ διαδέχεται τον Μητσοτάκη, αλλά και στον ΣΥΝ όπου ο Κωνσταντόπουλος διαδέχεται τη Δαμανάκη.
• 30 Ιουλίου 1994: Νέα σοβαρή ένταση στα ελληνοτουρκικά για την υφαλοκρηπίδα. Στα 2 χρόνια που θα ακολουθήσουν η ένταση θα είναι υψηλά στην πολιτική ατζέντα.
• 1981-1994: Από το 1981 έως και το 1994 παρατηρείται πλήρης στασιμότητα στην οικονομία. Ο μ.ο. Ανάπτυξης είναι στο 0,8% ετησίως, χαμηλότερα σχεδόν από όλα τα μέλη του ΟΟΣΑ, ενώ το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε ως απόλυτο μέγεθος το 1981, '82, '83, '87, '93. Ο πληθωρισμός έφθασε το 19% (17,5% το 1974-80 από κάτω του 3% το 1955-73). Ανεργία από 2% το 1974-80 ανεβαίνει στο 8% το 1983 πλήττοντας κυρίως νέους και γυναίκες.
• 8 Μαρτίου 1995: Εκλογή Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
• Αρχές 1996: Η υγεία του Ανδρέα Παπανδρεου επιδεινώνεται και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία και την προεδρία του ΠΑΣΟΚ ο Κώστας Σημίτης με κεντρικό σύνθημα τον εξυγχρονισμό. Λίγες μέρες αφού αναλάβει θα κληθει να διαχειριστεί την κρίση των Ιμίων. Το «ευχαριστώ τους Αμερικάνους» που θα πει στη Βουλη μετά το τέλος κρίσης θα σφραγίσει αρνητικά την συνέχεια της θητείας του.
• 22 Σεπτεμβρίου 1996: Λίγους μήνες μετά τον θάνατο Παπανδρέου, ο Κώστας Σημίτης οδηγεί το ΠΑΣΟΚ σε εκλογική νίκη με 41,49%. Έπονται η ΝΔ με 38,12%, το ΚΚΕ με 5,61%, ο ΣΥΝ με 5,12% και το ΔΗΚΚΙ με 4,43%. Η ΠΟΛΑΝ μένει εκτός βουλής και σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της.
• 21 Μαρτίου 1997: Ανακηρύσσεται αρχηγός της ΝΔ ο ανηψιός Κώστας Καραμανλής. Η οικογενειοκρατία καλά κρατεί.
• 6 Σεπτεμβρίου 1997: Η ΔΟΕ αναθέτει την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, στην Αθήνα. Η ελπίδα για ανάπτυξη αναζωπυρώνεται. Θα είναι ένα γεγονός με πολλές παράπλευρες οικονομικές απώλειες.
• 1998-2000: Οι Έλληνες τζογάρουν τους κόπους μιας ζωής στο βωμό της χρηματιστηριακής έκρηξης που υπόσχεται εύκολο και γρήγορο χρήμα. Όταν η φούσκα θα σκάσει θα αφήσει πίσω της χιλιάδες υπερχρεωμένους.
• Φεβρουάριος 1999: Η υπόθεση Οτσαλάν συγκλονίζει την Ελλάδα. Επιδείνωση των σχέσεων με την Τουρκία. Το κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες αλλάζει με τους σεισμούς που τις πλήττουν το ίδιο καλοκαίρι, όταν σωστικά συνεργεία της μιας χώρας σπεύδουν να βοηθήσουν την άλλη. Ξεκινά η εποχή της «διπλωματίας των σεισμών»
• 10 Δεκεμβρίου 1999: Η ελληνική κυβέρνηση στηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. με προϋποθέσεις και η Κύπρος παίρνει το εισιτήριο της ένταξης.
• 8 Μαΐου 2000: Ξεσπάει ο πόλεμος για την αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες, ξαναφέρνοντας στην επιφάνεια τον μη διαχωρισμό Κράτους - Εκκλησίας.
• 14 Σεπτεμβρίου 2000: Ίδρυση του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού (ΛΑΟΣ) από τον τότε ανεξάρτητο βουλευτή Γ. Καρατζαφέρη. Ένα ανοιχτά ακροδεξιό κόμμα μπαίνει δυναμικά στην πολιτική σκηνή, για να βρεθεί λίγα χρόνια αργότερα να συγκυβερνά.
• 9 Απριλίου 2000: Εκλογές με το ΠΑΣΟΚ να επικρατεί οριακά με 43,79%, έναντι του 42,74% της ΝΔ, και το ΚΚΕ να ακολουθεί με 5,52%, ο ΣΥΝ με 3,2%, και το ΔΗΚΚΙ να μένει εκτός βουλής με 2,69%.
• 1 Ιανουαρίου 2002: Ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Την πρωτοχρονιά του 2002 η Ελλάδα παρακολουθεί στους δέκτες της καθηλωμένη τον Κώστα Σημίτη να κάνει την πρώτη ανάληψη ευρώ από ΑΤΜ. Ο ενθουσιασμός του ενιαίου νομίσματος θα αρχίσει να ξεφουσκώνει όταν οι ανατιμήσεις θα αρχίσουν να ξεφουσκώνουν και τα πορτοφόλια.
• 29 Ιουνίου 2002: Ξεκινάει η εξάρθρωση «17ης Νοέμβρη» μετά από το ατύχημα του Σάββα Ξηρού με βόμβα στον Πειραιά. Θα καταδικαστούν 14 μέλη της οργάνωσης. Η επιτυχία της ΕΛΑΣ θεωρείται εχέγγυο του στοιχήματος της ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων.
• 7 Ιανουαρίου 2004: Ο Σημίτης παραδίδει την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ στον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος εκλέγεται σε ανοικτή ψηφοφορία στην οποία συμμετέχουν περίπου 1 εκατ. πολίτες, μέλη και μη του κόμματος. 
• 7 Μαρτίου 2004: Παρά την αλλαγή σκυτάλης το ΠΑΣΟΚ οδηγείται σε εκλογική ήττα με ποσοστό 40,5%, έναντι του 45,4% της ΝΔ. Τρίτο κόμμα το ΚΚΕ με 5,9% κι ακολουθούν ο ΣΥΡΙΖΑ με 3,3%, ο ΛΑΟΣ με 2,2% και το ΔΗΚΚΙ με 1,8%.
• 24 Απριλίου 2004: Οι Ελληνοκύπριοι απορρίπτουν σε δημοψήφισμα το Σχέδιο Ανάν.
• 1 Μαΐου 2004: Ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. που θα σηματοδοτήσει μεγάλες διακυμάνσεις στην πάλαι ποτέ ισχυρή οικονομία της. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 2004 ολοκληρώνονται τα μεγάλα δημόσια έργα ένεκα Ολυμπιακών Αγώνων. Το κλίμα είναι πιο αισιόδοξο από ποτέ.
• Ιούνιος 2004: Ο Αντώνης Σαμαράς επιστρέφει στη ΝΔ, ως επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου της.
• Καλοκαίρι 2004: Η Ελλάδα ζει το «μυθικό» καλοκαίρι της με την κατάκτηση του Euro 2004 και τους Ολυμπιακούς Αγώνες να διεξάγονται στην Αθήνα με επίσημο κόστος όμως 11,2 δισ. ευρώ.
• Δεκέμβριος 2004: Ο Αλέκος Αλαβάνος, διαδέχεται τον Κωνσταντόπουλο ως πρόεδρος του ΣΥΝ, δίνοντας νέα δυναμική στο κόμμα.
• 12 Μαρτίου 2005: Εκλογή του Κάρολου Παπούλια στην Προεδρία της Δημοκρατίας μετά από πρόταση της ΝΔ.
• Αύγουστος 2007: Καταστροφικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο κατακαίουν περισσότερα από 268.834 εκτάρια γης, με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 63 ανθρώπων. Αφήνουν πίσω άνεργους και άστεγους και αποτελούν βαρόμετρο για τις επικείμενες εκλογές.
• 16 Σεπτεμβρίου 2007: Πρόωρες εκλογές με τη ΝΔ πρώτη αλλά αποδυναμωμένη με 41,84%, το δεύτερο ΠΑΣΟΚ με 38,1%, και ΚΚΕ να ακολουθεί με 8,15%, ΣΥΡΙΖΑ με 5,04% και ΛΑΟΣ με 3,8%.
• 11 Νοεμβρίου 2007: Οι εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ αναδεικνύουν νικητή τον Γιώργο Παπανδρέου  έναντι του Ευάγγελου Βενιζέλου. Το 2007 στιγμαίιζεται από την αποκάλυψη σωρείας σκανδάλων όπως αυτά των δομημένων ομολόγων, των υποκλοπών, του Βατοπεδίου και του Ζαχόπουλου.
• Φεβρουάριος 2008: Ο Αλέξης Τσίπρας εκλέγεται πρόεδρος του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας, με ποσοστό 70%. Είναι ο πιο νέος αρχηγός κόμματος.
• 6 Δεκεμβρίου 2008: Δολοφονία του 16χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον ειδικό φρουρό Επαμεινώνδα Κορκονέα στα Εξάρχεια. Μεγάλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας λαμβάνουν χώρα σε όλη την Ελλάδα, με χαρακτηριστικά εξέγερσης.
• 9 Νοεμβρίου 2009:Πρόωρες εκλογές με το ΠΑΣΟΚ να επέρχεται στην εξουσία με 43,92%, και τη ΝΔ να έπεται με 33,48%, το ΚΚΕ με 7,54%, τον ΛΑΟΣ με 5,63%, τον ΣΥΡΙΖΑ με 4,6% και τους Οικολόγους Πράσινους να μένουν εκτός Βουλής με 2,53%.
• 29 Νοεμβρίου 2009: Ο Αντώνης Σαμαράς σε μία νέα κόντρα με την οικογένεια Μητσοτάκη αναδεικνύεται σε αρχηγός της ΝΔ έναντι της Ντόρας Μπακογιάννη.
• 23 Απριλίου 2010: Η αντίστροφη μέτρηση για το ξέσπασμα της κρίσης ξεκινά με τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου να ανακοινώνει από το Καστελόριζο την προσφυγή στην τρόικα (ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ) προκειμένου να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της χώρας.
• Μάιος 2010: Διαγραφή της Μπακογιάννη από τη ΝΔ λόγω της στάσης της στην ψηφοφορία για την προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης. Στις 21 Νοεμβρίου 2010 ανακοινώνει την ίδρυση δικού της κόμματος, της Δημοκρατικής Συμμαχίας.
• 5 Ιουνίου 2010: Ο Φώτης Κουβέλης αποχωρεί από τον ΣΥΡΙΖΑ και λίγο μετά ιδρύει το κόμμα, Δημοκρατική Αριστερά.
• 10 Νοεμβρίου 2011: Υπό την πίεση των οικονομικών εξελίξεων και των δανειστών σχηματίζεται η παράδοξη συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ με την υποστήριξη του Γιώργου Καρατζαφέρη του ακροδεξιού ΛΑΟΣ. Πρωθυπουργός ορίζεται ο τεχνοκράτης Λουκάς Παπαδήμος.
• Ιούνιος - Μάιος 2012: Μετά τις εκλογές της 12ης Μαΐου, ούτε ο δεύτερος γύρος του Ιουνίου βγάζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ο νεο-ναζιστικός σχηματισμός της Χρυσής Αυγής περνάει επίσημα με ποσοστό 7% την πύλη του ελληνικού κοινοβουλίου. Την εξουσία μετά τις δεύτερες εκλογές λαμβάνει ως πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς. Στο νέο τρικομματικό σχηματισμό που δημιουργείται συμμετέχει η εκ της Αριστεράς προερχόμενη ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη. Εντυπωσιακή η εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ από το 4,6% των προηγούμενων εκλογών στο  26,9% και στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η ΝΔ έρχεται πρώτο κόμμα με ποσοστό μόλις 29,7% κι ακολουθεί το ΠΑΣΟΚ με 12,3%.
• 11 Ιουνίου 2013: Εν μία νυκτί πέφτει μαύρο στην ΕΡΤ, βυθίζοντας τη δημοκρατία σε μία νέα μαύρη περίοδο.
• 18 Σεπτεμβρίου 2013: Δολοφονείται ο ακτιβιστής κατά του φασισμού Παύλος Φύσσας σε επίθεση που δέχεται από τάγμα εφόδου της Χρυσής Αυγής. Το κουβάρι της εγκληματικής δράσης της Χρυσής Αυγής ξετυλίγεται, με εκλεγμένα στελέχη του ακροδεξιού κόμματος να οδηγούνται στον Κορυδαλλό κατηγορούμενα για εγκληματικές πράξεις.
• 7 Οκτωβρίου 2013: Ποινή κάθειρξης 20 ετών επιβάλλεται στον ισχυρό άντρα της χρυσής εποχής του ΠΑΣΟΚ, Άκη Τσοχατζόπουλο. Κρίνεται ένοχος για το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα, κατ' επάγγελμα και κατ' εξακολούθηση και οδηγείται στη φυλακή.
• 25 Ιουνίου 2014: Στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ο ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύεται, για πρώτη φορά στην ιστορία, πρώτη δύναμη με ποσοστό 26,6%, ακολουθεί η ΝΔ με ποσοστό 22,71%, ενώ τρίτη δύναμη τερματίζει η Χρυσή Αυγή που παρά τις αποκαλύψεις της για την εγκληματική της δράση συγκεντρώνει το 9,38% της λαϊκής προτίμησης. Ακολουθεί η ΕΛΙΑ με ποσοστό 8,02%, το νεοεμφανισθέν ΠΟΤΑΜΙ με 6,61%, το ΚΚΕ με 6,07% και οι ΑΝΕΛ με 3,47%.
• 2010-2014: Η υπογραφή μνημονίων συνεπάγεται την υιοθέτηση σκληρών μέτρων λιτότητας που θα οδηγήσουν μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας στην οικονομική εξαχρείωση. Η επίσημη ανεργία εκτινάσσεται σχεδόν στο 30%, οι αυτοκτονίες λόγω οικονομικών προβλημάτων γίνονται μάστιγα και σε κάθε γωνία της πόλης υπάρχει και κάποιος άστεγος

Ελένη Μπέλλου

www.tvxs.gr