Ιστορική αναδρομή. Πριν 38 χρόνια, το 1974.Πώς είδαν οι εφημερίδες της εποχής την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Έγαψαν. ''Σοσιαλιστική κίνηση εξήγγειλε ο κ. Παπανδρέου''.

Ενα πλήθος κόσμου, κυρίως νέων ανθρώπων, περίμενε τον Ανδρέα Παπανδρέου στο ξενοδοχείο «Κινγκ Παλλάς» το μεσημέρι της 3ης Σεπτεμβρίου 1974. Ο 55χρονος γιος του Γέρου της Δημοκρατίας θα εξήγγελλε την ίδρυση του νέου πολιτικού φορέα, 18 ημέρες από την επιστροφή του στην Ελλάδα και 41 από την κατάρρευση της δικτατορίας. Η ομιλία του και οι απαντήσεις στις δημοσιογραφικές ερωτήσεις μεταδόθηκαν από μεγάφωνα. Οι δημοσιογράφοι του ελληνικού και του ξένου Τύπου παρακολουθούσαν προσεκτικά.

Ο 55χρονος Ανδρέας Παπανδρέου εξαγγέλλει την ίδρυση του νέου πολιτικού φορέα. Μόνο τέσσερις προδικτατορικοί βουλευτές έδωσαν το «παρών», ήταν όμως εκεί άλλα στελέχη, άγνωστα τότε στην κοινή γνώμη που θα έγραφαν μελλοντικά τη δική τους ιστορία.

Μόνο τέσσερις προδικτατορικοί βουλευτές έδωσαν το «παρών», ο Ι. Χαραλαμπόπουλος, ο Ι. Παπασπύρου, ο Τ. Κεφαλληνός, ο Ι. Κουτσοχέρας. Ηταν, όμως, εκεί άλλα στελέχη, άγνωστα ακόμα στην κοινή γνώμη, που θα έγραφαν τη δική τους ιστορία στις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις. Ανάμεσά τους διακρίνονταν οι Κ. Λαλιώτης, Α. Τσούρας, Π. Λάμπρου, Ν. Βγενόπουλος, Α. Κουτσόγιωργας, Α. Λιβάνης, Κ. Σημίτης, Αμαλία Φλέμιγκ, Σίλβα Ακρίτα, Α. Δροσογιάννης, Ελ. Βερυβάκης, Π. Κρητικός, Γ. Παπαστρατής, Α. Κακλαμάνης, Σ. Βαλυράκης, Σ. Τζουμάκας, Βάσω Παπανδρέου. Ο Ανδρέας για περίπου τρεις ώρες θα μιλούσε για μια Ελλάδα που θα ανήκει στους Ελληνες, για τις εθνικοποιήσεις που προγραμμάτιζε, για την ανάγκη αποχώρησης από το ΝΑΤΟ, για την αποκοπή των σχέσεων με το Πεντάγωνο, για τα δεινά που επέσυραν στον τόπο ο παλαιοκομματισμός και το ρουσφέτι.

Κορυφαίο γεγονός

Οι εφημερίδες της εποχής είχαν στείλει τους κορυφαίους πολιτικούς συντάκτες για να καλύψουν το γεγονός. Ολοι οι ανταποκριτές του ξένου Τύπου είχαν πάρει τις θέσεις τους. Ηταν ένα γεγονός πρώτης γραμμής, αφετηρία της πορείας ενός κόμματος που θα σημάδευε τις εξελίξεις και που με τη διακυβέρνησή του θα άλλαζε ριζικά το πολιτικό σκηνικό. Η δημοσιογραφική κάλυψη του θέματος ήταν εκτενής, όπως το απαιτούσε το ενδιαφέρον του πολυπληθούς τότε αναγνωστικού κοινού. Η προβολή υπήρξε έντονη, αν και δεν αναδείχτηκε παντού ως κορυφαίο θέμα. Από τον κανόνα δεν ξέφυγαν οι συντηρητικές εφημερίδες.

Ο τίτλος ΠΑΣΟΚ δεν αναφερόταν, διότι απλούστατα δεν υπήρχε ακόμα. Η αναφορά στο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα γινόταν απλώς με τα αρχικά ΠΣΚ. Η συντηρητική «Ακρόπολις» προανήγγειλε το πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου τη δημιουργία «πολιτικής κινήσεως καθαρά σοσιαλιστικών κατευθύνσεων», ανάλογης με τα σοσιαλιστικά κόμματα μεγάλων δυτικών χωρών, όπως το βρετανικό Εργατικό Κόμμα. Σκιαγραφούσε τους πυλώνες που θα βασιζόταν:

• Θα καλύπτει το λαϊκό αίτημα για αλλαγή.
• Θα είναι βαθιά προοδευτική και δημοκρατική.

Την επομένη το πρωί, την επαύριο της εξαγγελίας, η ίδια εφημερίδα σχολίαζε: «Η εξαγγελία της πολιτικής κινήσεως αποτελεί κατά την άποψιν εμπείρων πολιτικών παρατηρητών την έναρξιν, την δραστηριοποίησιν, της πολιτικής ζωής της χώρας και την επάνοδον στην ομαλότητα, που τελικώς θα υλοποιηθεί με την προσφυγήν στον λαόν».

Ιδιαίτερη μνεία έκανε στις θέσεις του Ανδρέα για την κάθαρση του κρατικού μηχανισμού από τα χουντικά στοιχεία και τις επικείμενες εκλογές. Σημείωνε: «Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο κ. Α. Παπανδρέου απαντώντας σε ερώτημα σχετικά με τις εκλογές είπε: ?Η διεξαγωγή των εκλογών δεν είναι θέμα χρόνου, αλλά καθάρσεως του κρατικού μηχανισμού, που πρέπει να πάψει να είναι χουντικός. Οταν καθαριστεί ο κρατικός μηχανισμός, τότε οι εκλογές έχουν νόημα?. Στο θέμα της καθάρσεως επέμεινε ιδιαίτερα ο κ. Α. Παπανδρέου».

Αναφορικά με την ημερομηνία διεξαγωγής των πρώτων μεταδικτατορικών εκλογών, η «Απογευματινή» της ίδιας μέρας δημοσίευε την πληροφορία ότι οι κάλπες θα στήνονταν μεταξύ 27 Οκτωβρίου και 17 Νοεμβρίου. Η εφημερίδα χαρακτήριζε την πρώτη δημόσια εμφάνιση του Α. Παπανδρέου γεγονός «που δεσπόζει στο προσκήνιο των πολιτικών ζυμώσεων». Στις 4 Σεπτεμβρίου ο τίτλος του θέματος ήταν: «Αδέσμευτη Ελλάδα και κοινωνικοποιήσεις διακήρυξε ο Ανδρέας Παπανδρέου».

Η «Βραδυνή» έδωσε βάση στις επικρίσεις που δέχτηκε η ίδρυση του Κινήματος. Ο τίτλος της ήταν: «Με ακραίο σοσιαλισμό και με καινούργια στελέχη. Ο Ανδρέας αποσπάται και βάλλεται από Κέντρο και Ακρα Αριστερά». Η εφημερίδα, που η χούντα την έκλεισε όταν δημοσίευσε ανοιχτή επιστολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ήταν αναλυτική και σχολιαστική στην περιγραφή της. Σημείωνε: «Γραμμή πορείας προς μια αβασίλευτη, σοσιαλιστική Δημοκρατία, με μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ευρύτατων εθνικοποιήσεων -ή μάλλον κοινωνικοποιήσεων, σύμφωνα με τον όρο που χρησιμοποιήθηκε- εχάραξε χθες ο Ανδρέας Παπανδρέου με την αναγγελία της κινήσεως του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος». Πρόσθετε: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου θέλησε να αποσυνδέσει το νέον του κίνημα από τους κομματικούς μετασχηματισμούς του παρελθόντος, που στηρίζονταν ?όπως υποστήριξε? στη φεουδαρχική σχέση ανάμεσα σε ηγέτες και βουλευτές και κομματάρχες, ανάμεσα σε κομματάρχες και ψηφοφόρους και που είχαν αντικαταστήσει τις αρχές, τα προγράμματα και τις δημοκρατικές διαδικασίες με το ρουσφέτι και το παρασκήνιο».

Πρόσκληση σε όλους

Υποστήριζε ότι την αντίδραση πολλών πολιτικών προκάλεσε η άρνηση του Α. Παπανδρέου να συμμετάσχει στην αναβίωση της Ενώσεως Κέντρου και ο παραμερισμός των πρώην βουλευτών.

Η εφημερίδα «Τα Νέα» ανήγγειλε την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ δίνοντας έμφαση στην τοποθέτηση ότι η κάθαρση πρέπει να γίνει πριν από τις εκλογές. Ανέφερε: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου εξήγγειλε χθες την ίδρυση της νέας πολιτικής παρατάξεως, του ΠΣΚ, και παίρνει ήδη μέρος στις έντονες πολιτικές διαδικασίες, που άρχισαν με την προοπτική της προσφυγής σε γενικές εκλογές μέσα στο προσεχές τρίμηνο.

Βασικά συνθήματα του νέου κινήματος, που προδιαγράφουν και τις αρχές του, είναι: ?Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση, Δημοκρατία?, στον αγώνα για τη δημιουργία μιας καινούργιας πολιτικής ζωής. Βασικός, κυριαρχικός, στόχος του κινήματος ?είπε μιλώντας στους αντιπροσώπους του Τύπου? είναι η δημιουργία πολιτείας απαλλαγμένης από τον ξένο έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας».

Σημείωνε ότι αποκλείστηκε η συνεργασία με συγγενείς πολιτικούς οργανισμούς. Παρέθετε το απόσπασμα από τη συνέντευξη του Α. Παπανδρέου: «Δεν καλούμε άλλες δυνάμεις να κάνουν προσχώρηση στο Κίνημα, αλλά να συμμετάσχουν στην ίδρυσή του από την αρχή».

Από τη διακήρυξη

«Με βασικό στόχο την ενεργητική συμμετοχή του λαού»

Η εφημερίδα «Το Βήμα» περιέγραψε με λεπτομέρειες τα όσα διαδραματίστηκαν στους χώρους του «Κινγκ Πάλλας» και παρέθεσε αναλυτικά, χωρίς σχόλια, την ομιλία του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, τις απαντήσεις του και το κείμενο της Ιδρυτικής Διακήρυξης. Ο τίτλος ήταν «Σοσιαλιστική πολιτική κίνηση εξήγγειλε χθες ο κ. Παπανδρέου. Αρχές, στόχοι και οργανωτική διάρθρωση». Εγραφε: «Την ίδρυση Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, με βασικό σκοπό την ενεργητική συμμετοχή του λαού στη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας και κύριους στόχους την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση και τη δημοκρατία σε όλες τις φάσεις της δημόσιας ζωής εξήγγειλε ο Α. Παπανδρέου».

Δεν παρέλειπε να αναφερθεί και στην εισηγητική ομιλία του Κώστα Νικολάου: «Υστερα από σύντομη εισήγηση του διευθυντή του Γραφείου Τύπου κ. Κώστα Νικολάου, ο οποίος είπε ότι το νέο κίνημα είναι συλλογική προσπάθεια και όχι προσωποπαγές κόμμα, ο κ. Α. Παπανδρέου διάβασε τη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων του ΠΣΚ και απάντησε σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων.

Απαντήσεις που ξεχώρισαν:

• Η Ελλάδα να αποχωρήσει όχι μόνο από το στρατιωτικό, αλλά και το πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.
• Να ακυρωθούν όλες οι διμερείς συμφωνίες, που έχουν επιτρέψει στο Πεντάγωνο να μετατρέψει την Ελλάδα σε ορμητήριο για την προώθηση της επεκτατικής του πολιτικής.

Παρατηρούσε ακόμα: «Η κοινωνική απελευθέρωση -αναφέρει η Διακήρυξη- και ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός αποτελούν τον θεμέλιο λίθο του Κινήματός μας».Πολυθεματικές, όπως ήταν, οι μεγάλου σχήματος εφημερίδες της εποχής έβριθαν από ειδήσεις. Κυριαρχούσαν τα θέματα που σχετίζονταν με τα χουντικά κατάλοιπα και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Δεν έλειπε και η αβεβαιότητα, που εξέπεμπε κυρίως ο διεθνής Τύπος.

Του Θοδωρή Ρουμπάνη

www.ethnos.gr