Πώς ''γιόρτασα'' στις 28 Σεπτεμβρίου 1983, τη ''Ναυμαχία της Πρέβεζας'', εθνική γιορτή των Τούρκων, στην Κωνσταντινούπολη, την άλλοτε πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Ο διάσημος πίνακας ζωγραφικής «H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Οχάνες Ουμέντ Μπεχζάντ (1866).

Η Ναυμαχία της Πρέβεζας έλαβε χώρα στις 28 Σεπτεμβρίου 1538 στην Πρέβεζα (βορειοδυτική Ελλάδα) μεταξύ του Οθωμανικού στόλου και του ενωμένου στόλου της Χριστιανικής Συμμαχίας (Holy League), η οποία συστήθηκε από τον Πάπα Παύλο Γ΄. Λόγω της νίκης των Οθωμανών στη ναυμαχία αυτή, παρά το ότι οι Δυτικοί είχαν ναυτική υπεροπλία, η σημερινή Τουρκία θεωρεί εθνική γιορτή την ημέρα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας και η πόλη Πρέβεζα είναι διάσημη στον τουρκικό λαό, επειδή το γεγονός προβάλλεται ευρέως στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Είναι τέτοια η ιστορική σημασία της Ναυμαχίας της Πρέβεζας για τον Τουρκικό λαό, ώστε τα πλέον σύγχρονα τουρκικά υποβρύχια σήμερα αποτελούν σειρά με το όνομα Turkish Navy Submarines "Preveze". Ο ναύαρχος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα θεωρείται εθνικός ήρωας και το Μαυσωλείο του βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Εκεί επίσης βρίσκεται ο διάσημος πίνακας ζωγραφικής «H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Οχάνες Ουμέντ Μπεχζάντ (1866).

Δεν θα πρέπει να γίνεται ιστορική σύγχυση της Ναυμαχίας της Πρέβεζας (1538 μ.Χ.) με τη διάσημη επίσης Ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.), η οποία απέχει χρονικώς και αφορά μια εμφύλια διαμάχη Ρωμαίων, του Αντωνίου και του Οκταβιανού.

Ο κάθε Πρεβεζάνος ξέρει πως, δια μέσου των αιώνων, με επίκεντρο τον τόπο μας, ήρθαν αντιμέτωποι στρατοί και στόλοι, ανταλλάχτηκαν εδάφη, ξαναχαράχτηκαν σύνορα και έλαβαν χώρα τόσοι βομβαρδισμοί, καθώς και ο μεγάλος Χαλασμός στις 24.10.1798.

Επιτρέψτε μου να αναδημοσιεύσω εδώ σήμερα,28 Σεπτεμβρίου 2012, ημέρα της μεγάλης «Ναυμαχίας της Πρέβεζας», τη μαρτυρία ενός Πρεβεζάνου, τη δική μου συγκίνησή όταν, καινούργιος στην Κωνσταντινούπολη, με εκπαιδευτικά και διπλωματικά καθήκοντα, από το Σεπτέμβρη του 1983, βγήκα ένα πρωί από το διαμέρισμά μου στο δρόμο. Τι ημέρα γιορτής! Η πόλη έπλεε στην ημισέληνο. Πανό και γιρλάντες παντού. Στο πρώτο περίπτερο είδα εορταστικές εκδόσεις των εφημερίδων. Δεν άργησα να διακρίνω, πάνω – πάνω, τη λέξη «Preveze». Για να είμαι ειλικρινής, δεν την ήξερα μέχρι τότε τη λέξη αυτή αλλά η ομοιότητα των χαρακτήρων δεν με δυσκόλεψε να οδηγηθώ σε κάποια υπόθεση. Η σκέψη μου επαληθεύτηκε, πως η γειτονική χώρα γιόρταζε την Πρέβεζα. Με ποια ευκαιρία όμως; Σωστότερο είναι να πούμε πως η εθνική γιορτή ήταν αφιερωμένη στη μεγάλη ναυμαχία της Πρέβεζας, στη «Νίκη της Πρέβεζας» («Preveze Zaferi» ή «Preveze Deniz Savaşı» Ναυμαχία της Πρέβεζας), στις 28 Σεπτεμβρίου του 1538. Οι έγχρωμες πρωτοσέλιδες αναπαραστάσεις των τουρκικών εφημερίδων, ανάλογες με εκείνες που τις κοσμούν κάθε χρόνο στη θλιβερή για μας 29^η Μαΐου, υπενθύμιζαν το θρίαμβο της μουσουλμανικής Ανατολής κατά της χριστιανικής Δύσης. Θρίαμβο, άλλωστε, του νεαρού Μυτιληνιού –δικό μας αίμα– Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα.

Η θλιβερή ανάμνηση αυτού του καπάτσου ελληνόπουλου (από τη μητέρα ή ίσως και από τον πατέρα), που είχε γίνει τούρκος ναύαρχος, έμεινε για πολλές εποχές στις θάλασσές μας. Αλλά με την ευκαιρία αυτή και η ανάμνηση της Πρέβεζας διαπερνά τη σύγχρονη Τουρκία και τη στρατιωτική της οργάνωση. Για την παλιά κυρίαρχη χώρα, την Τουρκία, είναι ευκαιρία να υπενθυμίσουμε εδώ πως η μικρή πατρίδα μας, στα τουρκικά «Preveze», είναι ένα ενδοξότατο τοπωνύμιο της ιστορίας της. Ναύσταθμοι και υποβρύχια, στρατόπεδα και είδη στρατιωτικού εξοπλισμού φέρουν το νικηφόρο όνομα της «νικόπολης» Πρέβεζας. Με την κατά θάλασσα αυτή νίκη εκείνης της εποχής πέρασε από τα νερά μας το σύνορο ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Εκεί που είχαν αποτύχει ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα πέτυχε ο Μπαρμπαρόσσα (βλ. εικόνα) και έτσι απαθανατίστηκε και η πόλη μας. Όχι μόνο στην Τουρκία.

Στο πασίγνωστο σύγγραμμά του «Μεσόγειος» (ΣΗΜ. 1), που από χρόνια έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά, ο Fernand Braudel, που πετυχαίνει διεισδυτικότατες αναλύσεις κατά την περιγραφή της Μεσογείου στην εποχή του ισπανού ηγεμόνα Φίλιππου Β΄, η Πρέβεζα, είναι παρούσα, λόγω αυτού του σημαντικού ιστορικού δεδομένου. Μαζί της αναφέρονται και πέντε μόνο άλλες από τις σύγχρονες πόλεις μας, όπως η Θεσσαλονίκη και η Καβάλα καθώς και μερικά από τα γνωστότερα νησιά μας, η Κέρκυρα, η Χίος και άλλα. Ιστορικοί και εκπαιδευτικοί αναρωτιούνται βέβαια κατά πόσο αυτό το σημαντικό ιστορικό επεισόδιο της Νίκης της Πρέβεζας αποτελεί και στοιχείο της τοπικής ιστορίας της πόλης μας και, από όσο ξέρω, αρνούνται να το εντάξουν σ’ αυτή (ΣΗΜ. 2).

Ο κάθε Πρεβεζάνος όμως ξέρει πως, δια μέσου των αιώνων, με επίκεντρο αυτόν τον τόπο, ήρθαν αντιμέτωποι στρατοί και στόλοι, ανταλλάχτηκαν εδάφη, ξαναχαράχτηκαν σύνορα και έλαβαν χώρα τόσοι βομβαρδισμοί, καθώς και ο μεγάλος Χαλασμός (12/24.10.1798). Είναι περίεργο λοιπόν να πληροφορείται πως η έννοια του «τόπου» δεν είναι αρκετή, «ικανή και αναγκαία» δηλαδή, για να ενταχθούν τα γεγονότα που αφορούν τον αντίστοιχο λαό στην δική του ιδιαίτερη ιστορία θυσιών. Κατά την έννοια αυτή, ο ακτιβισμός που παρατηρήθηκε από τη δεκαετία του 1980 για τις βάσεις των AWACS στο αεροδρόμιο του Ακτίου έχει ένα σαφές τοπικο-ιστορικό περιεχόμενο πέρα από το διεθνές και εθνικό γεωπολιτικό νόημα

Ας πω ακόμα πως για ιδεολογικούς, οπωσδήποτε, λόγους η «Ναυμαχία της Πρέβεζας» μολονότι καθόρισε τον εγκλωβισμό μας στον οθωμανικό κόσμο είναι άγνωστη, γενικά σε μας. Δεν της αποδίδουμε την αρμόζουσα σημασία ως γεγονότος και ως περίεργης εορταστικής επιβίωσης, ενώ επαιρόμαστε για τη γειτνίαση της πόλης μας με το Άκτιο. Πάντως, χωρίς να ατενίζουμε μόνο με διεθνιστική αθωότητα την τουρκική κρατική εορτή του παλαιού τους συνόρου «Πρέβεζα», καλό είναι, στις σημερινές φάσεις ειρήνης και ευφορίας να επισημαίνουμε αυτές τις πτυχές της Ιστορίας.

Απόσπασμα από κείμενο ομιλίας που δόθηκε στην αίθουσα της Θεοφανείου Σχολής την 20ή Οκτωβρίου 2007 με ευγενή ανάθεση εκ μέρους του Δημάρχου της πόλης κ. Μιλτιάδη Κλάπα.

ΣΗΜ. 1. Fernand Braudel, Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας, τόμος Α΄, Εκδόσεις ΜΙΕΤ, 1991. Αναφερόμαστε παραδειγματικά στον πρώτο τόμο της ελληνικής μετάφρασης από την Κλαίρη Μιτσοτάκη.

ΣΗΜ. 2. Παλαιότερες συζητήσεις μας με Φ.Κ. Βώρο και με Μιχαήλ Κατσαούνη. Ο Μ. Κατσαούνης μας διηγείτο, ότι αισθάνθηκε μεγάλη αμηχανία μπροστά σε έναν αυστριακό καθηγητή Ιστορίας που είχε επισκεφθεί την πόλη μας. Του ζητούσε ο επιστήμων εκείνος λεπτομέρειες για τη σημαντική αυτή ήττα του χριστιανικού κόσμου και το χώρο διεξαγωγής της ναυμαχίας. Όμως ο αείμνηστος «πρεβεζανολόγος», ως σωστός έλληνας ιστοριοδίφης, δεν ήταν σε θέση να φανεί χρήσιμος αφού ποτέ, όπως μας είχε εξομολογηθεί, δεν είχε δώσει την αρμόζουσα σημασία σε αυτό το γεγονός.

Γιάννης Ρέντζος.

www.dimosioshoros.wordpress.co