Εξυπνος ή βλαξ γεννιέσαι, ηθικός γίνεσαι!

Δεν είναι βέβαιο αν ένας βλαξ βλάπτει περισσότερο από έναν ανήθικο. Βέβαιο είναι, ωστόσο, ότι ο συνδυασμός των δύο στην πολιτική είναι μείγμα καταστροφικό

«Η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Η ρήση του Λόρδου Aκτον δυστυχώς χαρακτηρίζει τη σημερινή Ελλάδα. Το πολιτικό χρήμα «στρώνει» τοn δρόμο του πολιτικού προς την εξουσία. Ο σκοπός προφανής. Τα οφέλη της εξουσίας μπορεί να είναι πολλά και να σημαίνουν πολλά για πολλούς. Η σχέση πολιτικής και ηθικής με βασανίζει αρκετά τελευταία. Με ενοχλεί η (ενίοτε υποκριτική) έμφαση στην ηθική η οποία αγνοεί άλλες πιο χρήσιμες διαστάσεις. Είναι σαν να λέμε για τον πολιτικό «έντιμος να είναι και ας είναι και βλάκας».

Αν, όμως, ενδιαφέρει μόνο η ηθική στην πολιτική, υπάρχει και η ρήση του καρδινάλιου Ρισελιέ, «τίποτα δεν συγκρατεί τους νόμους μίας χώρας, όσο η τιμωρία προσώπων των οποίων ο βαθμός είναι τόσο μεγάλος, όσο και το έγκλημά τους». Αντίθετα, βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέρουσα τη σχέση ευφυΐας και ηθικής, με αναφορά στην πολιτική. Είναι έννοιες άσχετες, παράλληλες ή αλληλοεξαρτώμενες; Και αν ναι, ποια είναι η κατεύθυνση και η έκταση της εξάρτησης;

Η ευφυΐα είναι γενετικά (κληρονομικά;) καθορισμένη, ενώ η ηθική είναι ιδιότητα επίκτητη, προσδιορισμένη πολιτισμικά και κοινωνικά. Eξυπνος γεννιέσαι, ενώ ηθικός γίνεσαι. Oσο και αν οι πολιτικοί προσπαθούν, δεν μπορούν να μας αποβλακώσουν περισσότερο από όσο οι δικές μας προδιαγραφές επιτρέπουν. Oμως, ένας πολιτικός με υψηλή ηθική συγκρότηση είναι παράγοντας γενικής βελτίωσης.

Αν το παράδειγμα του Προέδρου Κ. Στεφανόπουλου, κράμα υψηλής ευφυΐας και άμεμπτου ηθικής, έβρισκε ανταπόκριση στο πολιτικό σκηνικό, η κατάσταση στη χώρα σήμερα θα ήταν πολύ διαφορετική.

Oσο και αν υψηλά επίπεδα ευφυΐας και ηθικής συγκρότησης είναι ευλογία σε ατομικό επίπεδο, είναι σημαντικότερο οι δύο ιδιότητες να συνυπάρχουν σε όσους ασχολούνται με τα κοινά.

Δεν ξέρω αν ένας βλaξ «βλάπτει περισσότερο» από έναν ανήθικο, ξέρω όμως ότι ο συνδυασμός των δύο στην πολιτική είναι μείγμα καταστροφικό. Αυτό που δεν ξέρω είναι αν η ευφυΐα είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για να έχει ο πολιτικός και υψηλή ηθική συγκρότηση.

Θεωρητικά, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι όσο ευφυέστερος ο πολιτικός τόσο πιο ανήθικος, αφού η ευφυΐα του επιτρέπει να αξιοποιήσει ευκαιρίες, ακόμη και όταν η ηθική του άλλα προστάζει. Μπορεί, όμως, να ισχυρισθεί κανείς ότι όσο εξυπνότερος ο πολιτικός τόσο καλύτερα μπορεί να διαχωρίσει μεταξύ καλού και κακού και να καταλάβει την αξία της ηθικής ακεραιότητας για τον ίδιο και την κοινωνία.

Iσως, όμως, συμβαίνουν και τα δύο, ως ένα σημείο. Οι έξυπνοι «αξιοποιούν» την εξυπνάδα τους αγνοώντας τυχόν ηθικές αναστολές.

Αν, όμως, ο δείκτης ευφυΐας του είναι πολύ υψηλός, ο πολιτικός συνειδητοποιεί ότι η κατάκτηση της ιστορικής πολιτικής δικαίωσης δεν γίνεται σε βάρος του γενικού καλού. Αυτή είναι η ουσία της ηθικής στην πολιτική και αυτό μπορεί να το καταλάβει μόνο ο πολύ ευφυής άνθρωπος. Αυτόν ψάχνω και όχι τον «έξυπνο» ή τον έντιμο αλλά βλάκα.

Του Λυκούργου Λιαρόπουλου.

Ο Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

www.ethnos.gr