Λάκκα Αώου. Σ' ένα από τα τελευταία ανέγγιχτα οικοσυστήματα της Ελλάδας

Δείτε ένα οδοιπορικό video στη Λάκκα Αώου.

Σ' ένα από τα τελευταία ανέγγιχτα οικοσυστήματα της Ελλάδας, εδώ στις κατάφυτες πλαγιές του ορεινού γίγαντα της Πίνδου, του Σμόλικα. Μικροί ξενώνες που παρουσιάζονται για πρώτη φορά μας περιμένουν και άγνωστες διαδρομές ξανοίγονται στις όχθες του Αώου και στις παρυφές τού δεύτερου μεγαλύτερου βουνού της Ελλάδας

 Στα όρια της Ηπείρου με τη Μακεδονία, ορθώνονται σαν βράχινοι θεόρατοι πύργοι οι ορεινοί όγκοι της Τύμφης και του Σμόλικα. Ανάμεσά τους, στο βυθό μια βαθιάς και καλογραμμένης χαράδρας, κυλά τα νερά του ο ποταμός Αώος. Στις νότιες παρυφές του Σμόλικα κυριολεκτικά στο χείλος του γκρεμού απλώνεται μια αλυσίδα από μικρές ορεινές κοινότητες, γνωστές με τη γενική ονομασία "τα χωριά της Λάκας Αώου".

 Σημείο εκκίνησης για επίσκεψη στην περιοχή είναι η κωμόπολη της Κόνιτσας και τερματισμός το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας στο νομό Γρεβενών. Η απάντηση είναι απολύτως καταφατική, καθώς πλέον ο κεντρικός δρόμος που συνδέει την Κόνιτσα με το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας είναι στο σύνολο του ασφάλτινος και μάλιστα εκχιονίζεται συχνά. Βέβαια, οι κάτοχοι οχημάτων με κίνηση και στους τέσσερις τροχούς θα έχουν την ευκαιρία να σκαρφαλώσουν σε μεγάλα υψόμετρα (καιρού επιτρέποντος) και να γνωρίσουν από κοντά την άγρια φύση του Σμόλικα εάν, βέβαια, συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τα Ζαγοροχώρια. Το νόημα είναι στο ταξίδι Αφετηρία μας η Κόνιτσα, η γνωστή κωμόπολη του νομού Ιωαννίνων, που ακουμπά στις βόρειες παρυφές του Σμόλικα. 

Βέβαια την Κόνιτσα και τα γύρω χωριά της τα έχουμε παρουσιάσει αναλυτικά σε παλιότερες ταξιδιωτικές μας αναφορές. Όμως πραγματικά αυτό το οδοιπορικό έχει κάτι το ιδιαίτερο και πιστεύουμε ότι αξίζει τον κόπο η όποια ταλαιπωρία στους ανηφορικούς ορεινούς δρόμους. Από τον κέντρο της Κόνιτσας, λοιπόν, ακολουθούμε τον ασφάλτινο δρόμο που με δύο τρεις γρήγορες στροφές σκαρφαλώνει τις κατάφυτες πλαγιές του βουνού Τραπεζίτσα (παραφυάδα του Σμόλικα με ψηλότερη κορφή τα 2.024 μέτρα) που κρέμεται πάνω από την πολίχνη. Στα 4 χιλιόμετρα θα δείτε αριστερά το στενότερο δρόμο που θα σας φέρει στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία (υψόμ. 1.100) απ' όπου θα αγναντεύετε την καλύτερη θέα της περιοχής με ορίζοντα ανοιχτό που φτάνει ως την Αλβανία. 

Επιστρέφουμε στην αρχική μας πορεία για τα χωριά της Λάκκας Αώου και καθώς στροβιλιζόμαστε ανάμεσα σε βράχια, έλατα, και θεόρατα μαύρα πεύκα κερδίζουμε συνεχώς ύψος. Στα τεσσεράμισι χιλιόμετρα από την Κόνιτσα ένας ακόμη δευτερεύων φεύγει για το ήσυχο χωριό Πηγή (παλιότερα Πεκλάρι). Μετά τη διασταύρωση ένα χαρακτηριστικό γύρισμα του βουνού μας αποκαλύπτει το χάσμα της χαράδρας του Αώου, που ξανοίγεται μεγαλόπρεπο στα νότια, 300 μέτρα χαμηλότερα, ενώ αντίκρυ ορθώνει τα χιονισμένα κορφοβούνια της η Τύμφη. Από την Κόνιτσα ως το Ελεύθερο, το πρώτο από τα χωριά της Λάκκας Αώου θα καλύψουμε 12 χιλιόμετρα εξαιρετικά ενδιαφέρουσας και χωρίς κανένα πρόβλημα διαδρομής. Η περιήγηση ξετυλίγεται πάντα στο ίδιο τραχύ, κατάφυτο και μεγαλόπρεπο τοπίο. 

Επόμενο χωριό, στα 6 χιλιόμετρα το Παλαιοσέλι, το πρώτο από τα βλαχοχώρια της περιοχής και αμέσως μετά από 3 χλμ. ο οικισμός Πάδες σε ύψος 1.100 μέτρων. Εδώ υπάρχει μικρός ξενώνας και ταβέρνα-εστιατόριο με όμορφο εξώστη και απίστευτη θέα στη χαράδρα του Αώου και τα γύρω κορφοβούνια. Εννέα χιλιόμετρα μετά τις Πάδες συναντάμε το χωριό Άρματα και στη συνέχεια μετά από ένα μικρό κομμάτι σε χώμα φθάνουμε στο Δίστρατο (από Άρματα 5 χλμ.). Το Δίστρατο (παλιότερα Μπριάζα) με τους τρεις μαχαλάδες του, είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής και το μοναδικό από τα χωριά της Λάκκας Αώου που παρουσιάζει κίνηση χειμώνα - καλοκαίρι. Στο κέντρο του χωριού δυο τεράστιες φτελιές υποδέχονται τους όλο και περισσότερους ταξιδιώτες και φυσικά η εκκλησία της Παναγίας, έργο Πυρσογιαννιτών μαστόρων (1909). Από εδώ το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και ο νομός Γρεβενών απέχουν μόλις 12 χιλιόμετρα και ο δρόμος είναι ασφάλτινος. Ιστορίες από τα παλιά Το πέρασμα του Αώου πάντα είχε ιδιαίτερη σημασία για τις μεταφορές στην Πίνδο. Μάλιστα από εδώ περνούσε ένα παρακλάδι της Εγνατίας οδού που είχαν κατασκευάσει οι Ρωμαίοι. Βέβαια η χάραξη δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή, καθώς ο λιθόστρωτος δρόμος ακολουθούσε πιστά τη χαράδρα του Αώου. Στο Δίστρατο μάλιστα, βρέθηκαν τάφοι πολεμιστών και υπολείμματα από όπλα, αγγεία και κτερίσματα - πιθανόν να ήταν στρατιώτες της φρουράς που προστάτευαν τα ζωτικής σημασίας για τους Ρωμαίους, ορεινά περάσματα .

 Τα χωριά της Λάκκας Αώου, λόγω της απομόνωσης, ζούσαν ανέκαθεν μια σκληρή και απέριττη ζωή με κυριότερες ασχολίες την κτηνοτροφία και την ξύλευση του δάσους. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας οι νέοι κατέφευγαν στο βουνό και ζούσαν σαν ληστές. Όταν ξέσπασε η επανάσταση στη Ρούμελη πολλά παλικάρια πολέμησαν στο πλευρό των Στερεοελλαδιτών αγωνιστών. Δυστυχώς έγγραφα και σημειώσεις που κρατούσαν οι ντόπιοι γραμματείς για όλη την ταραγμένη περίοδο της Τουρκοκρατίας, που σημειωτέον εδώ στην Ήπειρο συνεχίστηκε μέχρι το 1913, κάηκαν όταν οι Γερμανοί πυρπόλησαν το σύνολο των χωριών της Λάκκας Αώου. Το Οκτώβρη του 1940 το Δίστρατο καταλήφθηκε για λίγες μέρες από τους Ιταλούς. Όμως αντεπίθεση των ελληνικών δυνάμεων που εξορμούσαν από τη Σαμαρίνα το απελευθέρωσαν στις 8/11/1940. Όπως είπαμε η πλειονότητα των κατοίκων ήταν βλαχόφωνοι Έλληνες με ισχυρή συνείδηση της ταυτότητάς τους και έντονες ελληνορθόδοξες παραδόσεις. 

Με την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η ρουμάνικη προπαγάνδα προσπάθησε με κάθε τρόπο να αποκτήσει ερείσματα στα βλαχόφωνα χωριά της Πίνδου. Σε μερικά από αυτά ιδρύθηκαν σχολεία όπου διδασκόταν η ρουμανική γλώσσα που είχε συγγενικές ρίζες με τη λατινογενή βλάχικη γλώσσα. Όμως οι προύχοντες του Δίστρατου ζήτησαν τότε από τους Τούρκους να στείλουν δασκάλους που να διδάξουν στα παιδιά τους την τούρκικη γλώσσα που θα τους ήταν σαφώς πιο χρήσιμη. Με το έξυπνο ατό τέχνασμα τα ρουμάνικα σχολεία με την πάροδο του χρόνου ατόνησαν και έκλεισαν. 

Ειδικές διαδρομές.

 Παλιοσέλι - Βρυσοχώρι (15 χλμ.):

 Ερχόμενοι από Κόνιτσα και συνεχίζοντας προς Δίστρατο, θα περάσετε τα τελευταία σπίτια του Παλιοσελίου και θα δείτε δεξιά στενότερο κατηφορικό δρόμο που με συνεχόμενες απανωτές στροφές θα σας "ρίξει" στην κοίτη του Αώου. Από εδώ χρησιμοποιώντας τη νέα γέφυρα θα ανηφορίσετε για το Βρυσοχώρι, το βορειότερο από τα χωριά του κεντρικού Ζαγοριού, όπου θα πατήσετε και πάλι άσφαλτο και μπορείτε να συνεχίσετε την περιήγησή σας για Τσεπέλοβο, Μονοδέντρι, χαράδρα Βίκου και Γιάννενα. Η προτεινόμενη διαδρομή είναι σε σχετικά βατό δρόμο αρκεί να μην έχουν προηγηθεί χιονόπτωση ή έντονη βροχή. (σημειώνουμε ότι από την άνοιξη του 2006 στη περιοχή ξεκινούν έργα ασφαλτόστρωσης).

Δίστρατο - Σαμαρίνα (20 χλμ.):

 Ερχόμενοι από Κόνιτσα 2 χλμ. πριν μπείτε στο Δίστρατο θα δείτε αριστερά έναν κακό χωματόδρομο και πιθανόν ταμπέλα που να δείχνει την κατεύθυνση που θα πάρετε για τη Σαμαρίνα, το πιο ονομαστό από τα βλαχοχώρια του Σμόλικα. Ο δρόμος ανεβαίνει σε μεγάλα υψόμετρα (1.600 - 1.700 μέτρα) και είναι ζήτημα αν "περπατιέται" ακόμη και στις αρχές του Νοέμβρη. Πάντως η διαδρομή είναι πανέμορφη και αν υπάρχει παρέα έτοιμη για περιπέτειες, αξίζει να την ακολουθήσετε. 

Πάδες - Σμόλικας (10 χλμ.):

 Μέσα από τις Πάδες, ένας βατός στην αρχή και μετά κακός χωματόδρομος στριφογυρίζει ανάμεσα σε πανύψηλα μαυρόπευκα και κερδίζει συνεχώς ύψος. Μετά από κάθε στροφή, η θέα προς τη Λάκκα του Αώου και την ανταριασμένη κορφή του Σμόλικα αποκτά όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. Συνολικά θα ανηφορίσετε για καμιά δεκαριά χιλιόμετρα και θα καταλήξετε σε αδιέξοδο, σε ύψος 1.900 μέτρων. Από εδώ οι γνώστες του βουνού μπορούν να ακολουθήσουν το μονοπάτι που οδηγεί στη Δρακολίμνη του Σμόλικα (υψομ. 2.100), μετά από 1 ώρα έντονα ανηφορικής πορείας.

  Εθνικό Πάρκο Βίκου - Αώου 

Ένα σπάνιο οικοσύστημα αναπαράγεται γύρω από τη ζωογόνο ενέργεια του υγρού στοιχείου, που τροφοδοτείται διαρκώς στο γειτονικό φυσικό ορεινό περιβάλλον. Το 1966 οριοθετήθηκε ο Εθνικός Δρυμός βόρειας Πίνδου με σκοπό να προστατεύσει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα και των γύρω δασών με τη σπάνια πανίδα και χλωρίδα. Το 1973 ιδρύθηκε ο εθνικός Δρυμός Βίκου - Αώου, με σκοπό να προστατεύσει το σπάνιο οικοσύστημα των Πηγών του Βοϊδομάτη και της χαράδρας του Αώου.

 Ο άνω ρους του Αώου αποτελεί το φυσικό συνδετικό κρίκο των δυο σπουδαίων δρυμών της χώρας και δυστυχώς εκτός από ένα μικρό της μέρος στα δυτικά, δεν προστατεύεται. Στις μελλοντικές προθέσεις της πολιτείας είναι να υπάρξει ενοποίηση των δυο Εθνικών Δρυμών με σκοπό να δημιουργηθεί το μεγαλύτερο Εθνικό Πάρκο της χώρας. Δυστυχώς, αν και υπάρχουν οι μελέτες και οι προϋποθέσεις, προς το παρόν τα σχέδια ακόμη δεν έχουν γίνει πράξη. 

Δυστυχώς αυτός ο χαμένος χρόνος μετρά υπέρ όλων αυτών που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυθαιρετούν ενάντια στο ιδιαίτερο αυτό οικοσύστημα. Όλοι μας ελπίζουμε να υλοποιηθούν σύντομα και να μην παραμείνουν αζήτητες μελέτες σε σκονισμένα γραφεία.

 Οργανωμένες περιπέτειες 

Από τα πρόγραμματα της εταιρείας "No limits", που έχει έδρα στην Κόνιτσα, θα προτείνουμε διάσχιση του Σμόλικα με 4x4 και διανυκτέρευση στο ορειβατικό καταφύγιο. Πληροφορίες στο τηλέφωνο 26550-23777. Για περιπέτειες "εκ του ασφαλούς" θα απευθυνθείτε στο γραφείο Οικοτουρισμού Γρεβενών Βόρειας Πίνδου Overland, τηλ. 24620-85032 (υπεύθυνος κ. Απόστολος Διανέλος, δασοπόνος) όπου με τη βοήθεια εμπείρων συνοδών βουνού θα ανεβείτε στη "στέγη της Πίνδου" και θα εξερευνήσετε την περίφημη δρακολίμνη.

Δείτε τα video

 www.greeceviews.gr