Το «παραμύθι του Σεπτεμβρίου» για τους πρόσφυγες, τελείωσε απότομα για την Άνγκελα Μέρκελ

Επί μήνες η κρίση στην καρδιά της Ευρωζώνης ήταν συνώνυμη με την Ελλάδα. Τώρα η κρίση στην καρδιά της ευρωπαϊκής κοινότητας φέρει την ονομασία «προσφυγικό». Το κοινό στοιχείο και στις δύο περιπτώσεις, δεν είναι όμως ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ελλάδας στους δύο αυτούς «πονοκεφάλους» των ηγετών της ΕΕ. Παράγοντας-καταλύτης είναι πάντα η Γερμανία και πολύ περισσότερο, πρόσωπο-κλειδί η Άνγκελα Μέρκελ. Η γυναίκα που ακυρώνει, χαλαρώνει, ή επιμένει σε ευρωπαϊκές συνθήκες κατά το δοκούν. Που έχει τη δύναμη να ζητά από την Ελλάδα την τήρηση του Δουβλίνο ΙΙ αλλά η ίδια να ακυρώνει τη Συνθήκη Σέγκεν και την ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ των κρατών-μελών...Αυτό μάλιστα λίγες μόλις ημέρες αφού ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ διαβεβαίωνε πως «Η Σέγνκεν δεν θα καταργηθεί από αυτή την Επιτροπή». Ωστόσο και αυτός, ενέδωσε...

Όλα αυτά όμως, σε μια δεύτερη ανάγνωση, ίσως να μην αποδεικνύουν στην πραγματικότητα το πόσο ισχυρή είναι η κ.Μέρκελ, αλλά το πόσο βιαστικά- αν και αποδεδειγμένα ανήκει στη κατηγορία των ηγετών εκείνων παίρνουν το χρόνο τους- και απρογραμμάτιστα επιχείρησε να «διαχειριστεί» και αυτή την κρίση.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όταν χιλιάδες πρόσφυγες πνίγονταν στη Μεσόγειο κατά το ταξίδι τους στην Ιταλία, η Μέρκελ δεν μίλησε. Για ένα ολόκληρο καλοκαίρι και ενώ ήταν εμφανές και στους πιο ανίδεους πως τα κύματα προσφύγων και μεταναστών που καταφθάνουν σε Ελλάδα και Ιταλία δεν είναι πλέον «διαχειρίσιμα», η Μέρκελ και πάλι δεν μίλησε. Το πρωτεύον ήταν να αντιμετωπιστεί το «ελληνικό ζήτημα». Μόλις αυτό «έκλεισε» και τα κοινοβούλια ψήφισαν, όλοι φαίνεται πως πήγαν διακοπές...Το τι γινόταν την ίδια στιγμή στη Συρία, στα σύνορα με την Τουρκία, στα παράλια της γείτονος, στο Αιγαίο, στα νησιά, στο Πεδίον του Άρεως δεν χρειάζεται υπενθύμιση. Οι εικόνες είναι άλλωστε πολύ δυνατές για να ξεχαστούν.

Ξαφνικά όμως κάτι άλλαξε. Η φωνή της Καγκελαρίας υψώθηκε. Η ίδια η Άνγκελα Μέρκελ προχώρησε στην ανακοίνωση γενναίων αποφάσεων που πραγματικά εξέπληξαν πολλούς. Μέσα σε ένα 24ωρο η ίδια πολιτικός που επικρίθηκε σκληρά- δικαίως ή αδίκως- από ΜΜΕ, πανεπιστημιακούς, πολιτικούς πως ακυρώνει με τη στάση της προς την Ελλάδα τις θεμελιώδεις αρχές της Ε.Ε. και πρωτίστως αυτή της αλληλεγγύης, έγινε η «φωτισμένη ηγέτιδα». Ο Τύπος σε Ευρώπη και ΗΠΑ εκθείασε την απόφαση της να δώσει άσυλο σε 800.000 πρόσφυγες πολέμου και καλούσε και όλους τους άλλους ηγέτες της Ε.Ε. να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Ακόμη και αν είναι η ίδια γυναίκα που πριν από μερικές εβδομάδες, σε τηλεοπτική εκπομπή έκανε ένα προσφυγόπουλο από την Παλαιστίνη να κλάψει. Νωρίτερα της είχε ζητήσει να χορηγηθεί άσυλο στην οικογένειά της και η Καγκελάριος του είχε εξηγήσει, φέρνοντας δάκρυα στα μάτια του, πως αυτό δεν γίνεται και επιχειρηματολογώντας πως υπάρχουν νόμοι και πρέπει να τηρούνται. Λεπτομέρεια, θα σκεφτεί ίσως κάποιος. Ίσως. Ίσως και όχι. 

Όταν όμως η Μέρκελ το θέλει οι νόμοι και οι συνθήκες αλλάζουν. Η απόφαση της να δεχθεί η Γερμανία εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, έμπρακτο μάλιστα, από μεγάλη μερίδα των Γερμανών πολιτών. Μάλιστα φαινόταν πως με την κίνηση αυτή δεν είχε απλά καταφέρει να κάνει ένα «ολικό λίφτινγκ» στο τσαλακωμένο της προφίλ σε διεθνές επίπεδο αλλά «κέρδιζε» έδαφος και στο εσωτερικό. Έμοιαζε τόσο ισχυρή που ουσιαστικά με τις κινήσεις της αποδυνάμωσε ένα από τα «ευαγγέλια» της Ε.Ε., το Δουβλίνο ΙΙ με συνοπτικές διαδικασίες. Αφού βέβαια πρώτα είχε, εξαιτίας των έκτακτων συνθηκών, πάψει να ισχύει. Με την Ελλάδα να την «σπάει» πρώτη μη αντέχοντας τον όγκο των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Και οι άλλες χώρες όμως, με ένα νεύμα της Μέρκελ, το αποδέχθηκαν, αφού δεν υπήρξε καμία επιστροφή προσφύγων στη πρώτη χώρα υποδοχής, δηλ. την Ελλάδα ή την Ιταλία.

Όλα λοιπόν καταλήγουν στο ίδιο, γνωστό ερώτημα: σε αυτή τη νέα, πρωτοφανή στα μεταπολεμικά χρόνια ανθρωπιστική κρίση μπορεί η κ. Μέρκελ να ανταποκριθεί με όρους ανθρωπισμού και αλληλεγγύης μένοντας πιστή στις θεμελιώδεις αρχές της Ε.Ε.;

Αίφνης όμως, η μητριαρχική φιγούρα που αναδυόταν στην ηγεσία της Γερμανίας και της Ευρώπης και που τάχιστα «έχτισε» αξιοποιώντας το προσφυγικό ζήτημα, άρχισε να χλωμιάζει. Οι εταίροι της δεν φαίνεται να κάμπτονται από τις πιέσεις πους τους ασκεί- ακόμη και με έμμεσες απειλές σχετικά με την κοινοτική χρηματοδότηση που λαμβάνουν- και να πειστούν να φιλοξενήσουν τον αριθμό προσφύγων θα τους αναλογούσε. Αντιθέτως μάλιστα χώρες όπως π.χ. η Ουγγαρία υψώνουν τείχη, στέλνουν στρατό στα σύνορα, ξεκινούν τις διώξεις προσφύγων ενώ και η στάση αρκετών ακόμη χωρών είναι σφόδρα αρνητική.

Αυτός είναι και ο λόγος που επιθυμεί να προβάλλει η γερμανική κυβέρνηση, ως αιτία της απόφασης να αναστείλει την εφαρμογή της Συνθήκη Σένγκεν «κλείνοντας» τα σύνορά της χώρας. Αυτή όμως φαίνεται πως είναι η μισή αλήθεια. Γιατί μπορεί η κ.Μέρκελ να ασκεί με αυτό τον τρόπο επιπρόσθετη πίεση σε χώρες της Ε.Ε. που αντιδρούν αλλά παράλληλα «απαντά» και στις σφοδρές πιέσεις που δέχεται στο εσωτερικό της χώρας.

Οι τοπικές κυβερνήσεις όπως π.χ. της Βαυαρίας που συνορεύει με την Αυστρία έστειλαν ένα σαφές μήνυμα στην κ.Μέρκελ. «Αρκετά!». Το χαοτικό Σαββατοκύριακο που προηγήθηκε με αναρίθμητους πρόσφυγες να περνούν τα σύνορα και να καταφθάνουν στη Γερμανία, ήταν για πολλούς εξ αυτών η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Οι διαθέσιμες υποδομές είναι περιορισμένες-σε σύγκριση πάντα με τον αριθμό των ατόμων που έπρεπε να στεγαστούν. Οι δυνατότητες ανταπόκρισης στις γενικότερες ανάγκες τους αποδεικνύονται ελλιπείς παρά τη γενναιοδωρία των Γερμανών. Χαρακτηριστικό ίσως της αδυναμίας να καλυφθούν οι ανάγκες είναι πως όπως έγινε γνωστό πρόσφυγες, εγκαταστάθηκαν σε παλιό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Ρηνανία, το γνωστό Μπούχενβαλντ. 

Όπως διαβάζουμε μάλιστα πως σχολιάζουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι στη Γερμανία «όλοι οι δήμαρχοι θέλουν να είναι "καλοί Γερμανοί" αλλά μόνο όσο δεν χρειάζεται να είναι εκείνοι που θα διαθέσουν τα γυμναστήρια τους για τη στέγαση προσφύγων». Κάποιοι φαίνεται να μην θέλουν, άλλοι ίσως να μην μπορούν. Ή ίσως η αλήθεια να είναι κάπου στη μέση. 

Παράλληλα δε με τους χιλιάδες που διαδήλωσαν λέγοντας δυνατά και καθαρά "Refugees are welcome here", στους δρόμους γερμανικών πόλεων περίσσευε και η οργή μελών ακροδεξιών οργανώσεων, ξενοφοβικών ή απλά φοβισμένων. Και ας είμαστε ειλικρινείς. Οι εικόνες που είδαμε να έρχονται από τη Γερμανία μας τρόμαξαν στον ίδιο βαθμό που μας συγκίνησε η υποδοχή που προσφύγων από κατοίκους γερμανικών πόλεων στους σιδηροδρομικούς σταθμούς. 

Αντιδράσεις όμως υπήρξαν, όπως έχει γίνει γνωστό, και στο εσωτερικό του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος του οποίου ηγείται η Καγκελάριος. Μάλιστα σε σύσκεψη που είχε με υψηλόβαθμα στελέχη του CDU, η κ.Μέρκελ φέρεται να συμφώνησε πως η κυβέρνηση θα πρέπει να χαράξει μια πιο συγκεκριμένη στρατηγική αλλά και τακτική στην αντιμετώπιση του προσφυγικού και στο ρόλο που θα πρέπει να επιφυλαχθεί για τη Γερμανία. Ακόμη και έτσι όμως, αρκετοί δήλωναν πως η κυβέρνηση φαίνεται πλέον να έχει βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο και να μην είχε καμία ιδέα για το πως θα δραπετεύσει από το αδιέξοδο.

Δεν είναι λίγοι μάλιστα εκείνοι που κάνουν λόγο για το ωραίο «παραμύθι του Σεπτεμβρίου» από το οποίο όμως η κ.Μέρκελ, και πολλοί ακόμη - πρωτίστως όσοι ενθουσιάστηκαν με την ασυνήθιστα τολμηρή απόφαση της- ξύπνησαν απότομα.

Όλα λοιπόν καταλήγουν στο ίδιο, γνωστό ερώτημα: σε αυτή τη νέα, πρωτοφανή στα μεταπολεμικά χρόνια ανθρωπιστική κρίση μπορεί η κ.Μέρκελ να ανταποκριθεί με όρους ανθρωπισμού και αλληλεγγύης μένοντας πιστή στις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ; Ή θα διαλέξει για μια ακόμη φορά έναν ρόλο που θα την «μικρύνει» στα μάτια των ιστορικών του μέλλοντος που θα επικρίνουν επίσης δεκάδες ευρωπαϊκές χώρες για μια προκλητική επίδειξη αδιαφορίας για τη σφαγή στην πίσω αυλή τους; 

Μια έκτακτη Σύνοδος Κορυφής των ηγετών των κρατών-μελών της ΕΕ ίσως να είναι μια αρχή, αλλά υπό την προϋπόθεση πως δεν θα περιοριστεί στο «μοίρασμα» των προσφύγων αλλά θα πάει και ένα βήμα παραπέρα. Αναζητώντας δηλαδή, τουλάχιστον, μια απάντηση στο πως μπορούν να σωθούν ζωές και να παρακαμφθούν τα κυκλώματα διακίνησης προσφύγων. 

www.huffingstonpost.gr